AGG; leerdoelen tentamen 17-04-2013
Week 1
Je kunt uitleggen welke ontwikkelingen de sector gezondheidsbevordering heeft
doorgemaakt (vanaf de middeleeuwen tot nu, van preventie tot bevordering).
3 manieren van kijken naar historie van Public Health
1. Demografische transitie: bevolkingsgroei
- Daling sterftecijfer
- Daling geboortecijfer
2. Gezondheidstransitie
- Sterfte (mortaliteit)
- Ziekte (morbiditeit)
3. Epidemiologische transitie: tijdsvakken
- Epidemieën en hongersnood (… - 1875)
- Afnemende pandemieën (1875 – 1920)
- Degeneratieve en welvaartsziekten (1920 – 1970)
- Delayed degeneratieve ziekten (1970 - …)
Degeneratieve welvaartsziekten (1920 – 1970)
Aftakeling van lijf door ouderdom.
Welvaartsziekten: Obesitas.
Delayed degeneratieve ziekten (1970 - …)
Slijtage/aftakeling van lijf door het nóg ouder worden van mensen.
Periodisering Public Health
Voor 1750: Lokaal en incidenteel
1750-1840: Medische politie (er moet voor elkaar gezorgd worden, medische
politie zorgde dat mensen voor naasten bleven zorgen en de zieke
niet zomaar op straat dumpten waardoor ziekte zich bleef
verspreiden).
1840-1900: De liberale gezondheidszorg (verschil tussen rijk en arm; rijken
kunnen meer, armen minder).
1900-1940: Sociale wetgeving, gemeentepolitiek en verzuiling (rijk en arm
komen weer samen door sociale wetgeving. Gemeenten worden
groter en het geloof wordt steeds belangrijker; als protestant ga je
niet bij een katholieke club).
1945-1970: Wederopbouw en verzorgingsstaat (oorlog brengt veel ellende,
maar brengt ook veel vernieuwing op ziekte; opbouw zorgstelsel
dankzij Duitsers, is nog steeds actief. NL is een verzorgingsstaat, we
moeten met elkaar zorgen dat we gezond blijven).
1970-…: Oplossing wordt deel van het probleem (door explosie van media,
etc, krijgen we het steeds makkelijker, maar hierdoor worden we
juist sneller ziek; we weten beter wanneer we ziek zijn en zien dus
meer ziekte waardoor we sneller op zoek zijn naar medische zorg).
,Je kunt verschillende visies op gezondheid benoemen
Benaderingen
Medische benadering: Gezond zijn is de afwezigheid van
ziekte/handicap.
Biologische benadering: Gezond zijn is de aanpassing van interne
omstandigheden in het lichaam aan externe
omstandigheden.
Psychologische benadering: Gezond zijn is je geestelijk optimaal voelen.
Humane benadering: Gezond zijn is een toestand van volledig
lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden
en niet alleen de afwezigheid van ziekte of
lichamelijk gebrek.
‘Gezond bestaan’-benadering: Gezond is het zich welbevinden van de mens in
zijn wereld.
Definitie gezondheid
WHO: A state of complete physical, mental and social well-being and not
merely the absence of disease or infirmity.
Huber (2011) Health is the ability to adapt and to self manage.
Je kunt uitleggen wat gezondheidsbevordering inhoudt en hoe dit zich verhoudt tot
preventie.
Definitie gezondheidsbevordering
Voor een effectieve aanpak van de volksgezondheid is het belangrijk dat er een heel
pakket is van maatregelen op het gebied van voorlichting/voorziening/regelgeven.
Frustrerend hierbij zijn de zaken die juist niet bevorderend zijn (overheid verdient via
accijns ook aan ongezond gedrag). Er spelen veel verschillende belangen mee.
Preventie
Primaire preventie: Men zorgt ervoor dat iets onaangenaams voorkomen
wordt. Bijvoorbeeld tandenpoetsen voorkomt gaatjes.
Secundaire preventie: Men wil iets onaangenaams zo snel mogelijk
opsporen om verergering van de toestand tegen te
gaan/te vermijden. Bijvoorbeeld
borstkankerscreening voor het snel opsporen van
borstkanker, zodat deze nog behandelbaar is.
Tertiaire preventie: Het trachten te voorkomen dat iets onaangenaams
opnieuw voorvalt. Bijvoorbeeld leefstijl aanpassen
na een hartinfarct om een nieuwe hartinfarct te
vermijden.
Hoogrisicobenadering
Eerst risicogroep geidentificeerd obv erfelijke eigenschappen, leeftijd, SES.
Valpreventieprogramma’s ouderen, hiv preventie drugsgebruikers
Hoog relatief risico, prevalentie laag
Meer individuele invloed
Populatiebenadering
Gericht op hele bevolking of grote deelgroep
, Landelijke campagne gezondheidsbevordering SOA-aids NL, NISB
Relatieve risico is laag, prevalentie is hoog
Meer invloed op gehele volksgezondheid
Soorten preventie
Universele preventie: Richt op totale bevolking of grote groepen. Bij alle
mensen gezondheid verbeteren en de kans op ziekte
verminderen.
Primaire preventie + populatiebenadering.
Selectieve preventie: Gericht op bevolkingsgroepen met verhoogd risico.
De gezondheid van specifieke risicogroepen
verbeteren.
Hoog risicobenadering + secundaire preventie.
Geïndiceerde preventie: Richt zich op individuen die nog geen ziekte hebben,
maar wel beginnende klachten/symptomen hebben.
Ontstaan ziekte of verdere gezondheidsschade
voorkomen.
Hoogrisicobenadering + secundaire preventie.
Zorggerelateerde preventie: Gericht op individuen met een ziekte en heeft
tot doel ziektelast te reduceren en
complicaties te voorkomen.
Tertiaire preventie + hoogrisicobenadering.
Week 2
Je kunt uitleggen hoe je aan gezondheidsbevordering kunt werken via planmatige aanpak.
Planmatige gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering (PGG)
Stap 1: Analyse van volksgezondheid
Stap 2: Analyse van gedrag
Stap 3: Analyse van determinanten van gedrag
Stap 4: Interventie ontwikkeling
Stap 5: Interventie implementatie.
PGG gekoppeld aan PCDA (Deming)
Analyse van volksgezondheid
Analyse van gedrag
Analyse van determinanten van gedrag Plan
Interventie ontwikkeling
Interventie implementatie en disseminatie Do
Evaluatie Check
Valkuilen gezondheidsvoorlichting
Niet bestaand probleem: Probleem is bij nader inzien niet/nauwelijks
zo groot als gedacht.
Verkeerde gedrag: Relatie tussen probleem is niet zeker.
Verkeerde gedragsdeterminanten:Determinanten die voor doelgroep niet
relevant zijn.
Verkeerde interventie: Geven van voorlichting terwijl
voorzieningen/regelgeving veel geschikter
zijn.
Week 1
Je kunt uitleggen welke ontwikkelingen de sector gezondheidsbevordering heeft
doorgemaakt (vanaf de middeleeuwen tot nu, van preventie tot bevordering).
3 manieren van kijken naar historie van Public Health
1. Demografische transitie: bevolkingsgroei
- Daling sterftecijfer
- Daling geboortecijfer
2. Gezondheidstransitie
- Sterfte (mortaliteit)
- Ziekte (morbiditeit)
3. Epidemiologische transitie: tijdsvakken
- Epidemieën en hongersnood (… - 1875)
- Afnemende pandemieën (1875 – 1920)
- Degeneratieve en welvaartsziekten (1920 – 1970)
- Delayed degeneratieve ziekten (1970 - …)
Degeneratieve welvaartsziekten (1920 – 1970)
Aftakeling van lijf door ouderdom.
Welvaartsziekten: Obesitas.
Delayed degeneratieve ziekten (1970 - …)
Slijtage/aftakeling van lijf door het nóg ouder worden van mensen.
Periodisering Public Health
Voor 1750: Lokaal en incidenteel
1750-1840: Medische politie (er moet voor elkaar gezorgd worden, medische
politie zorgde dat mensen voor naasten bleven zorgen en de zieke
niet zomaar op straat dumpten waardoor ziekte zich bleef
verspreiden).
1840-1900: De liberale gezondheidszorg (verschil tussen rijk en arm; rijken
kunnen meer, armen minder).
1900-1940: Sociale wetgeving, gemeentepolitiek en verzuiling (rijk en arm
komen weer samen door sociale wetgeving. Gemeenten worden
groter en het geloof wordt steeds belangrijker; als protestant ga je
niet bij een katholieke club).
1945-1970: Wederopbouw en verzorgingsstaat (oorlog brengt veel ellende,
maar brengt ook veel vernieuwing op ziekte; opbouw zorgstelsel
dankzij Duitsers, is nog steeds actief. NL is een verzorgingsstaat, we
moeten met elkaar zorgen dat we gezond blijven).
1970-…: Oplossing wordt deel van het probleem (door explosie van media,
etc, krijgen we het steeds makkelijker, maar hierdoor worden we
juist sneller ziek; we weten beter wanneer we ziek zijn en zien dus
meer ziekte waardoor we sneller op zoek zijn naar medische zorg).
,Je kunt verschillende visies op gezondheid benoemen
Benaderingen
Medische benadering: Gezond zijn is de afwezigheid van
ziekte/handicap.
Biologische benadering: Gezond zijn is de aanpassing van interne
omstandigheden in het lichaam aan externe
omstandigheden.
Psychologische benadering: Gezond zijn is je geestelijk optimaal voelen.
Humane benadering: Gezond zijn is een toestand van volledig
lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden
en niet alleen de afwezigheid van ziekte of
lichamelijk gebrek.
‘Gezond bestaan’-benadering: Gezond is het zich welbevinden van de mens in
zijn wereld.
Definitie gezondheid
WHO: A state of complete physical, mental and social well-being and not
merely the absence of disease or infirmity.
Huber (2011) Health is the ability to adapt and to self manage.
Je kunt uitleggen wat gezondheidsbevordering inhoudt en hoe dit zich verhoudt tot
preventie.
Definitie gezondheidsbevordering
Voor een effectieve aanpak van de volksgezondheid is het belangrijk dat er een heel
pakket is van maatregelen op het gebied van voorlichting/voorziening/regelgeven.
Frustrerend hierbij zijn de zaken die juist niet bevorderend zijn (overheid verdient via
accijns ook aan ongezond gedrag). Er spelen veel verschillende belangen mee.
Preventie
Primaire preventie: Men zorgt ervoor dat iets onaangenaams voorkomen
wordt. Bijvoorbeeld tandenpoetsen voorkomt gaatjes.
Secundaire preventie: Men wil iets onaangenaams zo snel mogelijk
opsporen om verergering van de toestand tegen te
gaan/te vermijden. Bijvoorbeeld
borstkankerscreening voor het snel opsporen van
borstkanker, zodat deze nog behandelbaar is.
Tertiaire preventie: Het trachten te voorkomen dat iets onaangenaams
opnieuw voorvalt. Bijvoorbeeld leefstijl aanpassen
na een hartinfarct om een nieuwe hartinfarct te
vermijden.
Hoogrisicobenadering
Eerst risicogroep geidentificeerd obv erfelijke eigenschappen, leeftijd, SES.
Valpreventieprogramma’s ouderen, hiv preventie drugsgebruikers
Hoog relatief risico, prevalentie laag
Meer individuele invloed
Populatiebenadering
Gericht op hele bevolking of grote deelgroep
, Landelijke campagne gezondheidsbevordering SOA-aids NL, NISB
Relatieve risico is laag, prevalentie is hoog
Meer invloed op gehele volksgezondheid
Soorten preventie
Universele preventie: Richt op totale bevolking of grote groepen. Bij alle
mensen gezondheid verbeteren en de kans op ziekte
verminderen.
Primaire preventie + populatiebenadering.
Selectieve preventie: Gericht op bevolkingsgroepen met verhoogd risico.
De gezondheid van specifieke risicogroepen
verbeteren.
Hoog risicobenadering + secundaire preventie.
Geïndiceerde preventie: Richt zich op individuen die nog geen ziekte hebben,
maar wel beginnende klachten/symptomen hebben.
Ontstaan ziekte of verdere gezondheidsschade
voorkomen.
Hoogrisicobenadering + secundaire preventie.
Zorggerelateerde preventie: Gericht op individuen met een ziekte en heeft
tot doel ziektelast te reduceren en
complicaties te voorkomen.
Tertiaire preventie + hoogrisicobenadering.
Week 2
Je kunt uitleggen hoe je aan gezondheidsbevordering kunt werken via planmatige aanpak.
Planmatige gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering (PGG)
Stap 1: Analyse van volksgezondheid
Stap 2: Analyse van gedrag
Stap 3: Analyse van determinanten van gedrag
Stap 4: Interventie ontwikkeling
Stap 5: Interventie implementatie.
PGG gekoppeld aan PCDA (Deming)
Analyse van volksgezondheid
Analyse van gedrag
Analyse van determinanten van gedrag Plan
Interventie ontwikkeling
Interventie implementatie en disseminatie Do
Evaluatie Check
Valkuilen gezondheidsvoorlichting
Niet bestaand probleem: Probleem is bij nader inzien niet/nauwelijks
zo groot als gedacht.
Verkeerde gedrag: Relatie tussen probleem is niet zeker.
Verkeerde gedragsdeterminanten:Determinanten die voor doelgroep niet
relevant zijn.
Verkeerde interventie: Geven van voorlichting terwijl
voorzieningen/regelgeving veel geschikter
zijn.
