College aantekeningen en kennisclips aantekeningen Behandeling en interventie gericht op psychosociale problemen, leerproblemen en ontwikkelingsproblemen. Bevat ook de artikelen van Tijms (2021) en Toll (2022)

Hoorcollege 1
De orthopedagoog als professional
- Het toepassen van kennis (over procedures en methodieken) en kunde
- Met als doel om dat wat gewenst is te realiseren: het normatieve gezichtspunt
- Oorspronkelijk object van de orthopedagogiek: het afwijkende kind. De term
‘afwijkend’:
o Het moeilijk opvoedbare kind
o Het kind met leerproblemen
o Het fysiek of mentaal beperkte kind
Doel van het orthopedagogisch ingrijpen: het kind helpen bij de maatschappelijke
integratie
Therapiecyclus
Alle stappen van diagnostische cyclus gaan vooraf aan behandeling. De indicatieanalyse
wordt als scharnierpunt gezien, het verbindt de diagnostische cyclus met de therapiecyclus.
Interventiecyclus/behandelcyclus/therapiecyclus bestaat uit:
- Planning
- Uitvoering
- Beoordeling van het effect
Gehele cyclus: “klinische cyclus”:




Orthopedagogiek als handelingswetenschap: de regulatieve cyclus en de specifiek
orthopedagogische invalshoek.
Orthopedagogisch handelen
Binnen de onderscheiden fasen in het hulpverleningsproces:
- Beslissingsmomenten inbouwen (regulatieve cyclus)
- Voortgang bewaken door onderzoeksmomenten in te bouwen (empirische subcycli)
Integratie cycli:

,Fasen van de regulatieve cyclus:
- Probleemherkenning
- Probleemdefiniëring
- Bedenken en afwegen van behandelingsmogelijkheden
- Maken van een plan
- Plan uitvoeren
- Evaluatie
Complexiteit van behandeling:
- Het integreren van gegevens wordt complexer naarmate de problematiek veelzijdiger
is en er meer disciplines zijn betrokken
- Veel factoren van invloed op uiteindelijke resultaat
- Dialogische gerichtheid van de orthopedagoog
Orthopedagogische invalshoek:
- Verschil kind-adolescent
o Afstemmen op ontwikkelingsniveau
o Kind nog afhankelijk van anderen
- Ethische kwesties

,Overzicht van behandelperspectieven
Systemisch model:
- Gericht op hele systeem ipv alleen cliënt (bv kijken naar gezin). Als kind
probleemgedrag laat zien, is het gezin de basis.
- Visie en etiologie probleemgedrag:
o Functioneren gezin
o Opvoedingsstijlen/opvoederskenmerken. Sommige opvoedstijlen en
opvoederskenmerken zijn gelinkt aan probleemgedrag bij kind.
o Wederkerigheid
- Diagnostiek:
o Gedrag niet geïsoleerd bekijken. Hele gezin bekijken/uitnodigen ipv alleen het
kind
o Men dient te kijken in meerdere (sub)systemen
o Instrumenten: gezinsobservatie, gezinsvragenlijsten, gezinsinterview,
genogram.
- Visie op behandeling:
o Focus: gezinssysteem
o Aanpak: zorgen voor gezond en evenwichtig gezinssysteem
o Systemisch model is vaak triadisch, omdat behandelaar ook op een gegeven
moment deel uitmaakt van systeem
- Interventies:
o Aangrijpingspunten in het gezinssysteem:
 Gezinstherapie (systeemtherapie)
 Oudergroepen, oudertherapie
o Behandelaar invoegen in systeem
Psychodynamisch model:
- Gericht op ontwikkelingsproces
- Voor persoonlijke ontwikkeling: angst en emotionele crisissen
- Belang personen in vroege ontwikkeling. Personen kunnen als katalysator funderen
of als tegenwerkers van ontwikkeling.
- Aandacht voor intra-psychische aspect individu
- Visie:

, o Persoonlijkheid is de uitkomst van een ontwikkelingsproces:
 Id: lustprincipe
 Ego: realiteitsprincipe. Ego is bedoeld om id te temperen, uitvoerder
van persoonlijkheid. Ego bemiddelt tussen id en superego
 Superego: ego-ideaal, geweten. Superego wordt gevormd door
maatschappelijke normen en waarden
o Gedrag is het resultaat van interactie tussen id, ego, superego.
- Etiologie probleemgedrag:
o Abnormaal gedrag zit in individu
o Sociaal-emotionele ontwikkeling raakt verstoord door:
 Het niet succesvol oplossen van een conflict (tussen id, ego en
superego)
o Conflict is ontstaan in:
 Orale (0-2 jaar), anale (2-4 jaar. Heeft te maken met
ophouden/loslaten uitwerpselen) of fallische fase (4-6 jaar. Uitingen
van agressie: domineren)
o Oedipus/elektra complex
- Diagnostiek:
o Interview vroege ontwikkeling
o Projectiemateriaal
 Vertelplaten
 Zinaanvullijsten
 Tekeningen
 Spel
- Visie op behandeling:
o Geblokkeerde ontwikkeling weer op gang brengen door:
 Kind inzicht geven in tegenstrijdige wensen en gevoelens
o Beïnvloeden van de objectrelaties (relaties met significante anderen)
- Interventies:
o Melanie Klein (1930):
 Eerste analytica die de rol van spel benadrukte bij de behandeling van
kinderen
 De psychoanalytische interpretatie van het spel van het kind als
equivalent van de vrije associatie
Client-centered model (humanistisch):
- Visie:
o Cliëntgerichte benadering
o Ontwikkeling van het ‘self-concept’:
 Organismic valuing process  ieder individu heeft de innerlijke
behoefte zichzelf te ontplooien (‘self’)
 Need for positive regard  kind heeft een elementaire behoefte aan
waardering van de ouders (‘experience’)
- Etiologie probleemgedrag:
o Er is sprake van een verstoring in de ontwikkeling
o van het ‘self-concept’ als gevolg van: incongruentie tussen het ‘self’ en
‘experience’