Samenvatting aardrijkskunde hoofdstuk 2
2.1 Een wereld van steden
Wereldsteden
Wereldsteden zijn belangrijke knooppunten in de moderne netwerksamenleving, vormen samen een
stedelijk netwerk en zijn de ruggengraat van de wereldeconomie. Een wereldstad/metropool is een
belangrijk mondiaal knooppunt op economisch, cultureel of politiek gebied. Je vindt hier:
- Concentratie van hoofdkantoren van mno’s
- Dicht netwerk van verbindingen (van telecommunicatie tot vliegvelden)
- Intensieve uitwisseling informatie en ideeën
- Veelvoud aan banken, andere financiële instellingen en aandelenbeurs van mondiaal belang
- Oververtegenwoordiging van internationale dienstverlende bedrijven
Global cities zijn ook internationale culturele knooppunten (film, theater, muziek, mode). Veranderingen,
vernieuwingen trends > oorsprong te vinden in deze broeinesten van creativiteit, ondernemingszin en
sociale mobiliteit. Politiek gezien: grootstedelingen zijn linkser en meer op buitenland gericht dan
platteland wat rechtser is.
Wereldsteden zijn onderling vaak beter met elkaar verbonden dan met steden in eigen land, maar ze
hebben wel verbindingen met steden op langer schaalnivea via hub and spoke-netwerk. Tokyo, Londen
en NY vormen top 3 van global cities. De productie van goederen en diensten is uitgewaaierd over de
hele wereld, maar de ‘commando- en controlecentra liggen nog steeds in het hart van het triadisch
netwerk dat wereldeconomie beheerst. Ook liggen die gespreid, waardoor de kenmerkende 24
uurseconomie van de netwerksamenleving goed kan doorgaan. Concurrentie neemt wel toe door
globalisering: Singapore, Hongkong, Shanghai, Istanbul, Sao Paulo.
Megasteden
Belangrijke wereldsteden horen in tijdperk van globalisering niet altijd tot grootste steden. Tegelijkertijd
is positie in mondiale stedelijke netwerk van veel miljoenensteden in (semi)periferie ondanks hun
omvang bescheiden. Cairos, Lagos en Mumbai zijn in korte tijd uitgegroeid tot megasteden. De snelle
groei van deze megasteden is te verklaren door:
1. Hoge natuurlijke groei: de steden hebben een jonge bevolking en een lager sterftecijfer dan op het
platteland.
2. Het hoge vestigingsoverschot: plattelanders gaan naar de stad. Toch leveren middelgrote steden de
grootste bijdrage aan de urbanisatie.
3. De uitbreiding van de stad, waardoor randsteden onderdeel worden van het stedelijk gebied.
Snelle groei zorgt voor problemen op gebied van voorzieningen, wonen en werk. Lagos: files, 80%
bevolking woont in slums en informele sector vormt grootste deel van stedelijke economie.
Verschil wereldsteden en megasteden: wereldsteden liggen in de centrumlanden en groeien traag,
megasteden liggen in de (semi)periferie en groeien snel.
Black holes
Banden tussen wereldsteden verder aangehaald door globalisering, tegelijkertijd is afstand tot andere
steden toegenomen. Internationale bedrijfsleven heeft geen belangstelling voor deze steden, omdat:
1. Koopkracht stedelijke bevolking en van haar omgeving is laag en daarmee vormt het geen
interessante afzetmarkt.
2. Steden liggen vaak in een land met veel sociale en politieke onrust en worden als te riskant ingeschat
voor internationale investeerders.
3. Nationale ideologie of politieke opvatting verzet zich tegen te veel invloed van westerse liberale
markteconomie.
Deze steden profiteren dus minimaal van economische groei van de globalisering: ze vormen de black
holes in het netwerk van steden.
2.2 Steden in de VS
Amerikaanse steden in het mondiale netwerk
1
, NY is de wereldstad in Amerika: scoort wereldwijd hoog op financieel, zakelijk en cultureel gebied en
herbergt tal van internationale organisaties (bv. VN). LA en Washington komen daarna. LA is de motor
van de film- en entertainmentindustrie: films, musicals en games gaan de hele wereld over en spelen een
belangrijke rol in de amerikanisering van de wereldcultuur. Washington is een relatief kleine stad, maar
heeft als politiek centrum van het machtigste land ter wereld veel aanzien. Daarnaast andere grote
steden die belangrijke rol in de VS zelf spelen. Deze regionale centra vervullen verzorgende functie voor
het uitgestrekte achterland (het gebied dat op tal van voorzieningen georiënteerd is op een bepaalde
centrale stad). Amerikaanse steden zijn veel meer op binnenland gericht dan Europese steden, want de
omvang van de binnenlandse markt in de VS is veel groter.
De grote drie op Amerikaanse schaal
Of een stad een mondiaal knooppunt is meet je af aan 2 criteria:
1. Concentratie hoofdkantoren van mno’s en het niveau van internationale dienstverlening.
Internationale dienstverlening bestaat uit de bedrijven die hun diensten (financieel, juridisch,
adviserend, research) aanbieden aan grote bedrijven. NY staat op 1 mondiaal gezien. LA richt zich
vooral op landen rond de Stille Oceaan. Washington speelt kleinere rol, hoewel er rond een
regeringscentrum uiteraard tal van zakelijke dienstverleners zijn. Belangrijkste hoofdkantoren en
zakelijke diensten liggen nog steeds geconcentreerd in dichtbevolkte noordoosten van het land.
Zwaartepunt verschuift wel richting het zuiden en westen, heeft te maken met:
- De verschuiving van het demografisch zwaartepunt
- De economische groei, vooral door de hightechsector van de Sunbelt-staten (Texas, Florida,
Californië)
- Global shift waarbij Pacifische zone economisch sneller groeit dan Atlantische zone
2. Aantal directe internationale bestemmingen van vliegvelden. NY vormt de belangrijkste hub in het
internationale vliegnetwerk van de VS. Wel groeien de luchthavens in het zuiden en westen sneller
dan in het noorden.
Dé Amerikaanse stad bestaat niet
Verschillen van het beeld van Amerikaanse steden
zijn groot. Boston aan oostkust lijkt het meest op
Europese stad. In jongere steden in het zuiden en
westen zie je geen historisch centrum en oude
wijken. Wel keren een aantal elementen in de
meeste steden terug. De skyline van grote steden
in de VS bepaald door het Central Business District
(CBD). Je zou denken dat Amerikaanse steden een
hoge bevolkingsdichtheid hebben, maar het CBD
neemt maar een klein deel van het stedelijk
oppervlak in beslag en de omringende bebouwing
is laagbouw. Vroeger was de binnenstad naast het
zakencentrum ook winkel- en wooncentrum, maar
de laatste 2 zijn uitgeschoven naar de rand. In de buurt van suburbs zie je shopping malls, goed
bereikbaar via een stelsel van highways. Veel werkgelegenheid is sinds de jaren 60 vanuit het centrale
deel verschoven naar moderne bedrijventerreinen en kantoorparken aan de rand van de stad. Door
globalisering schoof een deel van deze laagwaardige werkgelegenheid door naar lagelonenlanden of is
een deel verdwenen door automatisering. Rond het CBD vind je vaak oudere woonwijken, in veel
gevallen de woonomgeving van armere mensen. Sommige buurten van deze inner cities zijn berucht met
veel bendes en zonder toeristen. Rijke middenklasse woont in suburbs buiten het centrum. Meer dan
60% Amerikaanse stedelingen woont in vrijstaande huizen.
2.3 Ontwikkelingen aan het stedenfront
Van compacte stad tot stedelijk netwerk
2
2.1 Een wereld van steden
Wereldsteden
Wereldsteden zijn belangrijke knooppunten in de moderne netwerksamenleving, vormen samen een
stedelijk netwerk en zijn de ruggengraat van de wereldeconomie. Een wereldstad/metropool is een
belangrijk mondiaal knooppunt op economisch, cultureel of politiek gebied. Je vindt hier:
- Concentratie van hoofdkantoren van mno’s
- Dicht netwerk van verbindingen (van telecommunicatie tot vliegvelden)
- Intensieve uitwisseling informatie en ideeën
- Veelvoud aan banken, andere financiële instellingen en aandelenbeurs van mondiaal belang
- Oververtegenwoordiging van internationale dienstverlende bedrijven
Global cities zijn ook internationale culturele knooppunten (film, theater, muziek, mode). Veranderingen,
vernieuwingen trends > oorsprong te vinden in deze broeinesten van creativiteit, ondernemingszin en
sociale mobiliteit. Politiek gezien: grootstedelingen zijn linkser en meer op buitenland gericht dan
platteland wat rechtser is.
Wereldsteden zijn onderling vaak beter met elkaar verbonden dan met steden in eigen land, maar ze
hebben wel verbindingen met steden op langer schaalnivea via hub and spoke-netwerk. Tokyo, Londen
en NY vormen top 3 van global cities. De productie van goederen en diensten is uitgewaaierd over de
hele wereld, maar de ‘commando- en controlecentra liggen nog steeds in het hart van het triadisch
netwerk dat wereldeconomie beheerst. Ook liggen die gespreid, waardoor de kenmerkende 24
uurseconomie van de netwerksamenleving goed kan doorgaan. Concurrentie neemt wel toe door
globalisering: Singapore, Hongkong, Shanghai, Istanbul, Sao Paulo.
Megasteden
Belangrijke wereldsteden horen in tijdperk van globalisering niet altijd tot grootste steden. Tegelijkertijd
is positie in mondiale stedelijke netwerk van veel miljoenensteden in (semi)periferie ondanks hun
omvang bescheiden. Cairos, Lagos en Mumbai zijn in korte tijd uitgegroeid tot megasteden. De snelle
groei van deze megasteden is te verklaren door:
1. Hoge natuurlijke groei: de steden hebben een jonge bevolking en een lager sterftecijfer dan op het
platteland.
2. Het hoge vestigingsoverschot: plattelanders gaan naar de stad. Toch leveren middelgrote steden de
grootste bijdrage aan de urbanisatie.
3. De uitbreiding van de stad, waardoor randsteden onderdeel worden van het stedelijk gebied.
Snelle groei zorgt voor problemen op gebied van voorzieningen, wonen en werk. Lagos: files, 80%
bevolking woont in slums en informele sector vormt grootste deel van stedelijke economie.
Verschil wereldsteden en megasteden: wereldsteden liggen in de centrumlanden en groeien traag,
megasteden liggen in de (semi)periferie en groeien snel.
Black holes
Banden tussen wereldsteden verder aangehaald door globalisering, tegelijkertijd is afstand tot andere
steden toegenomen. Internationale bedrijfsleven heeft geen belangstelling voor deze steden, omdat:
1. Koopkracht stedelijke bevolking en van haar omgeving is laag en daarmee vormt het geen
interessante afzetmarkt.
2. Steden liggen vaak in een land met veel sociale en politieke onrust en worden als te riskant ingeschat
voor internationale investeerders.
3. Nationale ideologie of politieke opvatting verzet zich tegen te veel invloed van westerse liberale
markteconomie.
Deze steden profiteren dus minimaal van economische groei van de globalisering: ze vormen de black
holes in het netwerk van steden.
2.2 Steden in de VS
Amerikaanse steden in het mondiale netwerk
1
, NY is de wereldstad in Amerika: scoort wereldwijd hoog op financieel, zakelijk en cultureel gebied en
herbergt tal van internationale organisaties (bv. VN). LA en Washington komen daarna. LA is de motor
van de film- en entertainmentindustrie: films, musicals en games gaan de hele wereld over en spelen een
belangrijke rol in de amerikanisering van de wereldcultuur. Washington is een relatief kleine stad, maar
heeft als politiek centrum van het machtigste land ter wereld veel aanzien. Daarnaast andere grote
steden die belangrijke rol in de VS zelf spelen. Deze regionale centra vervullen verzorgende functie voor
het uitgestrekte achterland (het gebied dat op tal van voorzieningen georiënteerd is op een bepaalde
centrale stad). Amerikaanse steden zijn veel meer op binnenland gericht dan Europese steden, want de
omvang van de binnenlandse markt in de VS is veel groter.
De grote drie op Amerikaanse schaal
Of een stad een mondiaal knooppunt is meet je af aan 2 criteria:
1. Concentratie hoofdkantoren van mno’s en het niveau van internationale dienstverlening.
Internationale dienstverlening bestaat uit de bedrijven die hun diensten (financieel, juridisch,
adviserend, research) aanbieden aan grote bedrijven. NY staat op 1 mondiaal gezien. LA richt zich
vooral op landen rond de Stille Oceaan. Washington speelt kleinere rol, hoewel er rond een
regeringscentrum uiteraard tal van zakelijke dienstverleners zijn. Belangrijkste hoofdkantoren en
zakelijke diensten liggen nog steeds geconcentreerd in dichtbevolkte noordoosten van het land.
Zwaartepunt verschuift wel richting het zuiden en westen, heeft te maken met:
- De verschuiving van het demografisch zwaartepunt
- De economische groei, vooral door de hightechsector van de Sunbelt-staten (Texas, Florida,
Californië)
- Global shift waarbij Pacifische zone economisch sneller groeit dan Atlantische zone
2. Aantal directe internationale bestemmingen van vliegvelden. NY vormt de belangrijkste hub in het
internationale vliegnetwerk van de VS. Wel groeien de luchthavens in het zuiden en westen sneller
dan in het noorden.
Dé Amerikaanse stad bestaat niet
Verschillen van het beeld van Amerikaanse steden
zijn groot. Boston aan oostkust lijkt het meest op
Europese stad. In jongere steden in het zuiden en
westen zie je geen historisch centrum en oude
wijken. Wel keren een aantal elementen in de
meeste steden terug. De skyline van grote steden
in de VS bepaald door het Central Business District
(CBD). Je zou denken dat Amerikaanse steden een
hoge bevolkingsdichtheid hebben, maar het CBD
neemt maar een klein deel van het stedelijk
oppervlak in beslag en de omringende bebouwing
is laagbouw. Vroeger was de binnenstad naast het
zakencentrum ook winkel- en wooncentrum, maar
de laatste 2 zijn uitgeschoven naar de rand. In de buurt van suburbs zie je shopping malls, goed
bereikbaar via een stelsel van highways. Veel werkgelegenheid is sinds de jaren 60 vanuit het centrale
deel verschoven naar moderne bedrijventerreinen en kantoorparken aan de rand van de stad. Door
globalisering schoof een deel van deze laagwaardige werkgelegenheid door naar lagelonenlanden of is
een deel verdwenen door automatisering. Rond het CBD vind je vaak oudere woonwijken, in veel
gevallen de woonomgeving van armere mensen. Sommige buurten van deze inner cities zijn berucht met
veel bendes en zonder toeristen. Rijke middenklasse woont in suburbs buiten het centrum. Meer dan
60% Amerikaanse stedelingen woont in vrijstaande huizen.
2.3 Ontwikkelingen aan het stedenfront
Van compacte stad tot stedelijk netwerk
2
