Tijdlijn
1521: Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms
1531: instelling van Collaterale Raden
1550: instelling van de Bloedplakkaten
1555: Vrede van Augsburg – Filips II volgt Karel V op
1566: aanbieding van het smeekschrift
1572: watergeuzen veroveren Den Briel
1574: ontzet van Leiden
1576: Pacificatie van Gent
1578: Alteratie van Amsterdam
1579: Unie van Utrecht
1581: Plakkaat van Verlatinge
1584: Oranje vermoord
1585: val van Antwerpen
1588: Spaanse Armada wordt verslagen
1596: Frankrijk en Engeland erkennen Republiek
1602: oprichting van VOC
1619: Batavia wordt bestuurscentrum van VOC + Van Oldenbarnevelt onthoofd
1639: bouw Portugees-joodse synagoge in Amsterdam
1648: Vrede van Munster
,Het begin van de Opstand (1515-1572)
Ook begin tachtig jarige oorlog (1568-1648)
K.A algemeen:
Opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden.
Het begin van staatsvorming en centralisatie,
K.A deze periode:
De protestantste reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse
staat.
Het streven van vorsten naar absolute macht.
Luther begon Reformatie Duitsland, alleen de Bijbel volgen geen rooms-katholieke kerk. Snel
verspreid via boeken en pamfletten en steun Duitse vorsten. Karel V riep Duitse vorsten en
edelen bij een in Worms om de geloofsvrijheid te redden. Hierna Luther als ketter
veroordeeld en zijn werk wordt verboden. Luther beschermd door de Saksen. Uiteindelijk in
1555, iedere vorst mocht het geloof van zijn onderdanen bepalen in Duitsland. Vrede van
Ausburg.
Karel V, (katholiek) heer der Nederlanden, ook koning Spanje en keizer Duitse rijk.
Centralisatiepolitiek.
3 Collaterale raden: raad van State (meeste aanzien, belangrijkste Nederlandse edelen,
advies geven aan landvoogd en over alle belangrijke besluiten), geheime Raad
(rechtsgeleerden, stelde wetten op en hielden toezicht op gewestelijke plaatselijke besturen)
en de raad van Financiën (overleggen over de belastingen en controleerde of ze betaald
worden). De rijke burgers financierden Karel zijn oorlogen.
In Nederland werd in 1521 de inquisitie ingesteld die protestanten opspoorde en berecht.
Het was niet efficiënt genoeg en daarom stelde hij in 1550 de Bloedplakkaten in wat inhield
dat alle ‘ketters’ moesten worden gedood. Strenge censuur. Volk had medelijden ketters en
edelen zagen de inquisitie als aantasting privileges.
Onder leiding van Filips II door de meningsverschillen over hoe er met ketters moet worden
omgegaan ontstond de Nederlandse Opstand. Vanaf 1560 Calvinisme in Nederland. Calvijn
vond dat je tegen de overheid mocht ingaan, Luther niet. In 1565 vroegen de hoge edelen de
ketters minder hard aan te pakken. Stadshouder Willem van Oranje vroeg of er meerdere
geloven mogen worden toegestaan. In 1566 lage edelen smeekschrift ingediend bij
Margareta van Parma. Ze stemde toe, Calvinisten gingen als gevolg grote bijeenkomsten en
de Beeldenstorm. Filips II boos en stuurde daarom de Spaanse hertog van Alva met een
groot leger naar Nederland. Alva richtte de Bloedraad/Raad van Beroerten op. Willem van
Oranje viel in 1568 Nederland binnen, mislukt maar wel steun van de watergeuzen die het
platteland plunderden en koopvaardijschepen aanvielen. Onrust omdat Alva belasting
verhoogde en wreed bleef optreden. In 1572 vielen de watergeuzen Den Briel in, begin van
andere steden, (Holland en Zeeland) die naar de Opstand overliepen. Opnieuw Willem van
Oranje stadhouder.
, Het ontstaan van de Republiek (1572-1588)
Opstandelingen keerde zich tegen het Spaanse leger en bestuurders die trouw bleven aan
Filips II en tegen alle katholieken. Oranje wilde gelijke rechten voor protestanten en
katholieken. Oranje voerde een nationale propagandaoorlog. In 1573 werd de katholieke
kerk verboden en Leiden werd bezet door Alva, geuzen ontzette Leiden in 1574. d.m.v. water
gaven de uitgehongerden wittebrood en haring. Na ontzet Leiden Spaanse leger weinig geld,
ook omdat het leger tegen het Turks-Ottomaanse leger vechten. Hierdoor muiterijen en
zuidelijke gewesten verklaarde het leger tot vijand.
Pacificatie van Gent 1576: Vredesverdrag tussen Holland en Zeeland (calvinistisch en
protestant) en de andere gewesten. (katholiek ) Spaanse troepen niet meer welkom,
gewetensvrijheid, Katholieke kerk bleef gehandhaafd. Radicale calvinisten vanuit Gent
veroverden Antwerpen en Brugge.
Unie van Atrecht: katholieken, samen met spanje de calvinisten verdrijven,
Alteratie van Amsterdam, (startpunt Goude Eeuw) Oranje blokkeerden de handel met
A’dam. De gevluchte calvinisten in Amsterdam zetten de katholieke regenten af en namen
de macht over. Katholieke bestuurders uit het zuiden bereid vrede te sluiten met de
koning. Parma kwam en sloot een verbond met de zuidelijke steden.
Unie van Utrecht 1579: opstandige gewesten in het Noorden sloten zich aan en zuidelijke
steden. Zelfstandig, wel militaire samenwerking en gewetensvrijheid. Al snel werd het een
calvinistisch verbond.
In 1580 werd Oranje vogelvrij verklaard, hierdoor zwoeren de opstandige gewesten Filips de
II af. In 1581 Plakkaat van Verlatinge: vorst aangesteld door God maar mag worden afgezet
als hij zijn onderdanen onderdrukt
Oorlog tegen Turkije liep af, hierdoor de soldaten in Nederland goed betaalt. Parma
veroverde Brabant, Vlaanderen en delen van Noord en Oost-Holland. Na de moord op
Oranje ook val van Antwerpen. Engeland bood financiële hulp aan de opstandige gewesten.
Hierdoor wilde Filips Engeland aanvallen. Daarom de ‘Armada’. Mislukte door slecht contact
tussen Parma en de Armada. In 1588 besloten ze de Republiek der verenigde Nederlanden
te vormen. (Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland eerst, later Groningen, Drenthe, Overijssel
en Gelderland) Republiek in aanval want Parma hielp met de religie-burgeroorlog in
Frankrijk. In 1596 wilde Filips Engeland aanvallen en daarom sloot Engelse koningin Elisabeth
met de Franse koning en de republiek een bondgenootschap tegen Spanje. Eerste keer
onafhankelijk republiek erkend. Pas halve eeuw later bij de Vrede van Munster,
internationale erkenning Republiek. Einde 80-jarige oorlog.
1521: Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms
1531: instelling van Collaterale Raden
1550: instelling van de Bloedplakkaten
1555: Vrede van Augsburg – Filips II volgt Karel V op
1566: aanbieding van het smeekschrift
1572: watergeuzen veroveren Den Briel
1574: ontzet van Leiden
1576: Pacificatie van Gent
1578: Alteratie van Amsterdam
1579: Unie van Utrecht
1581: Plakkaat van Verlatinge
1584: Oranje vermoord
1585: val van Antwerpen
1588: Spaanse Armada wordt verslagen
1596: Frankrijk en Engeland erkennen Republiek
1602: oprichting van VOC
1619: Batavia wordt bestuurscentrum van VOC + Van Oldenbarnevelt onthoofd
1639: bouw Portugees-joodse synagoge in Amsterdam
1648: Vrede van Munster
,Het begin van de Opstand (1515-1572)
Ook begin tachtig jarige oorlog (1568-1648)
K.A algemeen:
Opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden.
Het begin van staatsvorming en centralisatie,
K.A deze periode:
De protestantste reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse
staat.
Het streven van vorsten naar absolute macht.
Luther begon Reformatie Duitsland, alleen de Bijbel volgen geen rooms-katholieke kerk. Snel
verspreid via boeken en pamfletten en steun Duitse vorsten. Karel V riep Duitse vorsten en
edelen bij een in Worms om de geloofsvrijheid te redden. Hierna Luther als ketter
veroordeeld en zijn werk wordt verboden. Luther beschermd door de Saksen. Uiteindelijk in
1555, iedere vorst mocht het geloof van zijn onderdanen bepalen in Duitsland. Vrede van
Ausburg.
Karel V, (katholiek) heer der Nederlanden, ook koning Spanje en keizer Duitse rijk.
Centralisatiepolitiek.
3 Collaterale raden: raad van State (meeste aanzien, belangrijkste Nederlandse edelen,
advies geven aan landvoogd en over alle belangrijke besluiten), geheime Raad
(rechtsgeleerden, stelde wetten op en hielden toezicht op gewestelijke plaatselijke besturen)
en de raad van Financiën (overleggen over de belastingen en controleerde of ze betaald
worden). De rijke burgers financierden Karel zijn oorlogen.
In Nederland werd in 1521 de inquisitie ingesteld die protestanten opspoorde en berecht.
Het was niet efficiënt genoeg en daarom stelde hij in 1550 de Bloedplakkaten in wat inhield
dat alle ‘ketters’ moesten worden gedood. Strenge censuur. Volk had medelijden ketters en
edelen zagen de inquisitie als aantasting privileges.
Onder leiding van Filips II door de meningsverschillen over hoe er met ketters moet worden
omgegaan ontstond de Nederlandse Opstand. Vanaf 1560 Calvinisme in Nederland. Calvijn
vond dat je tegen de overheid mocht ingaan, Luther niet. In 1565 vroegen de hoge edelen de
ketters minder hard aan te pakken. Stadshouder Willem van Oranje vroeg of er meerdere
geloven mogen worden toegestaan. In 1566 lage edelen smeekschrift ingediend bij
Margareta van Parma. Ze stemde toe, Calvinisten gingen als gevolg grote bijeenkomsten en
de Beeldenstorm. Filips II boos en stuurde daarom de Spaanse hertog van Alva met een
groot leger naar Nederland. Alva richtte de Bloedraad/Raad van Beroerten op. Willem van
Oranje viel in 1568 Nederland binnen, mislukt maar wel steun van de watergeuzen die het
platteland plunderden en koopvaardijschepen aanvielen. Onrust omdat Alva belasting
verhoogde en wreed bleef optreden. In 1572 vielen de watergeuzen Den Briel in, begin van
andere steden, (Holland en Zeeland) die naar de Opstand overliepen. Opnieuw Willem van
Oranje stadhouder.
, Het ontstaan van de Republiek (1572-1588)
Opstandelingen keerde zich tegen het Spaanse leger en bestuurders die trouw bleven aan
Filips II en tegen alle katholieken. Oranje wilde gelijke rechten voor protestanten en
katholieken. Oranje voerde een nationale propagandaoorlog. In 1573 werd de katholieke
kerk verboden en Leiden werd bezet door Alva, geuzen ontzette Leiden in 1574. d.m.v. water
gaven de uitgehongerden wittebrood en haring. Na ontzet Leiden Spaanse leger weinig geld,
ook omdat het leger tegen het Turks-Ottomaanse leger vechten. Hierdoor muiterijen en
zuidelijke gewesten verklaarde het leger tot vijand.
Pacificatie van Gent 1576: Vredesverdrag tussen Holland en Zeeland (calvinistisch en
protestant) en de andere gewesten. (katholiek ) Spaanse troepen niet meer welkom,
gewetensvrijheid, Katholieke kerk bleef gehandhaafd. Radicale calvinisten vanuit Gent
veroverden Antwerpen en Brugge.
Unie van Atrecht: katholieken, samen met spanje de calvinisten verdrijven,
Alteratie van Amsterdam, (startpunt Goude Eeuw) Oranje blokkeerden de handel met
A’dam. De gevluchte calvinisten in Amsterdam zetten de katholieke regenten af en namen
de macht over. Katholieke bestuurders uit het zuiden bereid vrede te sluiten met de
koning. Parma kwam en sloot een verbond met de zuidelijke steden.
Unie van Utrecht 1579: opstandige gewesten in het Noorden sloten zich aan en zuidelijke
steden. Zelfstandig, wel militaire samenwerking en gewetensvrijheid. Al snel werd het een
calvinistisch verbond.
In 1580 werd Oranje vogelvrij verklaard, hierdoor zwoeren de opstandige gewesten Filips de
II af. In 1581 Plakkaat van Verlatinge: vorst aangesteld door God maar mag worden afgezet
als hij zijn onderdanen onderdrukt
Oorlog tegen Turkije liep af, hierdoor de soldaten in Nederland goed betaalt. Parma
veroverde Brabant, Vlaanderen en delen van Noord en Oost-Holland. Na de moord op
Oranje ook val van Antwerpen. Engeland bood financiële hulp aan de opstandige gewesten.
Hierdoor wilde Filips Engeland aanvallen. Daarom de ‘Armada’. Mislukte door slecht contact
tussen Parma en de Armada. In 1588 besloten ze de Republiek der verenigde Nederlanden
te vormen. (Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland eerst, later Groningen, Drenthe, Overijssel
en Gelderland) Republiek in aanval want Parma hielp met de religie-burgeroorlog in
Frankrijk. In 1596 wilde Filips Engeland aanvallen en daarom sloot Engelse koningin Elisabeth
met de Franse koning en de republiek een bondgenootschap tegen Spanje. Eerste keer
onafhankelijk republiek erkend. Pas halve eeuw later bij de Vrede van Munster,
internationale erkenning Republiek. Einde 80-jarige oorlog.
