Stress en gezondheid
Hoorcollege 1
Iedereen kent stress. Bijna iedereen heeft het ook, maar als je inhoudelijk bekijkt wat de
definitie is dan is er niet echt één duidelijke definitie.
Twee definities:
- Een toestand of gevoel dat ervaren wordt wanneer een persoon ziet dat de eisen de
persoonlijke en sociale middelen die een individu kan mobiliseren overstijgen.
o Meer psychologische definitie.
- Een consellatie van gebeurtenissen, bestaande uit een stimulus (stressor) die een
reactie op de hersenen veroorzaakt (stress waarneming), die fysiologische vecht- of
vluchtsystemen in het lichaam activeert (stressrespons).
o Meer biologische definitie.
Verschuiving in stressvolle gebeurtenissen
Er is een verschuiving in wat stressvol is. Jaren geleden was er veel meer fysieke stress. Het
lichaam werd bedreigd. Hier ging het om acute fysieke crisis en chronische fysieke crisis.
Tegenwoordig zijn we veel meer in ons hoofd bezig en is er veel vaker sprake van
psychologische en sociale crises. We hoeven niet meer te jagen, maar we ervaren een
hogere werkdruk. We hebben ook vaker last van langdurige psychologische stress.
Stress en gezondheid
Stress heeft een direct negatief effect op de gezondheid; acuut. Het heeft ook een negatief
effect op psychologische problemen die weer een negatief effect kunnen hebben op de
gezondheid. Ook kan stress een negatief effect hebben op psychologische problemen,
waardoor het gedrag negatief wordt beïnvloedt en dit ook weer een negatief effect heeft op
de gezondheid. Stress kan dus op verschillende manieren een effect hebben op gezondheid.
Mensen die over het algemeen aangeven dat ze niet kalm zijn hebben een hogere kans op
hart- en vaatziekten.
Stress in de klinische praktijk
Stress maakt mensen ziek zonder dat ze echt een ziekte hebben.
- Het verhoogt de kans op de ontwikkeling van mentale en fysieke
gezondheidsproblemen.
- Het heeft een negatieve invloed op het herstel na ziekte of letsel.
- Het heeft een negatieve invloed op de effecten van medische ingrepen.
o Mensen die stress ervaren zijn vaker geneigd om hun medicatie niet op de
juiste manier in te nemen.
- Het heeft een negatieve invloed op de communicatie tussen patiënt en arts.
1
,Homeostase
Homeostase is voor het lichaam het ideale niveau van zuurstof, temperatuur, etc.
De hersenen zoeken naar homeostase.
Een stressor kan alles zijn dat de homeostase verstoort. Een stressrespons is de actie van het
lichaam om de homeostase te herstellen.
Stress is vaak ook adaptief. Onze stressrespons waarschuwt ons voor dingen. Als je in een
levensgevaarlijke situatie bent is het fijn dat je lichaam aangeeft dat je moet vechten of
vluchten.Deze stress is vaak van korte duur. Als je uit de situatie bent zou de stress omlaag
moeten gaan. Het herstel zou dan ook snel moeten zijn.
Deze vorm van stress bereid je lichaam voor op iets (gevaar) het signaleert gevaar.
Als stress chronisch wordt dan wordt het ongezond. Als het lang aanhoudt begint het
aanslag op je lichaam te hebben. Dit is ook stress waarvan je minder snel herstelt. Dit is vaak
mentale stress en niet zozeer fysieke stress. Ook als het heel ver voor de stressor begint is
dat niet gezond. Wanneer je bijvoorbeeld nu al stress ervaart voor het tentamen terwijl het
tentamen pas over een aantal weken is.
2 soorten stress:
- Adaptieve stress
o Acuut
o Korte duur
o Snel herstel
o Bereid het lichaam voor op gevaar
o Signaleert gevaar
- Verstorende stress
o Chronisch
o Lange duur
o Langzaam herstel
o Vroeg begin
o Bereid het lichaam niet voor op gevaar
o Signaleert niks
Bovenin de afbeelding is er sprake van adaptieve stress. We willen dat dit af en toe aangaat,
want anders wordt het systeem lui. Het moet af en toe aangaan, maar er moet ook genoeg
tijd zijn voor herstel. Als er geen tijd meer tussen zit voor herstel dan wordt het ongezond,
zoals in het midden en onderin de afbeelding.
Positieve gevolgen van blootstelling aan stress
Kortdurende stress kan ons functioneren verbeteren. Het activeert ons, waardoor onze
mentale en fysieke prestaties verbeteren. Ook zorgt het voor een toename van immuun
bescherming. Als je stressrespons aangaat dan bereid je lichaam zich voor op verwonding. Je
immuun functioneren gaat omhoog.
2
,Als er telkens geen verwonding komt en je lichaam en immuunrespons blijft maar aangaan
dan wordt het ook ongezond.
Negatieve gevolgen van blootstelling aan stress
Korte termijn
- Emotioneel niveau
o Negatieve stemming
- Cognitief niveau
o Slechte concentratie
o Slecht geheugen
- Gedragsniveau
o Roken
o Alcohol drinken
o Drugs gebruiken
- Biologisch niveau
o Verstoring immuunsysteem
o Verstoring endocrien systeem
Lange termijn
- Ziektes
o Auto-immuunziekte
o Hart- en vaatziekte
o Kanker
Geschiedenis van stress
- Charles Darwin (1809 – 1892): “Organisms capable of adapting to changing
environment will survive.”
o Aanpassingsvermogen van organismen is belangrijk voor de overleving. Op
het moment dat je lichaam zich niet kan aanpassen aan de stress dan kun je
schadelijke effecten ervaren.
- Claude Bernard (1813 – 1878): “Milieu interieur.”
o Belangrijk dat interne milieu in balans is (homeostase).
- Walter B. Cannon (1871 – 1945): “Fight or Flight response.”
Walter Bradford Cannon
Fight or flight response.
Activatie van het zenuwstelsel waarbij je in actie komt. Je krijgt een boost van energie
waardoor je kunt vechten of vluchten.
3
, Autonome zenuwstelsel
Sympathische deel zorgt voor fight or flight response.
Parasympatische deel is verantwoordelijk voor rust en zorgt voor het herstel van de
stressrespons.
Het ene deel moet op het ene moment aangaan en het andere deel op het andere moment,
om je in balans te houden.
Centrale zenuwstelsel en endocriene systeem
Centrale zenuwstelsel: vanuit de hersenen via alle zenuwen in je lichaam worden
boodschappen snel doorgegeven
- Neurotransmitters en hormonen worden vrijgegeven.
CNS -> sympathetic adrenomedullar system -> neurotransmitters / hormones (SAM)
Endocrien: HPA-as speelt een rol vanuit de klieren.
Deze twee systemen communiceren onderling.
Hypothalamus -> pituitary -> adrenal gland -> hormones (HPA-axis).
Stressresponshormonen
SAM:
- Epinefrine
- Norepinefrine
HPA-as:
- Glucocorticoïden
o Cortisol
- Steroïden
o Oestrogeen
o Testosteron
SAM: deze hormonen worden acuut vrijgemaakt.
HPA: deze worden daarna vrijgemaakt.
4
Hoorcollege 1
Iedereen kent stress. Bijna iedereen heeft het ook, maar als je inhoudelijk bekijkt wat de
definitie is dan is er niet echt één duidelijke definitie.
Twee definities:
- Een toestand of gevoel dat ervaren wordt wanneer een persoon ziet dat de eisen de
persoonlijke en sociale middelen die een individu kan mobiliseren overstijgen.
o Meer psychologische definitie.
- Een consellatie van gebeurtenissen, bestaande uit een stimulus (stressor) die een
reactie op de hersenen veroorzaakt (stress waarneming), die fysiologische vecht- of
vluchtsystemen in het lichaam activeert (stressrespons).
o Meer biologische definitie.
Verschuiving in stressvolle gebeurtenissen
Er is een verschuiving in wat stressvol is. Jaren geleden was er veel meer fysieke stress. Het
lichaam werd bedreigd. Hier ging het om acute fysieke crisis en chronische fysieke crisis.
Tegenwoordig zijn we veel meer in ons hoofd bezig en is er veel vaker sprake van
psychologische en sociale crises. We hoeven niet meer te jagen, maar we ervaren een
hogere werkdruk. We hebben ook vaker last van langdurige psychologische stress.
Stress en gezondheid
Stress heeft een direct negatief effect op de gezondheid; acuut. Het heeft ook een negatief
effect op psychologische problemen die weer een negatief effect kunnen hebben op de
gezondheid. Ook kan stress een negatief effect hebben op psychologische problemen,
waardoor het gedrag negatief wordt beïnvloedt en dit ook weer een negatief effect heeft op
de gezondheid. Stress kan dus op verschillende manieren een effect hebben op gezondheid.
Mensen die over het algemeen aangeven dat ze niet kalm zijn hebben een hogere kans op
hart- en vaatziekten.
Stress in de klinische praktijk
Stress maakt mensen ziek zonder dat ze echt een ziekte hebben.
- Het verhoogt de kans op de ontwikkeling van mentale en fysieke
gezondheidsproblemen.
- Het heeft een negatieve invloed op het herstel na ziekte of letsel.
- Het heeft een negatieve invloed op de effecten van medische ingrepen.
o Mensen die stress ervaren zijn vaker geneigd om hun medicatie niet op de
juiste manier in te nemen.
- Het heeft een negatieve invloed op de communicatie tussen patiënt en arts.
1
,Homeostase
Homeostase is voor het lichaam het ideale niveau van zuurstof, temperatuur, etc.
De hersenen zoeken naar homeostase.
Een stressor kan alles zijn dat de homeostase verstoort. Een stressrespons is de actie van het
lichaam om de homeostase te herstellen.
Stress is vaak ook adaptief. Onze stressrespons waarschuwt ons voor dingen. Als je in een
levensgevaarlijke situatie bent is het fijn dat je lichaam aangeeft dat je moet vechten of
vluchten.Deze stress is vaak van korte duur. Als je uit de situatie bent zou de stress omlaag
moeten gaan. Het herstel zou dan ook snel moeten zijn.
Deze vorm van stress bereid je lichaam voor op iets (gevaar) het signaleert gevaar.
Als stress chronisch wordt dan wordt het ongezond. Als het lang aanhoudt begint het
aanslag op je lichaam te hebben. Dit is ook stress waarvan je minder snel herstelt. Dit is vaak
mentale stress en niet zozeer fysieke stress. Ook als het heel ver voor de stressor begint is
dat niet gezond. Wanneer je bijvoorbeeld nu al stress ervaart voor het tentamen terwijl het
tentamen pas over een aantal weken is.
2 soorten stress:
- Adaptieve stress
o Acuut
o Korte duur
o Snel herstel
o Bereid het lichaam voor op gevaar
o Signaleert gevaar
- Verstorende stress
o Chronisch
o Lange duur
o Langzaam herstel
o Vroeg begin
o Bereid het lichaam niet voor op gevaar
o Signaleert niks
Bovenin de afbeelding is er sprake van adaptieve stress. We willen dat dit af en toe aangaat,
want anders wordt het systeem lui. Het moet af en toe aangaan, maar er moet ook genoeg
tijd zijn voor herstel. Als er geen tijd meer tussen zit voor herstel dan wordt het ongezond,
zoals in het midden en onderin de afbeelding.
Positieve gevolgen van blootstelling aan stress
Kortdurende stress kan ons functioneren verbeteren. Het activeert ons, waardoor onze
mentale en fysieke prestaties verbeteren. Ook zorgt het voor een toename van immuun
bescherming. Als je stressrespons aangaat dan bereid je lichaam zich voor op verwonding. Je
immuun functioneren gaat omhoog.
2
,Als er telkens geen verwonding komt en je lichaam en immuunrespons blijft maar aangaan
dan wordt het ook ongezond.
Negatieve gevolgen van blootstelling aan stress
Korte termijn
- Emotioneel niveau
o Negatieve stemming
- Cognitief niveau
o Slechte concentratie
o Slecht geheugen
- Gedragsniveau
o Roken
o Alcohol drinken
o Drugs gebruiken
- Biologisch niveau
o Verstoring immuunsysteem
o Verstoring endocrien systeem
Lange termijn
- Ziektes
o Auto-immuunziekte
o Hart- en vaatziekte
o Kanker
Geschiedenis van stress
- Charles Darwin (1809 – 1892): “Organisms capable of adapting to changing
environment will survive.”
o Aanpassingsvermogen van organismen is belangrijk voor de overleving. Op
het moment dat je lichaam zich niet kan aanpassen aan de stress dan kun je
schadelijke effecten ervaren.
- Claude Bernard (1813 – 1878): “Milieu interieur.”
o Belangrijk dat interne milieu in balans is (homeostase).
- Walter B. Cannon (1871 – 1945): “Fight or Flight response.”
Walter Bradford Cannon
Fight or flight response.
Activatie van het zenuwstelsel waarbij je in actie komt. Je krijgt een boost van energie
waardoor je kunt vechten of vluchten.
3
, Autonome zenuwstelsel
Sympathische deel zorgt voor fight or flight response.
Parasympatische deel is verantwoordelijk voor rust en zorgt voor het herstel van de
stressrespons.
Het ene deel moet op het ene moment aangaan en het andere deel op het andere moment,
om je in balans te houden.
Centrale zenuwstelsel en endocriene systeem
Centrale zenuwstelsel: vanuit de hersenen via alle zenuwen in je lichaam worden
boodschappen snel doorgegeven
- Neurotransmitters en hormonen worden vrijgegeven.
CNS -> sympathetic adrenomedullar system -> neurotransmitters / hormones (SAM)
Endocrien: HPA-as speelt een rol vanuit de klieren.
Deze twee systemen communiceren onderling.
Hypothalamus -> pituitary -> adrenal gland -> hormones (HPA-axis).
Stressresponshormonen
SAM:
- Epinefrine
- Norepinefrine
HPA-as:
- Glucocorticoïden
o Cortisol
- Steroïden
o Oestrogeen
o Testosteron
SAM: deze hormonen worden acuut vrijgemaakt.
HPA: deze worden daarna vrijgemaakt.
4
