Samenvatting orthopedagogiek en onderwijskunde 2.2

Samenvatting hoorcolleges orthopedagogiek en onderwijskunde
Toets: 26-01-2024

Tot eind 18e eeuw: pedagogisch pessimisme (kinderen/volwassenen met een beperking moet zorg en
opvang voor zijn, geen oog voor eventuele ontwikkeling van deze mensen)

Paradigmaverschuiving -> pedagogisch optimisme (wel hoop op verbetering; intensief aan de slag
gaan met mensen met beperking)

- Heilpedagogik (genezingspedagogiek) -> oorsprong orthopedagogiek (19 e eeuw: organiseren
zorg voor beperkte kinderen, na WO2: verdere ontwikkeling van modellen en methoden)
- Emancipatorische bewegingen: kinderen/volwassenen met een beperking horen er gewoon
bij (niet buiten de maatschappij plaatsen), integratiemogelijkheden

Drie typen theorievorming:

1. (probleem)specifieke theorieën: ontstaan en oorzaken over bepaald probleem
 Op individu gericht (gesloten gedrag -> taalontwikkelingsprobleem),
groepsgericht (armoede -> ontwikkelingsproblemen) of algemeen gericht
(boosheid -> niet-ingevulde behoefte)
2. Algemeen orthopedagogische theorieën: waar gaat orthopedagogiek over?
 Orthopedagogische vraagstelling (Kok): aanwijzingen uit het gedrag van een kind
waarmee wordt aangeduid welke overaccentueringen (extra aandacht) moeten
worden aangebracht om het kind weer optimale ontwikkelingskansen te
schenken (dus: wat vraagt een kind indirect dmv zijn gedrag aan zijn opvoeders?)
 Problematische opvoedingssituaties (POS) (Ter Horst): perspectiefloos ervaren
opvoedingssituatie, waarin men er zonder deskundige hulp van buitenaf niet in
slaagt het geheel zodanig te veranderen dat het weer perspectiefbiedend wordt
3. Metatheoretische orthopedagogiek: discussies binnen orthopedagogiek
 Wat is de aard? Is het wel een aparte wetenschap?
 Wat is het object? Het kind, de ouders, de opvoeding?
 Verhouding theorie-praktijk?



Orthopedagogiek -> verlengstuk en specialisatie vd pedagogiek: doel is gelijk (gezin en kind helpen
om zelfstandig weer verder te gaan), maar verschil in noodzaak en inzet intensievere middelen (bv
therapie), focus op ontwikkeling én opvoeding




1

,Pedagoog:

- Probleemstelling, diagnose, plan -> informeren en meedenken
- Ingreep, evaluatie -> ondersteunen/hulp verlenen



Fase 1: probleemstelling

- Doel: oriënteren op hulpvraag (wie, wat, waarom), verzamelen van informatie
- Resultaat: hulpvraag is duidelijk/aangescherpt
- 3 soorten hulpvragen:
 Onderkennend (is er sprake van …?) -> ADHD
 Verklarend (hoe komt het dat …?) -> spanningen thuis?
 Indicerend (wat is er nodig?)



Eerste reflexieve pauze

- Opstellen hypotheses (= bewering over aard (oorzaak)/ernst van problematiek,
beïnvloedende factoren en gevolgen hiervan)
- Uitkijken voor tunnelvisie -> vanuit verschillende invalshoeken (differentiaal diagnostiek):
verschillende hypotheses opstellen
 Hulpmiddel: Dordts Strategisch Model (hulpmiddel om tot verschillende hypotheses te
komen)
- Resultaat: werkhypothese (verhalend) -> inschatting van de aard en ernst vd problemen (van
het kind), mogelijke oorzaken en factoren die de problemen in stand houden



Fase 2: diagnose

- Orthopedagoog toetst de werkhypothese dmv onderzoek
- Resultaat: integratief diagnostisch beeld (‘diagnose’)
- Diagnosticeren (probleem achterhalen en samenhang bepalen met wat er allemaal speelt)
dmv DSM-5: classificatiesysteem (symptomen rangschikken naar categorieën)
 Namen + codes (om internationaal te communiceren) en criteria
- Classificatie = naam stoornis, diagnose = beschrijvend beeld
- Onderzoek -> werkhypothese (uit eerste reflexieve pauze) bepaalt de onderzoeksmiddelen
- Antwoorden op de 3 soorten hulpvragen (onderkennend, verklarend, indicerend)



Tweede reflexieve pauze

- Doel-middelrelaties?
- Motivatie, wat willen ouders/kind
- Welke richting zouden de doelen op kunnen gaan? Wat willen we gaan veranderen?
- Welke hulp kan het beste worden ingezet?




2

, Fase 3: plan

- In het indicerende stuk vind je de eerste aanknopingspunten voor je plan
- Format plan van aanpak (Ijzendoorn & De Ruyter):
 Onderzoeksgegevens: beschrijvende diagnose (samenvatting tot nu toe) + gegevens
cliënt
 Einddoelen (kort en lang): behalen vd korte termijndoelen leidt tot het behalen vd
lange termijndoelen
 Methoden: wat moet er gebeuren? (hoe?) -> hoeft niet altijd ingewikkeld te zijn
 Fasering en planning: wat gaan we wanneer doen? Wanneer moet iets bereikt zijn?
Wat is realistisch?
 Rol en functie hulpverleners (met namen erbij)
 Melden overleg: wanneer is de volgende afspraak?
 Betrokkenheid overige gezinsleden (wat is er bv nodig voor brusjes?)
- Doelen: SMART, taalgebruik, consensus (samenspraak) en transparant (duidelijk), prioriteiten
stellen, motivatie
- Zware casussen -> onderhandelbaar? (sommige doelen zijn niet onderhandelbaar, bv rondom
veiligheid), maatschappelijke doelen? (bv doel rondom veiligheid van andere leerlingen),
meerdere belangen? (bv verschil belang ouders en kinderen)
- Goal Attainment Scaling (GAS): methode voor doelformulering en evaluatie




Waarom: afvragen of het een realistisch doel is, het maakt het concreet, geeft handvaten om
te zien wat er al gedaan is, de + kan motivatie geven



Evidence-based-practice (EBP) = integratie van drie zorgvuldig te
onderscheiden kennisbronnen met als doel de beste beslissingen
te nemen voor individuele cliënten (NJI)

- Begint bij de wetenschap: theorie -> praktijk
- Triple P (positief pedagogisch programma)
- Kritiek:
 Beest vd effectiviteit: wensen en behoeften van
cliënten of kennis en kunde van hulpverleners
spelen geen rol, teveel gefocust op afname van
specifieke probleemgedrag en te weinig gekeken
hoe het daarbuiten met de cliënt gaat




3