Jagers & boeren (tot circa 800 vC)
1) Jager-verzamelaars
De oudste groepen mensen:
- leefden van en in de natuur
- zonder iets aan de natuur te veranderen
- verzamelden plantaardig voedsel
- en jaagden op dieren
- leefden in kleine groepen
- hadden geen vaste woonplaats
- of een woonplaats die verschilt per seizoen (nomaden)
Bekende overblijfselen van deze groepen mensen zijn grotschilderingen (Lascaux, Frankrijk).
De tijd van Jagers en verzamelaars noemen we ook wel de Oude Steentijd.
2) De eerste landbouwers
Ongeveer 9000 VC ontdekken mensen dat ze zelf voedsel konden produceren.
ze gaan akkers aanleggen
ze gaan dieren houden als vee.
Waarom?
- Klimaat werd droger en warmer werd (=> dieren en planten stierven uit)
- kennis van planten was groter geworden
Dit was een revolutie. Een grote omkeer in het bestaan van de mensheid. We noemen dit:
- de landbouwrevolutie, òf
- de neolithische revolutie.
De laatste naam is afgeleid van het Grieks. Neos = nieuw en Lithos = steen. Met de
uitvinding van de landbouw begint de Nieuwe Steentijd.
Door landbouw en veeteelt kunnen mensen:
- leven in grotere groepen
- zich vestigen op vaste woonplaatsen
De mens begint nu:
- de aarde te bewerken
- de aarde in cultuur te brengen
- de natuur te veranderen
3) De eerste stedelijke beschavingen
Ongeveer 5000 jaar geleden ontstonden stedelijke beschavingen (civilisatie).
Ze bloeiden op langs enkele rivierdalen in de wereld. Daar was de grond erg vruchtbaar. En
was rivierwater om de akkers te bevloeien.
Gevolg: hogere landbouwopbrengsten.
Gevolg: hoger ontwikkelde samenlevingen (want: niet iedereen hoeft meer bezig te zijn met
werken op het land).
1
,Er waren ook oude beschavingen bijvoorbeeld in India en China. Maar de bekendste voor
Europeanen zijn:
- het oude Egypte (langs de rivier de Nijl)
- Mesopotamië (langs de rivieren Tigris en Eufraat)
Kenmerken van civilisatie zijn:
- wonen in ommuurde stedelijke centra
- het schrift (schrijfkunst)
- een ontwikkelde politieke organisatie onder leiding van priesters en godkoningen
- ontwikkelde vormen van kunst en architectuur.
Godkoning: koning die wordt beschouwd als vertegenwoordiger van de goden. Voorbeeld:
farao’s in het oude Egypte.
2
, Grieken en Romeinen (800 vC-500 nC)
4) De Griekse stadstaat
De Grieken:
- woonden in het gebied rond de Egeïsche Zee
- in klein zelfbesturende eenheden
- die stadstaten worden genoemd.
Alle Griekse staten:
- hebben dezelfde taal en cultuur
- maar staan toch los van elkaar
- waardoor ze zaken beter willen doen dan andere staten
- waardoor nieuwe ontwikkelingen ontstaan
Belangrijk waren de ontwikkelingen in politiek en wetenschap.
Politiek ontstaat het idee dat een staat er is voor het algemene nut van de burgers die samen
over het bestuur moesten beslissen.
In Oude beschavingen was het: priesters en god koningen oefenen gezag uit namens de
goden. Dus: onderdanen moeten gewoon gehoorzamen.
Grieken vinden dat burgers zelf moeten kunnen nadenken over bestuur. Al hadden
stadstaten verschillende vormen en was men het er nog niet over eens wat het beste was.
In de stadstaat Athene vonden de Grieken dat een democratie de beste vorm was: alle
burgers stemmen in een soort volksvergadering over besluiten voor hun stad.
Ook in de wetenschap waren ontwikkelingen. Geen blinde gehoorzaamheid aan de goden,
maar filosofen (wijsgeren) die zelfstandig en kritisch nadenken. Kennis moet niet komen uit
oude verhalen en tradities, maar uit eigen onderzoek!
Dit is het begin van wetenschappelijk denken en zou typerend worden voor de Europese
cultuur. Belangrijke filosofen waren Socrates, Plato en Aristoteles.
5) De klassieke stijl
Ook in de kunst waren er nieuwe ontwikkelingen. Er komen regels voor wat goed en mooi is:
- in de bouwkunst: Griekse tempels met typerende zuilen
- in de beeldhouwkunst: ideaalbeeld van een “mooi mens” (helden en goden)
- toneelstukken en literatuur worden eeuwenlang hèt voorbeeld.
6) Het Romeinse wereldrijk
De romeinen:
- vestigden zich net als de Grieken eerder in een stadstaat
- ook zij geloven dat de staat er is voor het algemene belang van de burgers
- zij noemen hun staat een republiek (Latijns voor “algemeen belang”).
Een groot verschil is dat de Romeinen er in slagen een enorm wereldrijk te
veroveren: van Engeland tot het Midden-Oosten en van Nederland tot Noord-Afrika.
3
1) Jager-verzamelaars
De oudste groepen mensen:
- leefden van en in de natuur
- zonder iets aan de natuur te veranderen
- verzamelden plantaardig voedsel
- en jaagden op dieren
- leefden in kleine groepen
- hadden geen vaste woonplaats
- of een woonplaats die verschilt per seizoen (nomaden)
Bekende overblijfselen van deze groepen mensen zijn grotschilderingen (Lascaux, Frankrijk).
De tijd van Jagers en verzamelaars noemen we ook wel de Oude Steentijd.
2) De eerste landbouwers
Ongeveer 9000 VC ontdekken mensen dat ze zelf voedsel konden produceren.
ze gaan akkers aanleggen
ze gaan dieren houden als vee.
Waarom?
- Klimaat werd droger en warmer werd (=> dieren en planten stierven uit)
- kennis van planten was groter geworden
Dit was een revolutie. Een grote omkeer in het bestaan van de mensheid. We noemen dit:
- de landbouwrevolutie, òf
- de neolithische revolutie.
De laatste naam is afgeleid van het Grieks. Neos = nieuw en Lithos = steen. Met de
uitvinding van de landbouw begint de Nieuwe Steentijd.
Door landbouw en veeteelt kunnen mensen:
- leven in grotere groepen
- zich vestigen op vaste woonplaatsen
De mens begint nu:
- de aarde te bewerken
- de aarde in cultuur te brengen
- de natuur te veranderen
3) De eerste stedelijke beschavingen
Ongeveer 5000 jaar geleden ontstonden stedelijke beschavingen (civilisatie).
Ze bloeiden op langs enkele rivierdalen in de wereld. Daar was de grond erg vruchtbaar. En
was rivierwater om de akkers te bevloeien.
Gevolg: hogere landbouwopbrengsten.
Gevolg: hoger ontwikkelde samenlevingen (want: niet iedereen hoeft meer bezig te zijn met
werken op het land).
1
,Er waren ook oude beschavingen bijvoorbeeld in India en China. Maar de bekendste voor
Europeanen zijn:
- het oude Egypte (langs de rivier de Nijl)
- Mesopotamië (langs de rivieren Tigris en Eufraat)
Kenmerken van civilisatie zijn:
- wonen in ommuurde stedelijke centra
- het schrift (schrijfkunst)
- een ontwikkelde politieke organisatie onder leiding van priesters en godkoningen
- ontwikkelde vormen van kunst en architectuur.
Godkoning: koning die wordt beschouwd als vertegenwoordiger van de goden. Voorbeeld:
farao’s in het oude Egypte.
2
, Grieken en Romeinen (800 vC-500 nC)
4) De Griekse stadstaat
De Grieken:
- woonden in het gebied rond de Egeïsche Zee
- in klein zelfbesturende eenheden
- die stadstaten worden genoemd.
Alle Griekse staten:
- hebben dezelfde taal en cultuur
- maar staan toch los van elkaar
- waardoor ze zaken beter willen doen dan andere staten
- waardoor nieuwe ontwikkelingen ontstaan
Belangrijk waren de ontwikkelingen in politiek en wetenschap.
Politiek ontstaat het idee dat een staat er is voor het algemene nut van de burgers die samen
over het bestuur moesten beslissen.
In Oude beschavingen was het: priesters en god koningen oefenen gezag uit namens de
goden. Dus: onderdanen moeten gewoon gehoorzamen.
Grieken vinden dat burgers zelf moeten kunnen nadenken over bestuur. Al hadden
stadstaten verschillende vormen en was men het er nog niet over eens wat het beste was.
In de stadstaat Athene vonden de Grieken dat een democratie de beste vorm was: alle
burgers stemmen in een soort volksvergadering over besluiten voor hun stad.
Ook in de wetenschap waren ontwikkelingen. Geen blinde gehoorzaamheid aan de goden,
maar filosofen (wijsgeren) die zelfstandig en kritisch nadenken. Kennis moet niet komen uit
oude verhalen en tradities, maar uit eigen onderzoek!
Dit is het begin van wetenschappelijk denken en zou typerend worden voor de Europese
cultuur. Belangrijke filosofen waren Socrates, Plato en Aristoteles.
5) De klassieke stijl
Ook in de kunst waren er nieuwe ontwikkelingen. Er komen regels voor wat goed en mooi is:
- in de bouwkunst: Griekse tempels met typerende zuilen
- in de beeldhouwkunst: ideaalbeeld van een “mooi mens” (helden en goden)
- toneelstukken en literatuur worden eeuwenlang hèt voorbeeld.
6) Het Romeinse wereldrijk
De romeinen:
- vestigden zich net als de Grieken eerder in een stadstaat
- ook zij geloven dat de staat er is voor het algemene belang van de burgers
- zij noemen hun staat een republiek (Latijns voor “algemeen belang”).
Een groot verschil is dat de Romeinen er in slagen een enorm wereldrijk te
veroveren: van Engeland tot het Midden-Oosten en van Nederland tot Noord-Afrika.
3
