Samenvatting Inleiding Tot Het Privaatrecht

Inleiding tot het Privaatrecht
Deel I: Situering van het privaatrecht.
Hoofstuk 1: Publiekrecht vs. Privaatrecht.
Summa divisio: hoofdonderscheid: publiekrecht en privaatrecht
 Publiekrecht:
o Regelt het staatsgezag.
o Beoogt in de eerste plaats het algemeen belang.
o Regelt:
 de werking van de overheid
 de onderlinge verhoudingen tussen overheidsorganen.
 de verhoudingen tussen overheidsorganen en de burgers.
 Privaatrecht:
o Regelt de (private) houdingen tussen de burgers onderling.
o Beoogt de verzoening van de private belangen
o Allemaal rechten en plichten
o Regelt:
 de onderlinge verhouding tussen burgers onderling (en tussen de burger en
de overheid indien de overheid niet als overheid handelt en dus geen
staatsgezag uitoefent)
 Gemengde rechtsdomeinen
o Soms zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke componenten
o Voorbeelden:
 Fiscaal recht
 Socialezekerheidsrecht
 Economisch recht
Hoofdstuk 2: Privaatrecht.
Privaatrecht onderverdeeld:
 Materieel privaatrecht
o Valt uiteen in:
 Burgerlijk recht: het geheel van rechtsregels dat de onderlinge verhoudingen
tussen private personen in het algemeen regelt.
 Indien er geen bijzonder regime van toepassing is
 Zelfs van toepassing in bijzondere regimes, indien die bijzondere
regimes voor bepaalde aspecten geen bijzondere regels voorziet=
gemeenrechtelijke werking
 Gemeen recht
 Bijzonder privaatrecht: het geheel van bijzondere regels die van het gemeen
privaatrecht afwijken en die van toepassing zijn in bijzondere verhoudingen.
 3 bijzondere regimes:
o Ondernemingsrecht:
o Sociaal recht
 Arbeidsrecht
 socialezekerheidsrecht
o Economisch recht

,  Privaat procesrecht: gerechtelijk privaatrecht (afdwingen van materieel recht)
o het procesrecht in burgerlijke zaken
o een duidelijke publiekrechtelijke component
 namelijk inzake de inrichting van de rechterlijke macht en dus de inrichting
van een openbare dienst
vorderingsrechten




Vermogensrecht zakelijke rechten



Personen- en
Burgerlijk familierecht intellectuele rechten


Familiaal
vermogensrecht


materieel

privaatrecht sociaal recht

recht gerechtelijk

publiekrecht bijzonder economisch recht




ondernemingsrecht




Hoofdstuk 3: Rechtsbronnen van het Burgerlijk recht.
De wet – Burgerlijk Wetboek:
 Voornaamste rechtsbron van het burgerlijk recht
 1804: Code Napoléon of Code Civil
o Gewijzigd en aangevuld
o Doordrongen door ‘liberté; egalité, fraternité’
 => andere principes komen op de voorgrond
 Vele aanvullingen te wijten aan het groeiende idee van bescherming
De wet – bijzondere wetgeving:
 Enkele bijzondere wetten => steeds uitgebreider
 Uitdijende lappendeken van bijzondere en afwijkende wetgeving
o => brengt de toegankelijkheid en overzichtelijkheid van het privaatrecht in het
gedrang?
Decreten – regionalisering van het privaatrecht
 Delen van het privaatrecht geregionaliseerd vanwege de defederalisering
Andere bronnen van het burgerlijk recht
 Beperkt aantal andere bronnen van het recht
o Algemene rechtsbeginselen: fundamentele beginselen met kracht van wet
o Gewoonte
o Rechtspraak en rechtsleer
o Internationale of supranationale verdragen: Vb. Europees Verdrag voor de Rechten
van de Mens
Hoofdstuk 4: indeling van het burgerlijk recht.
Drie deelgebieden:
 Personen- en familierecht
o Niet patrimoniaal: niet in geld-waardeerbaar; aspecten en elementen van de
persoon of de familie
o Personenrecht: behandelt de niet-patrimoniale elementen van de persoon.
o Familierecht: behandelt de niet-patrimoniale elementen van de familie

,  Horizontaal: huwelijk, samenwonen, …
 Verticaal: adoptie, afstamming, …
 Vermogensrecht
o Regelt de patrimoniale (vermogensrechtelijke) rechtsverhoudingen
 Zakenrecht: patrimoniale verhoudingen tussen de persoon en een zaak
 Voorbeelden: erfdienstbaarheid; eigendom; vruchtgebruik
 Verbintenissenrecht: patrimoniale verhoudingen tussen personen
(schuldeiser en schuldenaar)
 Vorderingsrecht: een patrimoniale rechtsband tussen personen op
grond waarbij een persoon, de schuldenaar, iets verschuldigd is ten
behoeve van een ander persoon, de schuldeiser
 Overeenkomstenrecht: patrimoniale gevolgen van een overeenkomst.
 Familiaal vermogensrecht
o Slaat de brug tussen vermogensrecht en personen-en familierecht.
o Regelt de vermogensrechtelijke gevolgen van het (personen- en ) familierecht.
 Vermogensrechtelijke gevolgen van:
 De relatie (Vb. het huwelijksvermogensrecht/samenwoning
vermogensrecht/ echtscheiding)
 Het overlijden (erfrecht)
Hoofdstuk 5: Kenmerken en evoluties van het burgerlijk recht.
Autonomiebeginsel als leidend principe:
 Geïnspireerd op de denkbeelden van de Franse revolutie
 Van het Ancien Régime  Code Napoléon : van economisch immobilisme economisch
liberalisme (vrije burger die vrij kan handelen naar eigen inzichten)
o Autonomie en zelfbeschikkingsrecht (vrijheid)
o Voor iedereen (gelijkheid)
o Eigendom (premisse voor vrijheid en gelijkheid)
 3 kernbepalingen:
o (individuele) eigendom: art. 544 BW
o Testeervrijheid en contractvrijheid: art. 1134 BW
 Vooral de bindende kracht.
o Foutaansprakelijkheid: art. 1382 BW
 Voornaamste doel: conflicterende private belangen van burgers oplossen
o => Het Burgerlijk Recht is in de regel van aanvullend recht.
 M.a.w. burgers kunnen zelf hun rechtsverhoudingen invullen  geldt indien
er geen anders andersluidende regeling is getroffen.
 Vb. huwelijksvermogensrecht: de wet voorziet in een wettelijk
huwelijksvermogensstelsel indien de partijen niets anders hebben
bepaald.
 Evolutie van het privaatrecht:
o Evolutie 1: vermaatschappelijking van het privaatrecht
 Gevolg van de toenemende socio-eco. Ordening van de maatschappij +
technologische ontwikkelingen.
 Toenemende invloed van de overheid => voorzien in dwingend recht
 Dus ook sanctioneren mogelijk
 Meer en meer beschermingswetgeving
 Toepassingen:

,  Vertrouwensleer
 Goede trouw
 Relativiteitsbeginsel
 Tegenwerpbaarheidsbeginsel
o Evolutie 2: Meergelaagdheid van het privaatrecht
 Burgerlijk wetboek =/= meer de enige bron van het Privaatrecht
 Europeanisering en Internationalisering
 Regionalisering en versnippering
o Evolutie 3: Constitutionalisering
 Invloed van de grondrechten op het privaatrecht
 Toenemende penetratie van de grondrechten met het grondwettelijk
gelijkheidsbeginsel: Art 10-11 GW.
o Hercodificatie?
 Vermaatschappelijking => toenemende aantal bijzondere wetten =>
versnippering
 Toekomst: 2 opties:
 Blijven versnipperen
 Heropbouwen  hercodificatie
o Privaatrecht centraler; hervormingen; modernisering
mogelijk; wetgevingen samenbrengen; voortbouwen op
andere principes.

Deel II: basisconcepten en-beginselen.
Hoofdstuk 1: Het rechtssubject en de vermogensleer.
AFDELING 1: wie is het rechtssubject?
Rechtssubjecten – soorten:
 Rechtssubject = degene voor wie de rechtsnorm gevolgen teweegbrengt of degene aan wie
het objectieve recht mogelijke rechten en verplichtingen toekent.
o Drager of titularis van rechten en verplichtingen. privaatrechtelijk

o Twee soorten: rechtspersoon

Rechtssubject publiekrechtelijk
 Fysiek/natuurlijk persoon natuurlijk
persoon
 Rechtspersoon
 Rechtspersoonlijkheid: het geheel van rechten en verplichtingen van een persoon
o Uitgedrukt in de staat en de bekwaamheid van de persoon.
 Het vermogen: het geheel van patrimoniale rechten (activa) en verplichtingen(passiva).
A. De Natuurlijke persoon (en de vermogensleer)
Natuurlijke persoon:
 De mens
o Alleen de mens: geen uitzonderingen: slavernij en burgerlijke dood zijn afgeschaft.
 Dieren, planten en zaken zijn geen personen.
 Genieten wel een bepaalde bescherming, maar hebben geen
verplichtingen.
o Elke mens: alle mensen zijn in principe in gelijke mate persoon, en dus in dezelfde
mate drager van rechten en verplichtingen.
 Anders: indien een persoon, om welke reden dan ook, (gedeeltelijk)
onbekwaam is verklaard door de wet.
Vermogensleer: