Duits Literatuur
samenvatting
Mittelalter (500 – 1500)
3 manieren van dichten:
1. De geestelijke gedichten
2. De hoofse gedichten
3. De burgerlijke gedichten
Middeleeuwen: periode tussen de oudheid en de renaissance
Begon na val van romeinse rijk
3 standen: kerk, adel en boeren
Vanaf 800: geestelijke literatuur
Vanaf 1200: ook wettelijke literatuur
Ridderroman: over idealen van een ridder → hoe ridders overleven/slagen
Minnesang (onverklaarbare liefde): Een edele man die gevoelens heeft voor
dienstmeisje, maar deze liefde mocht nooit uitgesproken worden
Heldenpen (heidnische-germanische mythe)
Politieke gedichten
Vooral memento mori = gedenk te sterven → genseits: Leven na de dood
Het eind van de middeleeuwen
1450: ontdekking van de boekdrukkunst: nieuwe gedachten konden verspreid worden
Columbus ontdekt amerika(12 oktober 1492) → wereldbeeld van de kerk werd
ongeloofwaardig
Sinds 18e eeuw zijn er 3 basisgenres:
1. poezie: gedichten
2. epische poezie: Roman, novelle
3. drama: toneelstukken
Personen uit deze tijd:
Hartmann von Aue (dichter)
Wolfram von Eschenbach (dichter)
Gottfried von straßburg (schrijver ridderroman)
Walther von der Vogelweide (1 van de belangrijkste schrijvers van Minnesang)
Under der linden
Het gedicht "Unter der linden" is rond 1200 geschreven door Walther von der Vogelweide.
Het beschrijft de herinneringen aan het lyrische ego, een vrouw, aan haar geheime en
romantische ontmoeting met haar geliefde. Ze is enthousiast over hem en de prachtige plek
waar ze elkaar hebben ontmoet.
,De Hoge Middeleeuwen (ca. 1050-1250), een tijdperk van grote maatschappelijke
omwentelingen, was de bruiloft van de poëzie die ons onder de term "minnesong" is
overkomen. Minne staat voor hoge liefde, de hartstocht voor een onbereikbare, adellijke
dame.
Walther von Der Vogelweide is de bekendste onder de minstrelen
In “Unter der linden” zingt een meid van het vreugdevolle samenzijn met haar geliefde op het
bloemenbed dat hij onder de linde voor hen gemaakt heeft. Niemand zou ervan weten,
behalve zij en hij en een klein vogeltje. Deze liefde is door latere geleerden wel geduid als
ware zij tussen een meid van eenvoudige komaf en een edelman, maar dat is allerminst wis.
Tristan
“Tristan” is rond 1210 geschreven door Gottfried von Strassburg. Gottfried leefde eind
twaalfde, begin dertiende eeuw. Gottfried liet slechts één werk na: het epos Tristan und Isolde
en onvoltooid is gebleven
Gottfried von Strassburg's "Tristan en Isolde" vertelt het verhaal van een ridder en een
koningin in de Middeleeuwen, gedoemd om elkaar in het geheim lief te hebben als gevolg van
een verkeerd toegediende liefdesdrift.
Het verhaal is onderdeel van het middeleeuwse romangenre van de literatuur. De
middeleeuwse romantiek was een genre dat vanaf de 12e eeuw populair werd onder de
aristocraten. Deze romanverhalen, meestal geschreven in verzen, vertelden over de avonturen
van een ridder-errant die zichzelf probeerde te bewijzen en zijn identiteit te bepalen tegenover
andere ridders, fantastische beesten, en kwaadaardige schurken. Ze namen vaak magie en het
bovennatuurlijke op als een belangrijk onderdeel van het plot.
Middeleeuwse romances kunnen ook wat tijd besteden aan de relatie tussen de ridder en zijn
dame, maar dit was meestal een klein onderdeel van het verhaal. Daar verschilt The Romance
of Tristan van de typische middeleeuwse romantiek: het besteedt het grootste deel van zijn
tijd aan de relatie tussen de twee geliefden. Zelfs wanneer Tristan
zich bezighoudt met typisch ridderlijk gedrag - pronken, vechten,
zich vermommen als iemand anders - doet hij dat om zijn
overspelige affaire met Isolde voort te zetten. Deze narratieve focus
maakt The Romance of Tristan meer als wat we verwachten van een
modern romantisch verhaal dan van een middeleeuws verhaal.
,Renaissance (1300 – 1600)
Renaissance: wedergeboorte van de schilderkunst, de architectuur en het beeldhouwen
Humanisme: mens staat centraal in het leven
o Mens staat centraal
o Wereld met ons eigen verstand verklaren niet de kerk
o Optimisme en zelfbewustzijn
o Diesseit (op de mens gericht)
Reformation: vernieuwing → christenen vallen in 2 groepen: katholieken en
protestanten → door luther king
o 1517 Luther spijkert 95 stellingen aan de deur van de kerk, alles wat niet
deugde (aflaten en het feit dat je diensten in de kerk kon kopen)
16e eeuw: aarde draait om de zon en niet andersom → al deze nieuwe inzichten doordat men
zelf ging nadenken → reformatie
Belangrijke personen
Monnik Erasmus van Rotterdam: bekritiseert het wereldbeeld van de kerk en pleit voor
onderwijs
Marthin Luther King: kritiek op de kerk wat zorgde voor nieuwe ontwikkelingen
Hermann Bote: schreef ongebruikelijke gedichten → riep op tot hervorming (Till
eulenspiegel)
Johannes Spies: een drukker en publiceerde voornamelijk theologische werken van de
lutherse hervormers
Losse begrippen
Schwanke: fictieve, korte verhaaltjes met een clou
Volksboeken: een term voor populaire prozateksten die teruggaan tot middeleeuwse
materialen
Faust-Motiv: beschreef vooral het onchristelijke leven de geleerde en het verschrikkelijke
einde ervan.
Till Eulenspiegel
Geschreven door Hermann Bote rond 1510
Volgens de sage was Uilenspiegel een deugniet die vrij als een
vogel in de veertiende eeuw door de Nederlanden en Duitsland (in
het Duits bekend als Till Eulenspiegel) trok en iedereen voor de gek
hield met zijn streken.
Zijn naam verklaart zijn talent mensen voor de gek te houden. De
uil was toen nog een symbool van domheid. De spiegel fungeert als
ding waarin mensen zich zien zoals ze zijn: "zo dom als een uil".
De schalkse Tijl laat de mensen zien zoals ze zijn, zonder enige
schroom. De Coster verklaart de naam als: "Ik ben ulieden spiegel,"
Ulen-spiegel.
, Barock (1600 – 1700)
Reformatie leidde tot grote spanningen tussen katholieken en protestanten → 30 jarige oorlog
→ onzekerheden en ontbering + pestepidemieën → mensen lijden → nieuwe zelfvertrouwen
en optimisme van mensen uit renaissance en humanisme wordt geschokt
barokke levensstijl:
Vandaag leef je, gezond, gelukkig - morgen kun je je ellendig, arm of zelfs dood
voelen
Belangrijke motieven in barokke poëzie:
Momento mori: gedenk te sterven
Vanitas: het leven op aarde is zinloos en voorbijgaand
Carpe diem: pluk de dag
Door onzekerheden keerden mensen terug naar religie
Barok: van portugese “barrock” = tijd van de tegenstellingen:
diesseits(op de mens) - Jenseit(leven na de dood)
eeuwigheid – tijd
levenslustig – doodbewust
lust – deugd
welvaart – armoede
gezondheid – ziek
spel – serieus
bloed - verval
Belangrijke begrippen
Sonnet: 14 versregels, 2x4 regels en 2x3 regels → abba abba cdc cdc
Schelmenroman: roman over een persoon laag op de ladder, maar die wel weet hoe hij zich
door het leven moet worstelen
Es ist alles Eitel
“Es ist alles eitel” is geschreven door Andreas Gryphius rond 1637( tijdens de 30 jarige
oorlog)
Het gedicht bestaat uit vier coupletten: de eerste twee zijn elk vier regels, de laatste twee
hebben elk drie verzen. De uiterlijke vorm komt dus overeen met die van een sonnet : twee
kwartetten en twee derde . Het rijmschema is[abba abba ccd eed]. De kwartetten bestaan dus
uit een omvattend rijm , de derde begint met een paar rijmpjes en in hun derde couplet zijn ze
met elkaar verbonden in een rijm.
In vers 1 stelt het lyrische ego een stelling voor die dezelfde bewering bevat als de titel van
het sonnet: je ziet waar je ook kijkt, alleen ijdelheid op aarde , hier staat het woord ijdelheid in
zijn oude betekenis vergankelijkheid.
Hieruit stelt het lyrische ego als conclusie de retorische vraag hoe de mens - die slechts een
'tijdspel' is - überhaupt kan bestaan.
Dit zal het geval zijn zolang hij in zijn ijdelheid en arrogantie nog steeds denkt dat hij de
grootste en belangrijkste ter wereld is. Alleen als hij kijkt naar "wat eeuwig is" (ziel, hierna,
God), zal hij zijn overmoed verliezen . Alleen dan kan hij onsterfelijkheid verwerven.
samenvatting
Mittelalter (500 – 1500)
3 manieren van dichten:
1. De geestelijke gedichten
2. De hoofse gedichten
3. De burgerlijke gedichten
Middeleeuwen: periode tussen de oudheid en de renaissance
Begon na val van romeinse rijk
3 standen: kerk, adel en boeren
Vanaf 800: geestelijke literatuur
Vanaf 1200: ook wettelijke literatuur
Ridderroman: over idealen van een ridder → hoe ridders overleven/slagen
Minnesang (onverklaarbare liefde): Een edele man die gevoelens heeft voor
dienstmeisje, maar deze liefde mocht nooit uitgesproken worden
Heldenpen (heidnische-germanische mythe)
Politieke gedichten
Vooral memento mori = gedenk te sterven → genseits: Leven na de dood
Het eind van de middeleeuwen
1450: ontdekking van de boekdrukkunst: nieuwe gedachten konden verspreid worden
Columbus ontdekt amerika(12 oktober 1492) → wereldbeeld van de kerk werd
ongeloofwaardig
Sinds 18e eeuw zijn er 3 basisgenres:
1. poezie: gedichten
2. epische poezie: Roman, novelle
3. drama: toneelstukken
Personen uit deze tijd:
Hartmann von Aue (dichter)
Wolfram von Eschenbach (dichter)
Gottfried von straßburg (schrijver ridderroman)
Walther von der Vogelweide (1 van de belangrijkste schrijvers van Minnesang)
Under der linden
Het gedicht "Unter der linden" is rond 1200 geschreven door Walther von der Vogelweide.
Het beschrijft de herinneringen aan het lyrische ego, een vrouw, aan haar geheime en
romantische ontmoeting met haar geliefde. Ze is enthousiast over hem en de prachtige plek
waar ze elkaar hebben ontmoet.
,De Hoge Middeleeuwen (ca. 1050-1250), een tijdperk van grote maatschappelijke
omwentelingen, was de bruiloft van de poëzie die ons onder de term "minnesong" is
overkomen. Minne staat voor hoge liefde, de hartstocht voor een onbereikbare, adellijke
dame.
Walther von Der Vogelweide is de bekendste onder de minstrelen
In “Unter der linden” zingt een meid van het vreugdevolle samenzijn met haar geliefde op het
bloemenbed dat hij onder de linde voor hen gemaakt heeft. Niemand zou ervan weten,
behalve zij en hij en een klein vogeltje. Deze liefde is door latere geleerden wel geduid als
ware zij tussen een meid van eenvoudige komaf en een edelman, maar dat is allerminst wis.
Tristan
“Tristan” is rond 1210 geschreven door Gottfried von Strassburg. Gottfried leefde eind
twaalfde, begin dertiende eeuw. Gottfried liet slechts één werk na: het epos Tristan und Isolde
en onvoltooid is gebleven
Gottfried von Strassburg's "Tristan en Isolde" vertelt het verhaal van een ridder en een
koningin in de Middeleeuwen, gedoemd om elkaar in het geheim lief te hebben als gevolg van
een verkeerd toegediende liefdesdrift.
Het verhaal is onderdeel van het middeleeuwse romangenre van de literatuur. De
middeleeuwse romantiek was een genre dat vanaf de 12e eeuw populair werd onder de
aristocraten. Deze romanverhalen, meestal geschreven in verzen, vertelden over de avonturen
van een ridder-errant die zichzelf probeerde te bewijzen en zijn identiteit te bepalen tegenover
andere ridders, fantastische beesten, en kwaadaardige schurken. Ze namen vaak magie en het
bovennatuurlijke op als een belangrijk onderdeel van het plot.
Middeleeuwse romances kunnen ook wat tijd besteden aan de relatie tussen de ridder en zijn
dame, maar dit was meestal een klein onderdeel van het verhaal. Daar verschilt The Romance
of Tristan van de typische middeleeuwse romantiek: het besteedt het grootste deel van zijn
tijd aan de relatie tussen de twee geliefden. Zelfs wanneer Tristan
zich bezighoudt met typisch ridderlijk gedrag - pronken, vechten,
zich vermommen als iemand anders - doet hij dat om zijn
overspelige affaire met Isolde voort te zetten. Deze narratieve focus
maakt The Romance of Tristan meer als wat we verwachten van een
modern romantisch verhaal dan van een middeleeuws verhaal.
,Renaissance (1300 – 1600)
Renaissance: wedergeboorte van de schilderkunst, de architectuur en het beeldhouwen
Humanisme: mens staat centraal in het leven
o Mens staat centraal
o Wereld met ons eigen verstand verklaren niet de kerk
o Optimisme en zelfbewustzijn
o Diesseit (op de mens gericht)
Reformation: vernieuwing → christenen vallen in 2 groepen: katholieken en
protestanten → door luther king
o 1517 Luther spijkert 95 stellingen aan de deur van de kerk, alles wat niet
deugde (aflaten en het feit dat je diensten in de kerk kon kopen)
16e eeuw: aarde draait om de zon en niet andersom → al deze nieuwe inzichten doordat men
zelf ging nadenken → reformatie
Belangrijke personen
Monnik Erasmus van Rotterdam: bekritiseert het wereldbeeld van de kerk en pleit voor
onderwijs
Marthin Luther King: kritiek op de kerk wat zorgde voor nieuwe ontwikkelingen
Hermann Bote: schreef ongebruikelijke gedichten → riep op tot hervorming (Till
eulenspiegel)
Johannes Spies: een drukker en publiceerde voornamelijk theologische werken van de
lutherse hervormers
Losse begrippen
Schwanke: fictieve, korte verhaaltjes met een clou
Volksboeken: een term voor populaire prozateksten die teruggaan tot middeleeuwse
materialen
Faust-Motiv: beschreef vooral het onchristelijke leven de geleerde en het verschrikkelijke
einde ervan.
Till Eulenspiegel
Geschreven door Hermann Bote rond 1510
Volgens de sage was Uilenspiegel een deugniet die vrij als een
vogel in de veertiende eeuw door de Nederlanden en Duitsland (in
het Duits bekend als Till Eulenspiegel) trok en iedereen voor de gek
hield met zijn streken.
Zijn naam verklaart zijn talent mensen voor de gek te houden. De
uil was toen nog een symbool van domheid. De spiegel fungeert als
ding waarin mensen zich zien zoals ze zijn: "zo dom als een uil".
De schalkse Tijl laat de mensen zien zoals ze zijn, zonder enige
schroom. De Coster verklaart de naam als: "Ik ben ulieden spiegel,"
Ulen-spiegel.
, Barock (1600 – 1700)
Reformatie leidde tot grote spanningen tussen katholieken en protestanten → 30 jarige oorlog
→ onzekerheden en ontbering + pestepidemieën → mensen lijden → nieuwe zelfvertrouwen
en optimisme van mensen uit renaissance en humanisme wordt geschokt
barokke levensstijl:
Vandaag leef je, gezond, gelukkig - morgen kun je je ellendig, arm of zelfs dood
voelen
Belangrijke motieven in barokke poëzie:
Momento mori: gedenk te sterven
Vanitas: het leven op aarde is zinloos en voorbijgaand
Carpe diem: pluk de dag
Door onzekerheden keerden mensen terug naar religie
Barok: van portugese “barrock” = tijd van de tegenstellingen:
diesseits(op de mens) - Jenseit(leven na de dood)
eeuwigheid – tijd
levenslustig – doodbewust
lust – deugd
welvaart – armoede
gezondheid – ziek
spel – serieus
bloed - verval
Belangrijke begrippen
Sonnet: 14 versregels, 2x4 regels en 2x3 regels → abba abba cdc cdc
Schelmenroman: roman over een persoon laag op de ladder, maar die wel weet hoe hij zich
door het leven moet worstelen
Es ist alles Eitel
“Es ist alles eitel” is geschreven door Andreas Gryphius rond 1637( tijdens de 30 jarige
oorlog)
Het gedicht bestaat uit vier coupletten: de eerste twee zijn elk vier regels, de laatste twee
hebben elk drie verzen. De uiterlijke vorm komt dus overeen met die van een sonnet : twee
kwartetten en twee derde . Het rijmschema is[abba abba ccd eed]. De kwartetten bestaan dus
uit een omvattend rijm , de derde begint met een paar rijmpjes en in hun derde couplet zijn ze
met elkaar verbonden in een rijm.
In vers 1 stelt het lyrische ego een stelling voor die dezelfde bewering bevat als de titel van
het sonnet: je ziet waar je ook kijkt, alleen ijdelheid op aarde , hier staat het woord ijdelheid in
zijn oude betekenis vergankelijkheid.
Hieruit stelt het lyrische ego als conclusie de retorische vraag hoe de mens - die slechts een
'tijdspel' is - überhaupt kan bestaan.
Dit zal het geval zijn zolang hij in zijn ijdelheid en arrogantie nog steeds denkt dat hij de
grootste en belangrijkste ter wereld is. Alleen als hij kijkt naar "wat eeuwig is" (ziel, hierna,
God), zal hij zijn overmoed verliezen . Alleen dan kan hij onsterfelijkheid verwerven.
