PFR/BPR
Personen- en familierecht
Week 1
Hoorcollege
Bronnen Nederlandse Personen- en familierecht
- De wet (met name boek 1 BW)
- Internationale verdragen (met name EVRM en IVRK)
- Jurisprudentie (uit Nederland en Straatsburg!)
Artikel 8 – Recht op eerbiediging van privé familie- en gezinsleven
1. Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven,
zijn woning en zijn correspondentie.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit
recht, dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving
noodzakelijk is in het belang van:
- De nationale veiligheid;
- De openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land;
- Het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten;
- De bescherming van de gezondheid of de goede zeden; of
- Voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.
Doorwerking EVRM in Nederlandse rechtsorde
- Rechtstreekse werking
o Art. 93 Gw: Nederlandse burger kan zich beroepen op art. 8 EVRM
- Voorrang boven nationaal recht
o Art. 94 Gw: verdrag heeft voorrang op Nederlands recht
- Effectief toezichtsmechanisme EHRM in Straatsburg
Marckx-case: een doorbraak!
- Dynamische uitleg artikel 8 EVRM:
‘a living instrument, to be interpreted in the light of the present-day conditions’
kijken naar de hedendaagde maatstaven
- Niet alleen negatieve, maar ook positieve verplichtingen uit artikel 8 EVRM
- Ook betrekkingen tussen andere verwanten (i.c. grootouders en kleinkinderen) vallen
onder het begrip family life.
Aantekeningen:
De Marckx-zaak is afkomstig uit 1979. Mevrouw Marckx had haar dochter buiten een
huwelijk gekregen. Volgens het Belgische recht wat je toen als ongehuwde moeder niet
automatisch juridisch moeder van het kind. Om juridisch moeder te worden moest ze het
kind erkennen; dit had enkel gevolg voor haar band met haar kind. Voor een band met de
familie moest mevrouw Marckx haar dochter ook adopteren. Dit had veel nadelige
gevolgen voor het erfrecht. Met andere woorden werden kinderen van ongehuwde
moeders gediscrimineerd ten opzichte van kinderen uit een huwelijk.
In 1979 was het in België gewenst om te trouwen en daarna pas kinderen te krijgen. De
Belgische overheid had deze wet dus opgesteld ter stimulering van huwelijken.
Marckx voerde aan dat de Belgische wet in strijd was met Family Life genoemd in artikel 8
EVRM.
EHRM Sprake van strijd met artikel 8 EVRM.
,Belangrijke vragen bij artikel 8 EVRM
1. Is er tussen bepaalde personen sprake van ‘family life’?
Family life bestaat onder andere tussen:
- Echtgenoten
- Moeder en kind (louter door geboorte)
- Erkenner en kind
En verder onder omstandigheden tussen:
- Biologische vader en kind (mits er sprake is van bijkomende
omstandigheden!)
- Grootouders en kleinkind
- Pleegouders en kind
Kortom: family life is een autonoom begrip waarin talrijke betrekkingen van juridische,
biologische en feitelijke aard hun plaats vinden
2. Welke consequenties heeft dat dan? (m.a.w.: welke rechten en/of plichten brengt dat
mee tussen die personen?)
Family life kan relevant zijn voor o.a.:
- Het recht op contact (zorgverdeling/omvang)
- Het recht op informatie
- Gezamenlijk gezag
- Recht van ouder en kind op verzorging en opvoeding van het kind door de
ouder
- Aanspraak van het kind op levensbehoud
- Aanspraken betreffende een geslachtsnaam
Aantekeningen vraag 1:
Bij bijkomende omstandigheden kan het gaan om allerlei omstandigheden voor en na de
geboorte, zoals de wil om een kindje te krijgen en het regelmatig contact houden met het
kind. Het is enigszins logisch dat er bij family life tussen biologische vader en kind sprake
moet zijn van ‘bijkomende omstandigheden’. Het is namelijk niet altijd gewenst dat er bij
biologisch vaderschap allerlei rechten ontleent worden aan iemand. Een voorbeeld hiervan
is een verkrachter.
Minderjarigheid
Belangrijk om te weten is dat alle minderjarigen onder gezag staan. Zij zijn voorwaardelijk
handelingsbekwaam (art. 1:234 lid 1 BW), mits:
- Met (veronderstelde) toestemming van wettelijk vertegenwoordiger (zie ook lid 3);
- Voor zover de wet niet anders bepaalt.
De wet bepaalt wel anders ten aanzien van:
- Maken van een testament;
- Sluiten van een arbeidsovereenkomst;
- Sluiten van een geneeskundige behandelingsovereenkomst;
- Verzoek handlichting (art. 1:235 BW);
- Verzoek benoeming bijzondere curator (art. 1:250 BW);
- Informele rechtsingang (art. 1:377g en 1:251a lid 4 BW, evt. via schakelbepaling van
at. 1:253a lid 4 BW)
Werkcollege
Familierechtelijke betrekkingen familie volgens de wet: dit hoeft dus niet te kloppen met
de biologische werkelijkheid.
, Voorbeeld: man en vrouw zijn getrouwd. Vrouw gaat vreemd en bevalt van kind. Juridisch
gezien is de vader van het kind de man met wie ze getrouwd is, maar biologisch gezien is de
man met wie de vrouw is vreemdgegaan de vader.
Family life hoe is de daadwerkelijke situatie? Waaruit bestaat het gezin? Een
stiefmoeder/vader heeft wel family life maar geen familierechtelijke betrekkingen.
Bloedverwantschap juridische bloedverwant is degene van wie je juridisch kan zeggen
‘dat is mijn familie’.
1e graads bloedverwant: kind en ouders
2e graads bloedverwant: van ouders naar zus tellen
3e graads bloedverwant in de zijlijn: oom/tante en kind
‘Neef en nicht vrijt allicht’ = in principe mag je met je neef of nicht trouwen. Dit mag niet met
1e of 2e graads bloedverwanten en alles in de ‘rechte lijn’, zoals je opa/oma.
Aanverwantschap iedereen die is aangetrouwd, zoals schoonmoeder.
Genetische ouders van wie is de zaadcel en van wie is de eicel
Biologische ouders ook een draagmoeder is biologisch ouder.
Week 2: afstammingsrecht
Hoorcollege
Belang afstammingsrecht
Familierechtelijke betrekking (zie art. 1:197 BW) tussen ouder en kind is onder andere van
belang voor:
- Nationaliteit;
- Naam;
- Ouderlijk gezag (in de zin dat gehuwde ouders van rechtswege samen gezag
uitoefenen en ongehuwde ouders gezamenlijk gezag kunnen krijgen zie week 4);
- Erfrecht;
- Onderhoudsrechten en -plichten.
Aantekeningen:
Afstammingsrecht regelt wanneer je in juridische zin vader of moeder bent =
familierechtelijke betrekking. Een familierechtelijke betrekking is belangrijk omdat daaruit
verschillende rechten en plichten voortvloeien.
Ouderlijk gezag juridische ouders beschikken over het ouderlijk gezag; biologische
ouders hebben niet altijd het ouderlijk gezag.
Ontstaan moederschap
- Geboortemoeder: Mater semper certa est (art. 1:198 lid 1 sub a BW)
- Duomoeder:
o Erkenning;
o Gerechtelijke vaststelling;
o Bij huwelijk/geregistreerd partnerschap met geboortemoeder verklaring
stichting donorgegevens bij geboorteaangifte.
- Adoptie is dus niet meer nodig!
- Daarmee is het afstammingsrecht seksneutraal geworden!
Aantekeningen:
Mater semper certa est = het moederschap is altijd zeker; de vrouw die het kind baart
wordt automatisch als juridisch moeder aangemerkt.
Een duomoeder is de lesbische partner van de vrouw die het kind baart. Zij kunnen
Personen- en familierecht
Week 1
Hoorcollege
Bronnen Nederlandse Personen- en familierecht
- De wet (met name boek 1 BW)
- Internationale verdragen (met name EVRM en IVRK)
- Jurisprudentie (uit Nederland en Straatsburg!)
Artikel 8 – Recht op eerbiediging van privé familie- en gezinsleven
1. Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven,
zijn woning en zijn correspondentie.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit
recht, dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving
noodzakelijk is in het belang van:
- De nationale veiligheid;
- De openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land;
- Het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten;
- De bescherming van de gezondheid of de goede zeden; of
- Voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen.
Doorwerking EVRM in Nederlandse rechtsorde
- Rechtstreekse werking
o Art. 93 Gw: Nederlandse burger kan zich beroepen op art. 8 EVRM
- Voorrang boven nationaal recht
o Art. 94 Gw: verdrag heeft voorrang op Nederlands recht
- Effectief toezichtsmechanisme EHRM in Straatsburg
Marckx-case: een doorbraak!
- Dynamische uitleg artikel 8 EVRM:
‘a living instrument, to be interpreted in the light of the present-day conditions’
kijken naar de hedendaagde maatstaven
- Niet alleen negatieve, maar ook positieve verplichtingen uit artikel 8 EVRM
- Ook betrekkingen tussen andere verwanten (i.c. grootouders en kleinkinderen) vallen
onder het begrip family life.
Aantekeningen:
De Marckx-zaak is afkomstig uit 1979. Mevrouw Marckx had haar dochter buiten een
huwelijk gekregen. Volgens het Belgische recht wat je toen als ongehuwde moeder niet
automatisch juridisch moeder van het kind. Om juridisch moeder te worden moest ze het
kind erkennen; dit had enkel gevolg voor haar band met haar kind. Voor een band met de
familie moest mevrouw Marckx haar dochter ook adopteren. Dit had veel nadelige
gevolgen voor het erfrecht. Met andere woorden werden kinderen van ongehuwde
moeders gediscrimineerd ten opzichte van kinderen uit een huwelijk.
In 1979 was het in België gewenst om te trouwen en daarna pas kinderen te krijgen. De
Belgische overheid had deze wet dus opgesteld ter stimulering van huwelijken.
Marckx voerde aan dat de Belgische wet in strijd was met Family Life genoemd in artikel 8
EVRM.
EHRM Sprake van strijd met artikel 8 EVRM.
,Belangrijke vragen bij artikel 8 EVRM
1. Is er tussen bepaalde personen sprake van ‘family life’?
Family life bestaat onder andere tussen:
- Echtgenoten
- Moeder en kind (louter door geboorte)
- Erkenner en kind
En verder onder omstandigheden tussen:
- Biologische vader en kind (mits er sprake is van bijkomende
omstandigheden!)
- Grootouders en kleinkind
- Pleegouders en kind
Kortom: family life is een autonoom begrip waarin talrijke betrekkingen van juridische,
biologische en feitelijke aard hun plaats vinden
2. Welke consequenties heeft dat dan? (m.a.w.: welke rechten en/of plichten brengt dat
mee tussen die personen?)
Family life kan relevant zijn voor o.a.:
- Het recht op contact (zorgverdeling/omvang)
- Het recht op informatie
- Gezamenlijk gezag
- Recht van ouder en kind op verzorging en opvoeding van het kind door de
ouder
- Aanspraak van het kind op levensbehoud
- Aanspraken betreffende een geslachtsnaam
Aantekeningen vraag 1:
Bij bijkomende omstandigheden kan het gaan om allerlei omstandigheden voor en na de
geboorte, zoals de wil om een kindje te krijgen en het regelmatig contact houden met het
kind. Het is enigszins logisch dat er bij family life tussen biologische vader en kind sprake
moet zijn van ‘bijkomende omstandigheden’. Het is namelijk niet altijd gewenst dat er bij
biologisch vaderschap allerlei rechten ontleent worden aan iemand. Een voorbeeld hiervan
is een verkrachter.
Minderjarigheid
Belangrijk om te weten is dat alle minderjarigen onder gezag staan. Zij zijn voorwaardelijk
handelingsbekwaam (art. 1:234 lid 1 BW), mits:
- Met (veronderstelde) toestemming van wettelijk vertegenwoordiger (zie ook lid 3);
- Voor zover de wet niet anders bepaalt.
De wet bepaalt wel anders ten aanzien van:
- Maken van een testament;
- Sluiten van een arbeidsovereenkomst;
- Sluiten van een geneeskundige behandelingsovereenkomst;
- Verzoek handlichting (art. 1:235 BW);
- Verzoek benoeming bijzondere curator (art. 1:250 BW);
- Informele rechtsingang (art. 1:377g en 1:251a lid 4 BW, evt. via schakelbepaling van
at. 1:253a lid 4 BW)
Werkcollege
Familierechtelijke betrekkingen familie volgens de wet: dit hoeft dus niet te kloppen met
de biologische werkelijkheid.
, Voorbeeld: man en vrouw zijn getrouwd. Vrouw gaat vreemd en bevalt van kind. Juridisch
gezien is de vader van het kind de man met wie ze getrouwd is, maar biologisch gezien is de
man met wie de vrouw is vreemdgegaan de vader.
Family life hoe is de daadwerkelijke situatie? Waaruit bestaat het gezin? Een
stiefmoeder/vader heeft wel family life maar geen familierechtelijke betrekkingen.
Bloedverwantschap juridische bloedverwant is degene van wie je juridisch kan zeggen
‘dat is mijn familie’.
1e graads bloedverwant: kind en ouders
2e graads bloedverwant: van ouders naar zus tellen
3e graads bloedverwant in de zijlijn: oom/tante en kind
‘Neef en nicht vrijt allicht’ = in principe mag je met je neef of nicht trouwen. Dit mag niet met
1e of 2e graads bloedverwanten en alles in de ‘rechte lijn’, zoals je opa/oma.
Aanverwantschap iedereen die is aangetrouwd, zoals schoonmoeder.
Genetische ouders van wie is de zaadcel en van wie is de eicel
Biologische ouders ook een draagmoeder is biologisch ouder.
Week 2: afstammingsrecht
Hoorcollege
Belang afstammingsrecht
Familierechtelijke betrekking (zie art. 1:197 BW) tussen ouder en kind is onder andere van
belang voor:
- Nationaliteit;
- Naam;
- Ouderlijk gezag (in de zin dat gehuwde ouders van rechtswege samen gezag
uitoefenen en ongehuwde ouders gezamenlijk gezag kunnen krijgen zie week 4);
- Erfrecht;
- Onderhoudsrechten en -plichten.
Aantekeningen:
Afstammingsrecht regelt wanneer je in juridische zin vader of moeder bent =
familierechtelijke betrekking. Een familierechtelijke betrekking is belangrijk omdat daaruit
verschillende rechten en plichten voortvloeien.
Ouderlijk gezag juridische ouders beschikken over het ouderlijk gezag; biologische
ouders hebben niet altijd het ouderlijk gezag.
Ontstaan moederschap
- Geboortemoeder: Mater semper certa est (art. 1:198 lid 1 sub a BW)
- Duomoeder:
o Erkenning;
o Gerechtelijke vaststelling;
o Bij huwelijk/geregistreerd partnerschap met geboortemoeder verklaring
stichting donorgegevens bij geboorteaangifte.
- Adoptie is dus niet meer nodig!
- Daarmee is het afstammingsrecht seksneutraal geworden!
Aantekeningen:
Mater semper certa est = het moederschap is altijd zeker; de vrouw die het kind baart
wordt automatisch als juridisch moeder aangemerkt.
Een duomoeder is de lesbische partner van de vrouw die het kind baart. Zij kunnen
