Basiskennis aardrijkskunde samenvatting

Toelatingstoest Aardrijkskunde
Hoofdstuk 1
 Beschrijven (en herkennen)
- Wat is het? / wat zie je?  beschrijven
- Landschap; klimaat, mens, flora, fauna, reliëf, water, bodem
- Heb je dat al eens eerder gezien? / waar zie je dit nog meer?  herkennen
 Verklaren (en voorspellen)
- Waarom daar?  verklaren
- Verband tussen 2 (of meer) factoren
- Wat zal er gebeuren als?  voorspellen
 Aandachtsgebieden
- Natuurlijke verschijnselen in het landschap  fysische geografie/
natuurkundige aardrijkskunde
- Mensen bij aardrijkskunde  sociale geografie/ mens-aardrijkskunde
- Levensonderhoudend/ bestaansmiddelen (diensten, industrie, landbouw)
Hoofdstuk 2 de aarde
 Acht planeten draaien om de zon
- Mercurius, Venus, de Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus
 Elk jaar heeft de aarde 6 uur extra nodig om het rondje om de zon te maken 
daarom elke 4 jaar één dag extra  schrikkeljaar
 1/3 aardoppervlak is land en 2/3 is water
 Er zijn 7 continenten
- Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Europa, Azië, Antarctica, Oceanië en Afrika)
 Oceanen
- Noordelijke ijszee, Atlantische oceaan, grote of stille oceaan, Indische oceaan
en zuidelijke ijszee
 Oceaan: zout water, reliëfrijke bodem, enkele kilometers diep
 Zee: gebied aan de rand van een continent onder water, zout water, vlakke bodem,
enkele honderd meters diep
 Op continenten ligt water als sneeuw, ijs, meren, rivieren en grondwater
 Zeewater staat onder invloed van de aantrekkingskracht van de maan, zon en kracht
die ontstaat daar draaiing van de aarde  Eb en vloed
 Evenaar deelt de aarde op in noordelijk en zuidelijk halfrond
 Lijnen die parallel aan de evenaar lopen  breedtecirkels/parallellen
 Dicht bij de evenaar  lage breedte
 Dicht bij de pool  hoge breedte
 Noorden evenaar  noorderbreedte
 Zuiden evenaar  zuiderbreedte
 Evenaar  nullijn 0 graden, bij de polen zit je op 90 graden Noorder- zuiderbreedte
 Lijnen van pool tot pool  meridianen
 Nulmeridiaan bij Greenwich in Londen, die deelt de aarde in het westelijke- en
noordelijkhalfrond

, 24 uur  etmaal
 Aardrotatie veroorzaakt dag en nacht
 Aarde is verdeeld in 24 tijdzones = 15 lengtegraden
 Endogene krachten = krachten die van binnenuit op de aardkorst inwerken
 Aardkorst ongeveer 40 km dik en bestaat uit meerdere platen en drijft op magma
 Aardmantel ongeveer 3000 km dik
 Stroming van magma zorgt voor aardplaattektoniek
 Breuklijnen bewegen van elkaar af en naar elkaar toe
Van elkaar af  oceanische rug  vulkanen op de bodem van de zee
Naar elkaar toe  aardkost verdwijnt + gebergtevorming
1. Dunne oceaankorst onder continent korst door  subductie(zone)  aan de rand
van continent ontstaat dan een grote diepte (trog)  gebergte (vulkaan)
2. 2 continenten tegen elkaar aan  plooiingsgebergte
3. Aardplaten langs elkaar aardbeving en vulkanische verschijnselen
 Langs breuklijnen zijn bevingen, dit gaat schoksgewijs
 Meeste aardbevingen vinden zich plaats rondom de grote oceaan  ring of fire
 Zeebeving  tsunami  hoe ondieper de bodem hoe hoger de golf
 2 soorten vulkanen;
1. Kegelvukaan  met magma, als magma op aardoppervlak komt  lava 
stollingsgesteente
2. Schildvulkanen  magma rechtstreeks uit mantel. Brede en platte vulkaan
 Hotspot  aardplaatsen verschuiven, maar telkens op dezelfde plek een uitbarsting.
Nieuwe vulkanen ontstaan op deze plek
 Geisers en warmwaterbronnen zijn vulkanische verschijndelen
 Door endogene krachten is de aardkorst voortdurend in beweging  door druk en
trek ontstaat breuklijnen
 Bij rek kunnen delen van de aardkorst wegzakken  slenk
 Delen die blijven staan of naar boven bewegen  horst
 Exogene krachten  van buitenaf
 Verwering gesteente op aardkorst verbrokkelt of lost op
1. Mechanische verwering  gesteente breekt in stukken
2. Chemische verwering  oplossen van gesteente
 Erosie  na mechanische verwering van gesteente kan er erosie van de aardkorst
plaatsvinden, ook wel uitschuring. Uitschuren van de aardkorst gebeurt doordat het
afgebrokkelde gesteente gaat schuren over de aardkorst dit kan door:
1. Zwaartekracht  loszittende keien vallen naar beneden, worden meegenomen
door water en gletsjerijs
2. Gletsjers  door beweging van gletsjers schuren stenen onder gletsjer over de
bodem  u-vorming dal
3. Water van beken en rivieren  rivier neemt sediment mee (klei, zand, grind, etc.)
 door stroming worden grote stenen ook meegenomen  bodem rivier wordt
dieper  afzettings/sedimentgesteente
4. Wind  minder krachtig, neemt zandkorrels en kiezelsteentjes mee. Doordat
zand langs rosten schuurt worden de rotsen gepolijst

,  Bovenloop: veel keien aanwezig en maar weinig zand en klei
 Middenloop: keien nemen af doordat stroming van water afneemt en veel keien zijn
kleiner geworden
 Benedenloop: veel grind, klei en zand
 Sedimentgesteente dat lang blijft liggen (door exogene druk en hogere temperatuur
van diepere ondergrond) ondergaat een metamorfose  metamorf gesteente
Hoofdstuk 3 weer, klimaat en landschappen
 Atmosfeer/dampkring  luchtlaag rondom de aarde
 5 factoren van beland voor temperatuurverschillen op aarde
1. Breedteligging  verder naar poolgebieden wordt het kouder, door zonnestralen
die steeds schuiner vallen
2. Ligging ten opzichte van zee of oceaan  aardoppervlak is niet helemaal gelijk.
Land warmt sneller op dan water. Doordat zeewater beweegt, mengt dit met koud
water. In de winter blijft het water dus sneller warm ten opzichte van het land
3. Hoogteligging  verder naar boven, daalt de temperatuur  invallende
lichtstralen verwarmen het aardoppervlak. Naarmate je verder van de
warmtebron (aardoppervlak) afgaat, daalt de temperatuur. Temperatuurverschil
in de bergen is te zien aan plantengroei. In de dalen zijn loofbomen, daar boven
naaldbomen, boomgrens, rotsen, sneeuwgrens, eeuwige sneeuw.
4. Zeestromen en windrichtingen  noordenwind is relatief koud, zuidenwind is
relatief warm. In de winter is aflandige wind (wind vanaf land naar zee) kouder,
want het land koelt in de winter sneller af. Aanlandige wind is relatief warm,
omdat de zee nog niet helemaal is afgekoeld
5. Ligging van gebergten in hooggebergten worden luchtstromen onderbroken en
afgebogen door hoogte. Gebergte is dan een muur die kou of warmte tegenhoudt


 Zon verwarmt water van zeeën en oceanen  verdampt  stijgt op  hoogte neemt
toe, temperatuur daalt  kleine waterdruppeltjes vormen grote druppels
(condenseren  druppels vallen naar beneden (neerslag)
 Neerslag is ontstaat uit lucht dat recht omhoogstijgt  stijgingsneerslag
 Als stijgingsneerslag aan de randen van een continent valt of direct in zee 
korte/kleine kringloop
 Bij lange kringloop komen wolken ver landinwaarts  als lucht tegen gebergte
geduwd wordt, wordt deze omhooggestuwd  door condensatie ontstaat
stuwingsneerslag
 Als sneeuw onder sneeuwgrens valt, stroomt dit naar beneden naar het
stroomgebied
 Waterscheiding  grens van een stroomgebied
 Delta  gebied waar rivier een weg naar zee of oceaan zoekt en zich vertakt
 Een deel water verdwijnt in grond  grondwater  stroomt via gesteentelagen (
aquifers) naar lagere gebieden, maar wel heel langzaam
 Regenzijde berg  loefzijde