Biologische psychologie:
Verbondenheid:
Lichaam en psyche:
Waarneming: 1/10 van de massa van een zandkorrel lyseergeenzuurdiethylamide (LSD) brengt
visuele hallucinaties teweeg bij de meeste mensen; andere substanties kunnen slaap teweeg
brengen, honger veroorzaken, of zorgen dat we geen pijn voelen. We kunnen de impact van deze
substantie voorspellen.
Persoonlijkheid: schade aan welbepaalde delen van de hersenen kan je persoonlijkheid ingrijpend
veranderen vb leiden tot ontremd gedrag (hypersexualiteit), of je apathisch doen reageren (bv op
pijn). De psychische effecten van hersenschade hangen op systematische wijze samen met om de
locus.
Beslissingen en ethiek: TMS van de rDLPFC verhoogt de kans op utilitaire responsen in morele
dilemma’s.
➔ Alle drie kunnen we op een materiële manier beïnvloeden
Decoding:
Dit soort technologie kan ondertussen gebruikt worden om:
• Uit te maken of u naar een schilderij van Dali of Picasso aan het kijken bent (Yamamura et al.,
2009)
• Uw visuele verbeelding zichtbaar te maken (Shen et al., 2017)
• Te voorspellen of u net voor gewekt te worden over bv een auto of een stoel aan het dromen
was (Horikawa et al., 2013)
➔ Computer programma dat niet de visuele informatie kan laten zien maar de hersenactiviteit
van de persoon die dat filmpje is aan het zien, het is niet een accuraat beeld maar voldoende
om een beeld te krijgen.
➔ Decoding is een trainingsfase voor de hersenactiviteit
Binnen het organisme:
Verwevenheid:
• Alle subsystemen van het lichaam
- Hormonaal
- Spijsvertering
- Cardiovasculair
- Neuraal
• & gedrag
• Wat is “moe zijn”?
• “Gedragsneurowetenschappen” vs “biologische psychologie”
Specifiek voor het zenuwstelsel:
• Hubel & Wiesel (1959):
- Individueel neuron in de visuele cortex is selectief sensitief voor een
bepaalde oriëntatie van een lijnstuk
- Enkel bij een (min of meer) vertical lijnstuk gaat dit neuron vuren
- Dit neuron:
o “ziet” geen oriëntatie
, o Kan dit patroon enkel vertonen als onderdeel van een network
➔ Netwerk: begint van het netvlies en gaat dan naar de visuele cortex, gaan dan
informatie samenvoegen. Het is dus verbonden met andere receptoren
• Bv verwevenheid waarnemen van handeling – uitvoeren van handeling (spiegelneuronen)
Tussen organisme en omgeving:
Biologie:
• Organisme = open systeem
- Uitwisseling van materie en energie met omgeving
- Vb zintuigen (chemisch <-> energetisch)
- Vb invloed van blauw licht op specifieke lichtgevoelige cellen → invloed op slaap – waak
ritmes
• Omgeving is veranderlijk
- Vb natuurlijke slaapcyclus <-> rotatiesnelheid van de aarde rond haar as; slaapproblemen
aan polaire regio’s
- Vb cerebraal hypometabolisme in de Anders
• Organisme is opgebouwd uit cellen, gebouwd volgens een genetisch plan
• Deze genen worden overgeërfd
• Bouwplannen die leiden tot betere overlevingskansen in een bepaalde omgeving, komen
vaker voor (natuurlijke selectie)
• Proces loopt soms achter op de actualiteit
➔ Niet op examen enkel begrijpen als basis
Chapter 5: Methods and strategies of research (onderzoeksmethoden):
1. Beïnvloeden van functies:
1) Laesie-studies
2) Experimentele ablatie
, • RF laesies
• Exito-toxische laesie
• Immunnmethodes
3) Tijdelijke beïnvloeding
• Lokale anesthesie
• Elektrische stimulatie
• Chemische stimulatie
• Optogenetica
• NIBS
• Targeted mutation
1.1 Laesie-studies:
• Bestuderen relatie natuurlijk voorkomende letsels – gedrag
• Vb 1861: Louis Victor Leborgne, bijnaam “Tan”:
- Normaal intelligent
- Verbaal begrip
- Maar: kon enkel “tan” zeggen
• De fransman Paul Broca kon op basis van dissectie van Leborgnes brein en
gelijkaardige gevallen een sterke correlatie aantonen tussen:
- “Expressieve afasie”, het selectieve onvermogen om zich verbaal uit te drukken
bij gepreserveerd verbaal begrip
- Schade in de linker anterieure hersenhelft (“zone van Broca”)
Wernicke afasie: mensen kunnen zich verbaal uiten maar tegelijkertijd is hun vermogen om talen te
begrijpen niet haalbaar. Is tegenovergestelde van Broca afasie.
Wat toont dit aan?
➔ Staat deze regio in voor het gedrag “praten”?
➔ Taal “zit” niet in een bepaalde plaats in de hersenen; menselijk linguïstisch gedrag omvat
verscheidene functies, die ondersteunend worden door dissocieerbare cerebrale structuren
Nadelen:
• Geen informatie over functioneren voor laesies
• Schade vaak niet beperkt tot 1 welbepaalde structuur
- Moeilijke precieze verbanden vaststellen
• Geen experimentele controle functies: worden niet doelgericht beïnvloed; correlationeel
• Sommige regio’s veel vatbaarder voor vb beroerte of impact-laesie dan andere
• Vroeger: noodzaak autopsie (→ lang wachten, drop-out)
1.2 Experimentele ablatie:
= weefsel doelbewust vernietigen
• Veelvuldig toegepast bij mensen
- Lobotomie: verwijderen van
(vooral) witte stof in frontale kwab
o Toegepast als behandeling,
o.m bij kinderen met
gedragsproblemen
, o +/- 40 000 lobotomieën in VS alleen!
o 1949: Nobelprijs voor Antonio Moniz voor toepassing bij psychoses
- Resectie (wegsnijden) van bepaalde delen van de hersenen nog steeds toegepast
voor klinische doeleinden (bv epilepsie)
• Experimentele toepassing vandaag vooral bij dieren
1) Radiofrequentie (RF-) laesie:
• Draadvormige electrode wordt in de hersenen gebracht, geïsoleerd behalve punt
• Hoog- (radio-) frequentie wisselstroom door de draad
• Vernietigt alle weefsels in nabijheid van de electrode (cellichamen en axonen)
• Dan gedragsobservatie, achteraf verificatie locatie laesie
• Plaatsing stalen draad dmv stereoactisch apparaat
- Fixeert schedel
- Coördinaten van doelregio bepaald obv anatomische referentiepunten (vb
bregma) en stereoactische atlas (/scan)
- Toestel brengt electrode / buisje / neurostimulator obv coördinaten naar
gewenste doelregio
2) Excito-toxische laesie:
• Cannula (dun metalen buisje) wordt ingebracht
• Infusie van exciterend aminozuur (bv kaïnezuur) loopt
door het buisje in de hersenen
• Vernietigt cellichamen door overstimulatie, spaart
nabijgelegen axonen
Bv hippocampus van de rat
3) Immuunmethodes:
• Toxische proteïne (bv saporine) wordt gekoppeld aan antilichaampjes
• Antilichaampjes binden selectief aan bepaalde eiwitten, die enkel
voorkomen in specifieke neuronen
- Selectiviteit, niet enkel obv locatie
- Vb eliminatie van cholinerge neuronen in de basale voorhersenen
van ratten laten toe mechanismen van AD te onderzoeken
1.2 Experimentele ablatie
Nadelen:
• Al deze methoden zijn onomkeerbaar
➔ Impliceert between-subjects methodes
• Al deze methoden produceren bijkomstige schade
➔ Noodzaak adequate controleprocedures (“Sham” laesie)
• Veroorzaken leed
Voordelen:
• Deze methoden laten onderzoeken van causale verbanden toe
Verbondenheid:
Lichaam en psyche:
Waarneming: 1/10 van de massa van een zandkorrel lyseergeenzuurdiethylamide (LSD) brengt
visuele hallucinaties teweeg bij de meeste mensen; andere substanties kunnen slaap teweeg
brengen, honger veroorzaken, of zorgen dat we geen pijn voelen. We kunnen de impact van deze
substantie voorspellen.
Persoonlijkheid: schade aan welbepaalde delen van de hersenen kan je persoonlijkheid ingrijpend
veranderen vb leiden tot ontremd gedrag (hypersexualiteit), of je apathisch doen reageren (bv op
pijn). De psychische effecten van hersenschade hangen op systematische wijze samen met om de
locus.
Beslissingen en ethiek: TMS van de rDLPFC verhoogt de kans op utilitaire responsen in morele
dilemma’s.
➔ Alle drie kunnen we op een materiële manier beïnvloeden
Decoding:
Dit soort technologie kan ondertussen gebruikt worden om:
• Uit te maken of u naar een schilderij van Dali of Picasso aan het kijken bent (Yamamura et al.,
2009)
• Uw visuele verbeelding zichtbaar te maken (Shen et al., 2017)
• Te voorspellen of u net voor gewekt te worden over bv een auto of een stoel aan het dromen
was (Horikawa et al., 2013)
➔ Computer programma dat niet de visuele informatie kan laten zien maar de hersenactiviteit
van de persoon die dat filmpje is aan het zien, het is niet een accuraat beeld maar voldoende
om een beeld te krijgen.
➔ Decoding is een trainingsfase voor de hersenactiviteit
Binnen het organisme:
Verwevenheid:
• Alle subsystemen van het lichaam
- Hormonaal
- Spijsvertering
- Cardiovasculair
- Neuraal
• & gedrag
• Wat is “moe zijn”?
• “Gedragsneurowetenschappen” vs “biologische psychologie”
Specifiek voor het zenuwstelsel:
• Hubel & Wiesel (1959):
- Individueel neuron in de visuele cortex is selectief sensitief voor een
bepaalde oriëntatie van een lijnstuk
- Enkel bij een (min of meer) vertical lijnstuk gaat dit neuron vuren
- Dit neuron:
o “ziet” geen oriëntatie
, o Kan dit patroon enkel vertonen als onderdeel van een network
➔ Netwerk: begint van het netvlies en gaat dan naar de visuele cortex, gaan dan
informatie samenvoegen. Het is dus verbonden met andere receptoren
• Bv verwevenheid waarnemen van handeling – uitvoeren van handeling (spiegelneuronen)
Tussen organisme en omgeving:
Biologie:
• Organisme = open systeem
- Uitwisseling van materie en energie met omgeving
- Vb zintuigen (chemisch <-> energetisch)
- Vb invloed van blauw licht op specifieke lichtgevoelige cellen → invloed op slaap – waak
ritmes
• Omgeving is veranderlijk
- Vb natuurlijke slaapcyclus <-> rotatiesnelheid van de aarde rond haar as; slaapproblemen
aan polaire regio’s
- Vb cerebraal hypometabolisme in de Anders
• Organisme is opgebouwd uit cellen, gebouwd volgens een genetisch plan
• Deze genen worden overgeërfd
• Bouwplannen die leiden tot betere overlevingskansen in een bepaalde omgeving, komen
vaker voor (natuurlijke selectie)
• Proces loopt soms achter op de actualiteit
➔ Niet op examen enkel begrijpen als basis
Chapter 5: Methods and strategies of research (onderzoeksmethoden):
1. Beïnvloeden van functies:
1) Laesie-studies
2) Experimentele ablatie
, • RF laesies
• Exito-toxische laesie
• Immunnmethodes
3) Tijdelijke beïnvloeding
• Lokale anesthesie
• Elektrische stimulatie
• Chemische stimulatie
• Optogenetica
• NIBS
• Targeted mutation
1.1 Laesie-studies:
• Bestuderen relatie natuurlijk voorkomende letsels – gedrag
• Vb 1861: Louis Victor Leborgne, bijnaam “Tan”:
- Normaal intelligent
- Verbaal begrip
- Maar: kon enkel “tan” zeggen
• De fransman Paul Broca kon op basis van dissectie van Leborgnes brein en
gelijkaardige gevallen een sterke correlatie aantonen tussen:
- “Expressieve afasie”, het selectieve onvermogen om zich verbaal uit te drukken
bij gepreserveerd verbaal begrip
- Schade in de linker anterieure hersenhelft (“zone van Broca”)
Wernicke afasie: mensen kunnen zich verbaal uiten maar tegelijkertijd is hun vermogen om talen te
begrijpen niet haalbaar. Is tegenovergestelde van Broca afasie.
Wat toont dit aan?
➔ Staat deze regio in voor het gedrag “praten”?
➔ Taal “zit” niet in een bepaalde plaats in de hersenen; menselijk linguïstisch gedrag omvat
verscheidene functies, die ondersteunend worden door dissocieerbare cerebrale structuren
Nadelen:
• Geen informatie over functioneren voor laesies
• Schade vaak niet beperkt tot 1 welbepaalde structuur
- Moeilijke precieze verbanden vaststellen
• Geen experimentele controle functies: worden niet doelgericht beïnvloed; correlationeel
• Sommige regio’s veel vatbaarder voor vb beroerte of impact-laesie dan andere
• Vroeger: noodzaak autopsie (→ lang wachten, drop-out)
1.2 Experimentele ablatie:
= weefsel doelbewust vernietigen
• Veelvuldig toegepast bij mensen
- Lobotomie: verwijderen van
(vooral) witte stof in frontale kwab
o Toegepast als behandeling,
o.m bij kinderen met
gedragsproblemen
, o +/- 40 000 lobotomieën in VS alleen!
o 1949: Nobelprijs voor Antonio Moniz voor toepassing bij psychoses
- Resectie (wegsnijden) van bepaalde delen van de hersenen nog steeds toegepast
voor klinische doeleinden (bv epilepsie)
• Experimentele toepassing vandaag vooral bij dieren
1) Radiofrequentie (RF-) laesie:
• Draadvormige electrode wordt in de hersenen gebracht, geïsoleerd behalve punt
• Hoog- (radio-) frequentie wisselstroom door de draad
• Vernietigt alle weefsels in nabijheid van de electrode (cellichamen en axonen)
• Dan gedragsobservatie, achteraf verificatie locatie laesie
• Plaatsing stalen draad dmv stereoactisch apparaat
- Fixeert schedel
- Coördinaten van doelregio bepaald obv anatomische referentiepunten (vb
bregma) en stereoactische atlas (/scan)
- Toestel brengt electrode / buisje / neurostimulator obv coördinaten naar
gewenste doelregio
2) Excito-toxische laesie:
• Cannula (dun metalen buisje) wordt ingebracht
• Infusie van exciterend aminozuur (bv kaïnezuur) loopt
door het buisje in de hersenen
• Vernietigt cellichamen door overstimulatie, spaart
nabijgelegen axonen
Bv hippocampus van de rat
3) Immuunmethodes:
• Toxische proteïne (bv saporine) wordt gekoppeld aan antilichaampjes
• Antilichaampjes binden selectief aan bepaalde eiwitten, die enkel
voorkomen in specifieke neuronen
- Selectiviteit, niet enkel obv locatie
- Vb eliminatie van cholinerge neuronen in de basale voorhersenen
van ratten laten toe mechanismen van AD te onderzoeken
1.2 Experimentele ablatie
Nadelen:
• Al deze methoden zijn onomkeerbaar
➔ Impliceert between-subjects methodes
• Al deze methoden produceren bijkomstige schade
➔ Noodzaak adequate controleprocedures (“Sham” laesie)
• Veroorzaken leed
Voordelen:
• Deze methoden laten onderzoeken van causale verbanden toe
