Biopsychosociaal perspectieven op psychologische stoornissen
HC 1
Psychosen
- Toestand waarin werkelijk en fantasie niet kan worden onderscheiden + creatie van nieuwe
realiteit
- Betreft wanen (irrationeel geloof) of hallucinaties (sensorische ervaring in afwezigheid van
externe gebeurtenis)
- Er bestaan verschillende soorten wanen en hallucinaties (betrekkingswaan (idee dat alles wat
gebeurt in de wereld gericht is op jou) / paranoidewaan / auditieve hallucinatie /
olfactorische hallucinatie / visuele hallucinatie)
Meest kenmerkende symptoom van schizofrenie: een psychose
- Iedereen met schizofrenie heeft wel eens een psychose
- Niet iedereen met een psychose heeft schizofrenie
Schizofrenie
- 2 of meer van de volgende symptomen: wanen, hallucinaties, gedesorganiseerd
spreken/gedrag, negatieve symptomen
- Negatieve symptomen: Gedrag ontbreken dat gezonde mensen wel hebben
- Schizofrenen functioneren lager dan voor het begin van diagnose stoornis
- Diagnose alleen gesteld wanneer symptomen 6 maanden aanwezig zijn
Andere psychotische stoornissen
- Schizoaffectieve stoornis: Psychose + depressieve of manische stemming
- Post-partum psychose: na de bevalling wanen of hallucinaties
Verschillen DSM-4 en DSM-5 diagnose schizofrenie:
1. Subtypes (paranoide type, catatone type etc wel in DSM4 en niet in DSM5
2. Ernst van symptomen zijn in de DSM5 in kaart gebracht (dmv 4punts schaal per symptoom)
Schizofrenie
- 1% ontwikkelt schizofrenie
- Mannen 1.5 meer kans dan vrouwen
- Ontstaan bij mannen rond 20e levensjaar, bij vrouwen rond 25e levensjaar
- Chronisch: niet te genezen, wel te behandelen
- 15% van de patiënten pleegt suïcide
Auditieve hallucinaties; transdiagnostisch perspectief (gemeenschappelijke factoren liggen achter de
oorzaak van psychopathologie) of (meerdere symptomen passen bij verschillende
psychopathologieën)
Stemmen horen
- Hersenactiviteit meten tijdens horen van stemmen dmv MRI en drukknop
- Hersenactiviteit verhoogd 6 seconden voor de stem wordt gehoord
- Grootste signaalverandering voor horen van stemmen in de (para)hippocampus
,Conclusie fMRI onderzoek bij stemmenhoren:
- Tijdens stemmen horen hoge activiteit in taalperceptie en taalproductie in primair
gehoorschors
- Linkerhersenhelft
- Vanuit geheugen
Stemmen horen
- Kunnen veranderen van positief naar negatief
Diagnostiek adhv inhoud stemmen:
- Indien 50% of hoger negatief is: >82% kans op psychotische stoornis
- Indien alle stemmen negatief: >90% kans op psychotische stoornis
- DUS ALTIJD STEMMEN UITVRAGEN
Deel 3: Psychosociale invloeden en het onstaan van een psychose en het weer terugvallen in een
psychose
Diathese stress model
- Dit model stelt dat er bij een grotere kwetsbaarheid minder stress en bij een kleinere
kwetbaarheid meer stress nodig is om de stoornis zijn aanvang te laten nemen of voor
vererging te zorgen
- Risico schizofrenie hangt af van de plaats waar je bent geboren/opgegroeid: Hoe stedelijker,
hoe hoger de kans
Cannabisgebruik:
- Associatie met jongere leeftijd eerste psychose
- Eerder en vaker terugvallen in psychose
- Ernstigere positieve symptomen bij gebruikers dan bij nietgebruikers
- Kip-eiprobleem: Leidt cannabisgebruik tot schizofrenie of leidt schizofrenie tot
cannabisgebruik
Uiteindelijk: genonderzoek laat zien dat cannabis en schizofrenie beiden samen gaan
ivm genen. Geen een veroorzaakt de ander
2019: Hoe vaker blowen, hoe hoger het risico op psychose. Dus: TOCH WEL een
causale oorzaak
Mogelijke verklaringen verhoogde kans schizofrenie na migratie
- Marrokanen grootste kans op psychoses
- Door omgevingsfactoren in west europa die de kans iop schizofrenie verhogen
Lagere sociaaleconomischestatus (SES) grotere kans op schizofrenie (oorzakelijk verband)
Koele moeder:
- Geen bewijs dat gedrag moeder oorzaak is van psychose / schizofrenie bij kind
,Communicatiestijl
- Patienten vallen eerder terug in psychose wanneer familieleden veel kritiek hebben op
patiënt, vijandig zijn tegenover patiënt en wanneer familieleden zijn emotioneel
overbetrokken patiënten
Schizofrenie is niet te genezen!
HC 2 Schizofrenie
Positieve symptomen:
- Hallucinaties
- Wanen
Desorganized symptoms:
- Slingerende stroom van gedachten
- Inappropriate affect
- Incoherente onnavolgbare vloed van woorden
Negatieve symptomen
- Onvermogen tot doelmatig handelen & bewegen
- Ongevogen tot spreken of uiten van emoties
- Ook cognitief: moeite met richten en vasthouden van aandacht
- Prevalentie: 1%, vooral in late adolescentie
Oorzaak- nature
- Erfelijkheid: bijdrage erfelijkheid is verschil in correlatie tussen monozygote en dizygote
tweelingparen op een bepaald fenotype
- Monozygotisch: 48%, Dizigote: 17%, Broer/zus: 9%
- Aanwijzingen voor genetische basis schizofrenie: JA
- Aanwijzingen het belang van genetica te relativeren: JA
Oorzaak- nurture
- Omgeging:
Stress zwangerschap
Complicaties geboorte
Verschil in behandeling door opvoeder
Stress latere leeftijd
Blootstelling aan stoffen
- Interacite met omgevingsvariabelen
Nature x nurture (diathesis) of Genes vs environment
Genetische kwetsbaarheid
- COMT genotype
- Mensen met Val/Val alellen ipv Val/Met of Met/Met allel
- Cannabisgebruik hoge risicofactor voor schizofrenie
Behandeling Schizofrenie
, - Haloperidol -> blokkeert dopamine receptor
- Blokkeert enkel de positieve symptomen
- Hogere affiniteit van de dopamine-antagonist gerelateerd aan lagere noodzakelijke dosis
voor succesvolle behandeling
- Schizofrenen hebben meer dopamine-receptoren
Behandeling – Medicatie klassiek
- Blokkeren van dopamine D2 receptor
- Haloperidol / chloorpromazine = klassieke antipsychotica
- Werkzaam in ventral tegmental area: waar beloningsgevoel wordt gevormd en vervolgens de
prefrontale cortex stimuleert
- Reduceert positieve symptomen: D2r blokkade in MEDOLIMBOCORTICAAL SYSTEEM
- Motorische bijwekringen: D2R blokkade in MESOSTRIATAAL systeem, basale ganglia of
striatum
Oorzaken- Chemisch
- COMT enzym breekt dopamine af
- Val/Val variant doet dat het sterkst
- In de prefontale cortex, niet subcorticaal
Behandeling- Medicatie- Atypisch
- Teveel dopamine in nucleus accumbens (verklaring positieve symptomen)
- Te weinig dopamine in prefrontale cortex (verklaart negatieve symptomen)
- Clozapine: Verhoogt WEL dopamine in prefrontale cortex in tegenstelling tot klassieke
antipsychotica. Reduceert ook positieve symptomen
- Helaas wel ernstige bijwerkingen: immuum-systeem
- Alternatieven clozapine: Risperidon, Olanzapine. Minder gewenste werking maar ook minder
bijwerkingen
Behandeling
- Potentieel eeuwig durend
- Allen hebben bijwerkingen
- Gekozen medicijn meestal pas na 1-4 weken effect
Behandeling- alternatief voor medicatie
- Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS), straling naar de neuronen in de hersenen
- Positieve symptomen verminderd (gebied van Broca wat actief is tijdens hallucinaties)
- Effect bij behandeling van verbale auditieve hallucinaties
- Per maand effect
- TMS heeft geen bijwerkingen
HC3 Beroepsethiek in de klinische praktijk
Deel 1: waarover gaat ethiek
Waarschuwingsplicht
- Bedreiging moet concreet zijn
HC 1
Psychosen
- Toestand waarin werkelijk en fantasie niet kan worden onderscheiden + creatie van nieuwe
realiteit
- Betreft wanen (irrationeel geloof) of hallucinaties (sensorische ervaring in afwezigheid van
externe gebeurtenis)
- Er bestaan verschillende soorten wanen en hallucinaties (betrekkingswaan (idee dat alles wat
gebeurt in de wereld gericht is op jou) / paranoidewaan / auditieve hallucinatie /
olfactorische hallucinatie / visuele hallucinatie)
Meest kenmerkende symptoom van schizofrenie: een psychose
- Iedereen met schizofrenie heeft wel eens een psychose
- Niet iedereen met een psychose heeft schizofrenie
Schizofrenie
- 2 of meer van de volgende symptomen: wanen, hallucinaties, gedesorganiseerd
spreken/gedrag, negatieve symptomen
- Negatieve symptomen: Gedrag ontbreken dat gezonde mensen wel hebben
- Schizofrenen functioneren lager dan voor het begin van diagnose stoornis
- Diagnose alleen gesteld wanneer symptomen 6 maanden aanwezig zijn
Andere psychotische stoornissen
- Schizoaffectieve stoornis: Psychose + depressieve of manische stemming
- Post-partum psychose: na de bevalling wanen of hallucinaties
Verschillen DSM-4 en DSM-5 diagnose schizofrenie:
1. Subtypes (paranoide type, catatone type etc wel in DSM4 en niet in DSM5
2. Ernst van symptomen zijn in de DSM5 in kaart gebracht (dmv 4punts schaal per symptoom)
Schizofrenie
- 1% ontwikkelt schizofrenie
- Mannen 1.5 meer kans dan vrouwen
- Ontstaan bij mannen rond 20e levensjaar, bij vrouwen rond 25e levensjaar
- Chronisch: niet te genezen, wel te behandelen
- 15% van de patiënten pleegt suïcide
Auditieve hallucinaties; transdiagnostisch perspectief (gemeenschappelijke factoren liggen achter de
oorzaak van psychopathologie) of (meerdere symptomen passen bij verschillende
psychopathologieën)
Stemmen horen
- Hersenactiviteit meten tijdens horen van stemmen dmv MRI en drukknop
- Hersenactiviteit verhoogd 6 seconden voor de stem wordt gehoord
- Grootste signaalverandering voor horen van stemmen in de (para)hippocampus
,Conclusie fMRI onderzoek bij stemmenhoren:
- Tijdens stemmen horen hoge activiteit in taalperceptie en taalproductie in primair
gehoorschors
- Linkerhersenhelft
- Vanuit geheugen
Stemmen horen
- Kunnen veranderen van positief naar negatief
Diagnostiek adhv inhoud stemmen:
- Indien 50% of hoger negatief is: >82% kans op psychotische stoornis
- Indien alle stemmen negatief: >90% kans op psychotische stoornis
- DUS ALTIJD STEMMEN UITVRAGEN
Deel 3: Psychosociale invloeden en het onstaan van een psychose en het weer terugvallen in een
psychose
Diathese stress model
- Dit model stelt dat er bij een grotere kwetsbaarheid minder stress en bij een kleinere
kwetbaarheid meer stress nodig is om de stoornis zijn aanvang te laten nemen of voor
vererging te zorgen
- Risico schizofrenie hangt af van de plaats waar je bent geboren/opgegroeid: Hoe stedelijker,
hoe hoger de kans
Cannabisgebruik:
- Associatie met jongere leeftijd eerste psychose
- Eerder en vaker terugvallen in psychose
- Ernstigere positieve symptomen bij gebruikers dan bij nietgebruikers
- Kip-eiprobleem: Leidt cannabisgebruik tot schizofrenie of leidt schizofrenie tot
cannabisgebruik
Uiteindelijk: genonderzoek laat zien dat cannabis en schizofrenie beiden samen gaan
ivm genen. Geen een veroorzaakt de ander
2019: Hoe vaker blowen, hoe hoger het risico op psychose. Dus: TOCH WEL een
causale oorzaak
Mogelijke verklaringen verhoogde kans schizofrenie na migratie
- Marrokanen grootste kans op psychoses
- Door omgevingsfactoren in west europa die de kans iop schizofrenie verhogen
Lagere sociaaleconomischestatus (SES) grotere kans op schizofrenie (oorzakelijk verband)
Koele moeder:
- Geen bewijs dat gedrag moeder oorzaak is van psychose / schizofrenie bij kind
,Communicatiestijl
- Patienten vallen eerder terug in psychose wanneer familieleden veel kritiek hebben op
patiënt, vijandig zijn tegenover patiënt en wanneer familieleden zijn emotioneel
overbetrokken patiënten
Schizofrenie is niet te genezen!
HC 2 Schizofrenie
Positieve symptomen:
- Hallucinaties
- Wanen
Desorganized symptoms:
- Slingerende stroom van gedachten
- Inappropriate affect
- Incoherente onnavolgbare vloed van woorden
Negatieve symptomen
- Onvermogen tot doelmatig handelen & bewegen
- Ongevogen tot spreken of uiten van emoties
- Ook cognitief: moeite met richten en vasthouden van aandacht
- Prevalentie: 1%, vooral in late adolescentie
Oorzaak- nature
- Erfelijkheid: bijdrage erfelijkheid is verschil in correlatie tussen monozygote en dizygote
tweelingparen op een bepaald fenotype
- Monozygotisch: 48%, Dizigote: 17%, Broer/zus: 9%
- Aanwijzingen voor genetische basis schizofrenie: JA
- Aanwijzingen het belang van genetica te relativeren: JA
Oorzaak- nurture
- Omgeging:
Stress zwangerschap
Complicaties geboorte
Verschil in behandeling door opvoeder
Stress latere leeftijd
Blootstelling aan stoffen
- Interacite met omgevingsvariabelen
Nature x nurture (diathesis) of Genes vs environment
Genetische kwetsbaarheid
- COMT genotype
- Mensen met Val/Val alellen ipv Val/Met of Met/Met allel
- Cannabisgebruik hoge risicofactor voor schizofrenie
Behandeling Schizofrenie
, - Haloperidol -> blokkeert dopamine receptor
- Blokkeert enkel de positieve symptomen
- Hogere affiniteit van de dopamine-antagonist gerelateerd aan lagere noodzakelijke dosis
voor succesvolle behandeling
- Schizofrenen hebben meer dopamine-receptoren
Behandeling – Medicatie klassiek
- Blokkeren van dopamine D2 receptor
- Haloperidol / chloorpromazine = klassieke antipsychotica
- Werkzaam in ventral tegmental area: waar beloningsgevoel wordt gevormd en vervolgens de
prefrontale cortex stimuleert
- Reduceert positieve symptomen: D2r blokkade in MEDOLIMBOCORTICAAL SYSTEEM
- Motorische bijwekringen: D2R blokkade in MESOSTRIATAAL systeem, basale ganglia of
striatum
Oorzaken- Chemisch
- COMT enzym breekt dopamine af
- Val/Val variant doet dat het sterkst
- In de prefontale cortex, niet subcorticaal
Behandeling- Medicatie- Atypisch
- Teveel dopamine in nucleus accumbens (verklaring positieve symptomen)
- Te weinig dopamine in prefrontale cortex (verklaart negatieve symptomen)
- Clozapine: Verhoogt WEL dopamine in prefrontale cortex in tegenstelling tot klassieke
antipsychotica. Reduceert ook positieve symptomen
- Helaas wel ernstige bijwerkingen: immuum-systeem
- Alternatieven clozapine: Risperidon, Olanzapine. Minder gewenste werking maar ook minder
bijwerkingen
Behandeling
- Potentieel eeuwig durend
- Allen hebben bijwerkingen
- Gekozen medicijn meestal pas na 1-4 weken effect
Behandeling- alternatief voor medicatie
- Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS), straling naar de neuronen in de hersenen
- Positieve symptomen verminderd (gebied van Broca wat actief is tijdens hallucinaties)
- Effect bij behandeling van verbale auditieve hallucinaties
- Per maand effect
- TMS heeft geen bijwerkingen
HC3 Beroepsethiek in de klinische praktijk
Deel 1: waarover gaat ethiek
Waarschuwingsplicht
- Bedreiging moet concreet zijn
