Samenvatting Spelling.
Hoofdstuk 1: Ons spellingssysteem.
1.1 Ons schriftsysteem en leren spellen
Pictografisch systeem; woorden worden weergegeven door middel van tekeningen en afbeeldingen.
Het voordeel van dit systeem is een vrij ingewikkelde boodschappen simpel kunt weergeven, die
voor iedereen te begrijpen is.
Logografisch systeem; een schriftsysteem waarbij elk plaatje staat voor één woord (Chinees).
Alfabetisch systeem; taal wordt weergegeven door afzonderlijke spraakklanken van een woord te
noteren. Dit is ontstaan rond 1000 v.C. toen de Feniciërs ontdekten dat je alle woorden kunt
ontleden in een beperkt aantal klanken. Ze spraken om per klank één teken af te spreken.
Foneem = spraakklank. Het herkennen van fonemen is meer abstract denken dan goed luisteren.
Grafeem = letter of lettercombinatie die verwijst naar een foneem. Grafemen die uit twee
verschillende letters bestaan kunnen soms een probleem zijn voor kinderen, ze halen ze door elkaar.
De koppeling tussen fonemen en grafemen is niet eenduidig. In een alfabetisch schriftsysteem wordt
elk foneem weergegeven door één grafeem, maar in de loop der eeuwen is dat veranderd.
Om dit allemaal onder de knie te krijgen gebruiken we in het onderwijs verschillende hulpmiddelen;
letterkaarten, lettermuur of lettergroeiboekje.
Een voordeel van het alfabetisch schriftsysteem is dat je veel minder hoeft te leren dan bij
bijvoorbeeld een logografisch schriftsysteem.
1.2 Hoofdregels van de Nederlandse spelling
Fonologisch principe;
- Elk foneem wordt door een apart grafeem weergegeven
- Schrijven zoals je het hoort klankzuivere woorden
- Elk grafeem staat voor één en hetzelfde foneem
Morfologisch principe / beginsel van de vormovereenkomst;
- Uitgaan van de vorm van woorden
- Woorden zijn opgebouwd uit kleinere elementen die elk een eigen betekenis hebben
- Onwijs on is een morfeem en wijs is een morfeem
- Als een morfeem een bestaand woord is, is het een vrij morfeem
Een morfeem die op zichzelf géén woord is, en altijd wordt gebonden aan een ander woord is
een gebonden morfeem
Opgesplitst in twee regels;
1. Regel van gelijkvormigheid
- Een woord of voor- of achtervoegsel steeds op dezelfde manier schrijven
- Een morfeem wordt altijd op dezelfde manier gespeld
2. Regel van overeenkomst
- De opbouw van een woord in de spelling wordt duidelijk
- Woorden zijn op dezelfde manier gevormd, en dezelfde manier geschreven
Bij beide gevallen kom je tot de juiste spelling door woorden te vergelijken. Bij gelijkvormigheid blijft
de vergelijking beperkt tot één en hetzelfde morfeem; je gaat na hoe dat morfeem in langere
woorden geschreven wordt. Bij overeenkomst moeten we een woord vergelijken met een woord met
ook een andere betekenis.
, Syllabisch principe;
- Syllabe is een klankgroep, een gedeelte van een woord géén morfeem!
- Syllabe = klanken die bij een gesegmenteerde uitspraak van woorden als één groep worden
uitgesproken géén lettergreep, dat is een visuele verdeling van het woord
- /bak/-/kur/
Twee regels;
1. Regel van verdubbeling; hoor je een korte klank, schrijf je twee medeklinkers.
2. Regel van verenkeling; hoor je een lange klank, schrijf je één medeklinker.
Om kinderen de verenkeling en verdubbeling goed te kunnen laten schrijven, moeten ze
verschillende abstracte handelingen verrichten;
1. Woord verdelen in klankstukken
2. Spraakklanken kunnen herkennen als korte of lange klinker
3. Regel toepassen
Etymologisch principe;
- De herkomst van een woord is bepalend voor de schrijfwijze van een woord of spraakklank.
- Leenwoorden, oud-Nederlandse woorden
- Je kunt de spelling van woorden niet beredeneren.
1.3 Spellingvereenvoudiging
Er zijn voor- en tegenstanders voor het terugbrengen van de spelling naar fonologisch. Alle voor- en
tegenargumenten hebben te maken met:
Leerbaarheid
Voorstanders:
- Fonologisch spellen is in een handomdraai te leren
Tegenstanders:
- In groep 6 is er al veel tijd besteed aan het zich eigen maken van alfabetisch
schriftsysteem. Er gaat veel tijd zitten voordat kinderen in staat zijn om een woord te
verdelen in klanken en die klanken te koppelen aan letters.
Bruikbaarheid
- Voor volwassen lezers geldt dat spelling niet alleen maar een schriftelijke weergave is
van gesproken taal. De spelling van woorden is ook opgeslagen in ons geheugen en
maakt deel uit van de identiteit van een woord.
- Voor volwassenen die kunnen lezen en schrijven, is de spelling een deel van de taal
geworden en niet een willekeurige notatiewijze.
- Voor lezers is het makkelijker als een woord steeds dezelfde vorm heeft.
- Door het vereenvoudigen van de spelling zal het aantal homografen (woorden met
dezelfde betekenis) toenemen. Dit kan ook verwarring veroorzaken.
- Expressiemogelijkheden worden minder door vereenvoudiging.
Sociale aanvaardbaarheid
- Dit is het moeilijkste punt, dit komt o.a. door economische motieven. Een al te
rigoureuze wijziging van spelling kost miljarden; schoolboeken en officiële uitgaven
moeten worden aangepast.
- Grootste weerstand ligt bij emotionele weerstand die veel Nederlanders en
Vlamingen hebben tegen veranderingen van de spelling.
In 1996 verdween het semantisch principe. Dit hield in dat we vanuit de betekenis tot de juiste
schrijfwijze komen. Dat speelde vooral een rol bij samengestelde woorden.
De verandering van de tussen-n betekent in feite een uitbreiding van de regel van gelijkvormigheid.
Om de spelling van de /u/ uit boekenkast te bepalen, moeten we nagaan hoe het morfeem in andere
situaties geschreven wordt. Ik boeken schrijven we een n, dus in boekenkast ook.
Hoofdstuk 1: Ons spellingssysteem.
1.1 Ons schriftsysteem en leren spellen
Pictografisch systeem; woorden worden weergegeven door middel van tekeningen en afbeeldingen.
Het voordeel van dit systeem is een vrij ingewikkelde boodschappen simpel kunt weergeven, die
voor iedereen te begrijpen is.
Logografisch systeem; een schriftsysteem waarbij elk plaatje staat voor één woord (Chinees).
Alfabetisch systeem; taal wordt weergegeven door afzonderlijke spraakklanken van een woord te
noteren. Dit is ontstaan rond 1000 v.C. toen de Feniciërs ontdekten dat je alle woorden kunt
ontleden in een beperkt aantal klanken. Ze spraken om per klank één teken af te spreken.
Foneem = spraakklank. Het herkennen van fonemen is meer abstract denken dan goed luisteren.
Grafeem = letter of lettercombinatie die verwijst naar een foneem. Grafemen die uit twee
verschillende letters bestaan kunnen soms een probleem zijn voor kinderen, ze halen ze door elkaar.
De koppeling tussen fonemen en grafemen is niet eenduidig. In een alfabetisch schriftsysteem wordt
elk foneem weergegeven door één grafeem, maar in de loop der eeuwen is dat veranderd.
Om dit allemaal onder de knie te krijgen gebruiken we in het onderwijs verschillende hulpmiddelen;
letterkaarten, lettermuur of lettergroeiboekje.
Een voordeel van het alfabetisch schriftsysteem is dat je veel minder hoeft te leren dan bij
bijvoorbeeld een logografisch schriftsysteem.
1.2 Hoofdregels van de Nederlandse spelling
Fonologisch principe;
- Elk foneem wordt door een apart grafeem weergegeven
- Schrijven zoals je het hoort klankzuivere woorden
- Elk grafeem staat voor één en hetzelfde foneem
Morfologisch principe / beginsel van de vormovereenkomst;
- Uitgaan van de vorm van woorden
- Woorden zijn opgebouwd uit kleinere elementen die elk een eigen betekenis hebben
- Onwijs on is een morfeem en wijs is een morfeem
- Als een morfeem een bestaand woord is, is het een vrij morfeem
Een morfeem die op zichzelf géén woord is, en altijd wordt gebonden aan een ander woord is
een gebonden morfeem
Opgesplitst in twee regels;
1. Regel van gelijkvormigheid
- Een woord of voor- of achtervoegsel steeds op dezelfde manier schrijven
- Een morfeem wordt altijd op dezelfde manier gespeld
2. Regel van overeenkomst
- De opbouw van een woord in de spelling wordt duidelijk
- Woorden zijn op dezelfde manier gevormd, en dezelfde manier geschreven
Bij beide gevallen kom je tot de juiste spelling door woorden te vergelijken. Bij gelijkvormigheid blijft
de vergelijking beperkt tot één en hetzelfde morfeem; je gaat na hoe dat morfeem in langere
woorden geschreven wordt. Bij overeenkomst moeten we een woord vergelijken met een woord met
ook een andere betekenis.
, Syllabisch principe;
- Syllabe is een klankgroep, een gedeelte van een woord géén morfeem!
- Syllabe = klanken die bij een gesegmenteerde uitspraak van woorden als één groep worden
uitgesproken géén lettergreep, dat is een visuele verdeling van het woord
- /bak/-/kur/
Twee regels;
1. Regel van verdubbeling; hoor je een korte klank, schrijf je twee medeklinkers.
2. Regel van verenkeling; hoor je een lange klank, schrijf je één medeklinker.
Om kinderen de verenkeling en verdubbeling goed te kunnen laten schrijven, moeten ze
verschillende abstracte handelingen verrichten;
1. Woord verdelen in klankstukken
2. Spraakklanken kunnen herkennen als korte of lange klinker
3. Regel toepassen
Etymologisch principe;
- De herkomst van een woord is bepalend voor de schrijfwijze van een woord of spraakklank.
- Leenwoorden, oud-Nederlandse woorden
- Je kunt de spelling van woorden niet beredeneren.
1.3 Spellingvereenvoudiging
Er zijn voor- en tegenstanders voor het terugbrengen van de spelling naar fonologisch. Alle voor- en
tegenargumenten hebben te maken met:
Leerbaarheid
Voorstanders:
- Fonologisch spellen is in een handomdraai te leren
Tegenstanders:
- In groep 6 is er al veel tijd besteed aan het zich eigen maken van alfabetisch
schriftsysteem. Er gaat veel tijd zitten voordat kinderen in staat zijn om een woord te
verdelen in klanken en die klanken te koppelen aan letters.
Bruikbaarheid
- Voor volwassen lezers geldt dat spelling niet alleen maar een schriftelijke weergave is
van gesproken taal. De spelling van woorden is ook opgeslagen in ons geheugen en
maakt deel uit van de identiteit van een woord.
- Voor volwassenen die kunnen lezen en schrijven, is de spelling een deel van de taal
geworden en niet een willekeurige notatiewijze.
- Voor lezers is het makkelijker als een woord steeds dezelfde vorm heeft.
- Door het vereenvoudigen van de spelling zal het aantal homografen (woorden met
dezelfde betekenis) toenemen. Dit kan ook verwarring veroorzaken.
- Expressiemogelijkheden worden minder door vereenvoudiging.
Sociale aanvaardbaarheid
- Dit is het moeilijkste punt, dit komt o.a. door economische motieven. Een al te
rigoureuze wijziging van spelling kost miljarden; schoolboeken en officiële uitgaven
moeten worden aangepast.
- Grootste weerstand ligt bij emotionele weerstand die veel Nederlanders en
Vlamingen hebben tegen veranderingen van de spelling.
In 1996 verdween het semantisch principe. Dit hield in dat we vanuit de betekenis tot de juiste
schrijfwijze komen. Dat speelde vooral een rol bij samengestelde woorden.
De verandering van de tussen-n betekent in feite een uitbreiding van de regel van gelijkvormigheid.
Om de spelling van de /u/ uit boekenkast te bepalen, moeten we nagaan hoe het morfeem in andere
situaties geschreven wordt. Ik boeken schrijven we een n, dus in boekenkast ook.
