Hoofdstuk 4: Je brein bepaalt wie je bent
4.1 Een evolutionaire kijk op het brein
Een groot deel vd hersenanatomie vd mens is gemeenschappelijk met dat van andere
dieren.
Lagere structuren: hersenstam, limbisch systeem, kleine hersenen: essentieel voor het
voortbestaan van een organisme.
De mens deelt een reptielen-en zoogdierenbrein met andere levende wezens.
Als het lichaam geen opdrachten vd hersenstam meer krijgt, functioneert het niet meer en
sterft het.
Als de amygdala geen vlucht-of vechtreflex meer activeert in noodgevallen, is de kans op
overleving ook veel kleiner.
De mens kan echter meer: het is een diersoort met een complexer brein, dat in functie staat
van complex gedrag.
Volgens evolutie theorie van Charles Darwin had dit een reden:
Mensen leven met verschillende individuen in groepen samen dus rekening houden
met elkaar→ onderscheiden zich hiermee van de meeste diersoorten.
Mensen= sociale wezens, net zoals biologische verwante mensapen.
Chimpansees: rekening houden met elkaar om te overleven, een soortgenoot is
potentiële vijand of vriend→ chimpansee hier rekening mee houden om te kunnen
functioneren in groep.
Bij de mens is dat het vermogen tot: adaptatie of aanpassing nog veel verder
geëvolueerd.
Mark Nelissen & Nicholas Epley: Omdat we in grote groepen leven, moeten we wel in staat
zijn te begrijpen wat er in het hoofd van de anderen omgaat (gedachten, gevoelens,
behoeften,…) om iets te bereiken en met elkaar overweg te kunnen.
Voor die hersenarbeid→ hersencellen nodig = reden waarom omvang van hersenschors
recht evenredig is aan de omvang vd sociale groepen waarin een diersoort leeft.
A Van australopithecus naar homo sapiens
1. Australopithecus afarensis:
Oudste van de hominiden
Soort voormens of aapmens
Oudste fossiele resten dateren van 4,5 miljoen jaar geleden (bekendste: Lucy)
Vertoonde enkele kenmerken die niets gemeenschappelijk hebben met de
aap: liep rechtop ( bipedaliteit= tweebenigheid) + groter hersenvolume; kwam wrs
door het rechtop lopen→ bloeddruk verlaagde→ aantal bloedvaten neemt toe→
aantal hersencellen steeg.
, Rechtop lopen: meest ingrijpende verandering in de evolutie van onze menselijke
voorouders. De handen kwamen vrij en boden de mens later de mogelijkheid om letterlijk
zijn omgeving te manipuleren.
2. Homo habilis:
Eenvoudige stenen gebruiksvoorwerpen maken met een bepaald doel
Die activiteit had gunstige invloed op technische en sociale intelligentie
Homo habilis had al een groter brein
Hij dacht nog over hoe je werktuigen maakt en die ideeën met andere deelt
Zo ontstond een eerste vormbewuste werktuigcultuur
3. Homo erectus:
Verscheen 1,8 miljoen jaar later
Slaagde erin symmetrische stenen messen en vuistbijlen te maken
Kende het gebruik van vuur en joeg op groot wild
Hersenen→ dubbel zo groot als dat van de australopithecus
Hadden al een soort van overlevering van generatie op generatie→ verliep
wrs door uitbeelding en nabootsing→ ontstaan van mimetisch bewustzijn
4. Homo sapiens neanderthalensis:
Nieuwe mentale sprong
Sprak een soort verbale primitieve taal + in staat tot complexere sociale
interacties
Werktuigen waren meer vernuft
Eerste vd menselijke voorouders die de overleden soortgenoten begroef
Er werd lang gedacht dat de neanderthaler nog niet kon praten, maar vondsten van een
prehistorisch tongbeen doen vermoeden dat de neanderthaler een grote variatie aan
klanken kon produceren.
De neanderthaler maakte specifieke werktuigen, wapens en kraaljuwelen en speelde zelfs
muziek.
5. Homo sapiens sapiens:
Hersenvolume: 3x zo groot als dat van de aapmens
Ontstond 250 000 jaar geleden en verdrong zijn aan alle voorgangers, ook de
sterkere en intelligentere neanderthaler (door klimaat & biologische factoren)
Zette belangrijke stap voorwaarts dankzij evolutionair instrument: de taal
Er werden verhalen vastgelegd in grotschilderingen en sculpturen
Kraaljuwelen ontstonden als statussymbool of om emotionele waarde aan de
drager toe te kennen
4.1 Een evolutionaire kijk op het brein
Een groot deel vd hersenanatomie vd mens is gemeenschappelijk met dat van andere
dieren.
Lagere structuren: hersenstam, limbisch systeem, kleine hersenen: essentieel voor het
voortbestaan van een organisme.
De mens deelt een reptielen-en zoogdierenbrein met andere levende wezens.
Als het lichaam geen opdrachten vd hersenstam meer krijgt, functioneert het niet meer en
sterft het.
Als de amygdala geen vlucht-of vechtreflex meer activeert in noodgevallen, is de kans op
overleving ook veel kleiner.
De mens kan echter meer: het is een diersoort met een complexer brein, dat in functie staat
van complex gedrag.
Volgens evolutie theorie van Charles Darwin had dit een reden:
Mensen leven met verschillende individuen in groepen samen dus rekening houden
met elkaar→ onderscheiden zich hiermee van de meeste diersoorten.
Mensen= sociale wezens, net zoals biologische verwante mensapen.
Chimpansees: rekening houden met elkaar om te overleven, een soortgenoot is
potentiële vijand of vriend→ chimpansee hier rekening mee houden om te kunnen
functioneren in groep.
Bij de mens is dat het vermogen tot: adaptatie of aanpassing nog veel verder
geëvolueerd.
Mark Nelissen & Nicholas Epley: Omdat we in grote groepen leven, moeten we wel in staat
zijn te begrijpen wat er in het hoofd van de anderen omgaat (gedachten, gevoelens,
behoeften,…) om iets te bereiken en met elkaar overweg te kunnen.
Voor die hersenarbeid→ hersencellen nodig = reden waarom omvang van hersenschors
recht evenredig is aan de omvang vd sociale groepen waarin een diersoort leeft.
A Van australopithecus naar homo sapiens
1. Australopithecus afarensis:
Oudste van de hominiden
Soort voormens of aapmens
Oudste fossiele resten dateren van 4,5 miljoen jaar geleden (bekendste: Lucy)
Vertoonde enkele kenmerken die niets gemeenschappelijk hebben met de
aap: liep rechtop ( bipedaliteit= tweebenigheid) + groter hersenvolume; kwam wrs
door het rechtop lopen→ bloeddruk verlaagde→ aantal bloedvaten neemt toe→
aantal hersencellen steeg.
, Rechtop lopen: meest ingrijpende verandering in de evolutie van onze menselijke
voorouders. De handen kwamen vrij en boden de mens later de mogelijkheid om letterlijk
zijn omgeving te manipuleren.
2. Homo habilis:
Eenvoudige stenen gebruiksvoorwerpen maken met een bepaald doel
Die activiteit had gunstige invloed op technische en sociale intelligentie
Homo habilis had al een groter brein
Hij dacht nog over hoe je werktuigen maakt en die ideeën met andere deelt
Zo ontstond een eerste vormbewuste werktuigcultuur
3. Homo erectus:
Verscheen 1,8 miljoen jaar later
Slaagde erin symmetrische stenen messen en vuistbijlen te maken
Kende het gebruik van vuur en joeg op groot wild
Hersenen→ dubbel zo groot als dat van de australopithecus
Hadden al een soort van overlevering van generatie op generatie→ verliep
wrs door uitbeelding en nabootsing→ ontstaan van mimetisch bewustzijn
4. Homo sapiens neanderthalensis:
Nieuwe mentale sprong
Sprak een soort verbale primitieve taal + in staat tot complexere sociale
interacties
Werktuigen waren meer vernuft
Eerste vd menselijke voorouders die de overleden soortgenoten begroef
Er werd lang gedacht dat de neanderthaler nog niet kon praten, maar vondsten van een
prehistorisch tongbeen doen vermoeden dat de neanderthaler een grote variatie aan
klanken kon produceren.
De neanderthaler maakte specifieke werktuigen, wapens en kraaljuwelen en speelde zelfs
muziek.
5. Homo sapiens sapiens:
Hersenvolume: 3x zo groot als dat van de aapmens
Ontstond 250 000 jaar geleden en verdrong zijn aan alle voorgangers, ook de
sterkere en intelligentere neanderthaler (door klimaat & biologische factoren)
Zette belangrijke stap voorwaarts dankzij evolutionair instrument: de taal
Er werden verhalen vastgelegd in grotschilderingen en sculpturen
Kraaljuwelen ontstonden als statussymbool of om emotionele waarde aan de
drager toe te kennen
