Geschiedenis 11/21: HC 1 aan de hand van basisvragen
Historische context 1: samenvatting op basis van de basisvragen
Historische contexten:
1) De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
2) Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen
3) Verzet van de stedelijke burgerij leidt tot het ontstaan van de Republiek
4) Succes van de Republiek de verdienste van haar burgers?
1 De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
Inleiding:
Sinds 925: Lage Landen* behoort tot het Duitse rijk. Hoogste gezag was officieel in handen van
Duitse koning/keizer, die werd gekozen door keurvorsten. In werkelijkheid was het gezag in handen
van hertogen, graven en bisschoppen.
14e en 15e eeuw: Nederlanden werden min of meer een politieke eenheid. Oorzaken:
- Stedengroei sinds de 12e eeuw
- Het streven van de hertogen van Bourgondië de Lage Landen in hun bezit te krijgen.
15e eeuw: Filips de Goede (Bourgondiër) werd heer van groot aantal gewesten
1477: Nederland onder gezag van Habsburgers
Heilige Roomse Rijk= gebied dat de Habsburgers in Midden-Europa bestuurden
*Lage Landen= gebied in het huidige Nederland, België en Luxemburg, in de Middeleeuwen onder
heerschappij van de Bourgondiërs en in de Nieuwe Tijd van de Habsburgers. In het noordelijke deel
ontstond de Republiek.
1 De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
Vier vernieuwingen in de Late Middeleeuwen in Europa:
1. De landbouw veranderde
- Het klimaat verbeterde aan het einde van de Vroege Middeleeuwen
- Er kwamen meerdere vernieuwingen in de landbouw.
2. De bevolking groeide
3. De handel bloeide op
- Groei lokale handel
- Groei internationale handel
- Groei nijverheid
4. Er ontstond weer een monetaire economie van grotere omvang
1) Vier vernieuwingen in de landbouw:
1. Ontginningen van bos en heide
2. Droogleggen van (overstroomde) gebieden met behulp van windmolens
3. Verbetering van landbouwwerktuigen als de ploeg en de eg.
Bijv. vervanging haakploeg>keerploeg
4. Invoering drieslagstelsel
Drieslagstelsel= gebruik om landbouwgrond in drie delen (slagen) te verdelen, waarbij elk
deel om de beurt twee jaar wordt bebouwd en één jaar braak gelaten wordt om de grond te
, laten herstellen
2) Verklaring voor bevolkingsgroei:
- Verbetering van het klimaat en vernieuwingen in de landbouw zorgde voor een toename van
productie van de landbouw.
- Meer en beter voedsel leidde tot een groei van de bevolking.
3) Verklaring voor groei handel:
Groei lokale handel als gevolg van landbouwoverschotten:
- Boeren gingen hun producten in nabijgelegen steden te koop aanbieden
- In het platteland was niet iedereen meer nodig voor het zaaien/oogsten/zorgen
voor het vee: specialisatie werd mogelijk
Groei internationale handel (o.a. door verbetering transport door kogge)
- Grondstoffen waaraan een tekort bestond, werden van ver aangevoerd
bijv. wol voor de lakennijverheid uit Engeland
- In sommige steden: stapelplaatsen voor hun voorraden
- Jaarmarkten gingen een belangrijke rol spelen
Toename nijverheid leidde tot verdere groei van de handel
- Door internationale handel > grondstoffen aangevoerd voor nijverheid
- Door bevolkingsgroei in steden > meer bakkers, groenteverkopers, slagers etc.
nodig
- Door aanvoer buitenlandse producten > groeien aantal werkers op verschillende
gebieden
Bijv. door aanvoer van buitenlandse producten groeiden het aantal wevers/vollers
in de lakennijverheid
4) Verklaring voor ontstaan monetaire economie van grotere omvang:
- Door het toenemen van internationale handel werd betalen een groter probleem
- Eerst: zilveren/gouden munten, veel steden sloegen eigen munten, geen nationale munt
geldwisselaars die waarde van verschillende munten vaststelden
- 13e eeuw: uitvinding wisselbrief door Italiaanse bankiers om het bezit en vervoeren van veel
geld veiliger te maken.
Wisselbrief: werd vooral bij de internationale handel gebruikt om goederen niet met
contant muntgeld te betalen, maar door middel van wisselbrieven. In een wisselbrief
verplichtte de koper zich op een bepaalde plaats en tijd in de toekomst de koopsom te
betalen. Het was een vorm van tijdelijk krediet.
Oorzaken verstedelijking in Vlaanderen:
1. Gunstiger geografische omstandigheden
- Verschillende bevaarbare rivieren kwamen vanuit het achterland uit in de Noordzee en
stonden in verbinding met Engeland, Noord- West- en Zuid-Europa en na de ME ook
met de rest van de wereld
- Havens aan de mondingen (bijv. Antwerpen/Dordrecht/Kampen) waren geschikt voor
handel naar Engeland en het Oostzeegebied
- Er waren gunstige plekken voor handel en verkeer: samenvloeiingen van rivieren,
kruispunten tussen land- en waterwegen en de nabijheid van een burcht en een abdij.
- Landwegen hebben ook de urbanisatie bevorderd
2. Meer bescherming van landsheren, hoge edelen en geestelijken en stadsbesturen
- Lage Landen zagen in dat door bescherming en helpen van het buitenlandse handel groeide
de welvaart in hun omgeving en daarmee stegen ook hun eigen inkomsten
- LL (en Italië) gingen maatregelen nemen waardoor de handel in hun land verbeterde.
Historische context 1: samenvatting op basis van de basisvragen
Historische contexten:
1) De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
2) Opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen
3) Verzet van de stedelijke burgerij leidt tot het ontstaan van de Republiek
4) Succes van de Republiek de verdienste van haar burgers?
1 De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
Inleiding:
Sinds 925: Lage Landen* behoort tot het Duitse rijk. Hoogste gezag was officieel in handen van
Duitse koning/keizer, die werd gekozen door keurvorsten. In werkelijkheid was het gezag in handen
van hertogen, graven en bisschoppen.
14e en 15e eeuw: Nederlanden werden min of meer een politieke eenheid. Oorzaken:
- Stedengroei sinds de 12e eeuw
- Het streven van de hertogen van Bourgondië de Lage Landen in hun bezit te krijgen.
15e eeuw: Filips de Goede (Bourgondiër) werd heer van groot aantal gewesten
1477: Nederland onder gezag van Habsburgers
Heilige Roomse Rijk= gebied dat de Habsburgers in Midden-Europa bestuurden
*Lage Landen= gebied in het huidige Nederland, België en Luxemburg, in de Middeleeuwen onder
heerschappij van de Bourgondiërs en in de Nieuwe Tijd van de Habsburgers. In het noordelijke deel
ontstond de Republiek.
1 De opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
Vier vernieuwingen in de Late Middeleeuwen in Europa:
1. De landbouw veranderde
- Het klimaat verbeterde aan het einde van de Vroege Middeleeuwen
- Er kwamen meerdere vernieuwingen in de landbouw.
2. De bevolking groeide
3. De handel bloeide op
- Groei lokale handel
- Groei internationale handel
- Groei nijverheid
4. Er ontstond weer een monetaire economie van grotere omvang
1) Vier vernieuwingen in de landbouw:
1. Ontginningen van bos en heide
2. Droogleggen van (overstroomde) gebieden met behulp van windmolens
3. Verbetering van landbouwwerktuigen als de ploeg en de eg.
Bijv. vervanging haakploeg>keerploeg
4. Invoering drieslagstelsel
Drieslagstelsel= gebruik om landbouwgrond in drie delen (slagen) te verdelen, waarbij elk
deel om de beurt twee jaar wordt bebouwd en één jaar braak gelaten wordt om de grond te
, laten herstellen
2) Verklaring voor bevolkingsgroei:
- Verbetering van het klimaat en vernieuwingen in de landbouw zorgde voor een toename van
productie van de landbouw.
- Meer en beter voedsel leidde tot een groei van de bevolking.
3) Verklaring voor groei handel:
Groei lokale handel als gevolg van landbouwoverschotten:
- Boeren gingen hun producten in nabijgelegen steden te koop aanbieden
- In het platteland was niet iedereen meer nodig voor het zaaien/oogsten/zorgen
voor het vee: specialisatie werd mogelijk
Groei internationale handel (o.a. door verbetering transport door kogge)
- Grondstoffen waaraan een tekort bestond, werden van ver aangevoerd
bijv. wol voor de lakennijverheid uit Engeland
- In sommige steden: stapelplaatsen voor hun voorraden
- Jaarmarkten gingen een belangrijke rol spelen
Toename nijverheid leidde tot verdere groei van de handel
- Door internationale handel > grondstoffen aangevoerd voor nijverheid
- Door bevolkingsgroei in steden > meer bakkers, groenteverkopers, slagers etc.
nodig
- Door aanvoer buitenlandse producten > groeien aantal werkers op verschillende
gebieden
Bijv. door aanvoer van buitenlandse producten groeiden het aantal wevers/vollers
in de lakennijverheid
4) Verklaring voor ontstaan monetaire economie van grotere omvang:
- Door het toenemen van internationale handel werd betalen een groter probleem
- Eerst: zilveren/gouden munten, veel steden sloegen eigen munten, geen nationale munt
geldwisselaars die waarde van verschillende munten vaststelden
- 13e eeuw: uitvinding wisselbrief door Italiaanse bankiers om het bezit en vervoeren van veel
geld veiliger te maken.
Wisselbrief: werd vooral bij de internationale handel gebruikt om goederen niet met
contant muntgeld te betalen, maar door middel van wisselbrieven. In een wisselbrief
verplichtte de koper zich op een bepaalde plaats en tijd in de toekomst de koopsom te
betalen. Het was een vorm van tijdelijk krediet.
Oorzaken verstedelijking in Vlaanderen:
1. Gunstiger geografische omstandigheden
- Verschillende bevaarbare rivieren kwamen vanuit het achterland uit in de Noordzee en
stonden in verbinding met Engeland, Noord- West- en Zuid-Europa en na de ME ook
met de rest van de wereld
- Havens aan de mondingen (bijv. Antwerpen/Dordrecht/Kampen) waren geschikt voor
handel naar Engeland en het Oostzeegebied
- Er waren gunstige plekken voor handel en verkeer: samenvloeiingen van rivieren,
kruispunten tussen land- en waterwegen en de nabijheid van een burcht en een abdij.
- Landwegen hebben ook de urbanisatie bevorderd
2. Meer bescherming van landsheren, hoge edelen en geestelijken en stadsbesturen
- Lage Landen zagen in dat door bescherming en helpen van het buitenlandse handel groeide
de welvaart in hun omgeving en daarmee stegen ook hun eigen inkomsten
- LL (en Italië) gingen maatregelen nemen waardoor de handel in hun land verbeterde.
