Inhoudsopgave
Week 1:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 3. Intakefase
o Hoofdstuk 4. Strategiefase
o Hoofstuk 9. Verslaglegging, paragraaf 9.1-9.3
- Handboek Psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten.
o Hoofdstuk 4. Het psychodiagnostisch interview met ouders, kinderen en
adolescenten
Week 2:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 5. Onderzoeksfase
- Handboek Psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten.
o Hoofdstuk 7: paragraaf 6 en 7
- Psychodiagnostiek van nul tot zes jaar. Ontwikkeling, testgebruik en casuïstiek.
o Hoofdstuk 2: Het diagnostisch interview.
Week 3:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 6. Integratie- en aanbevelingsfase
- Handboek Psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten.
o Hoofdstuk 6. Achtergronden en gebruik van vragenlijsten voor emotionele en
gedragsproblemen
o Hoofdstuk 7: paragraaf 8 en 9
Week 4:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 7. Adviesfase
o Hoofdstuk 10. Een vraag naar classificatie
- Commentary: Are we over-pathologising young people's mental health? Locked inside our
own building–on disorderism and the need to deflate our language.
Week 6:
- Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen.
o Hoofdstuk 2. Gedragsassessment en psychodiagnostiek bij kinderen
- Denk goed voel je goed. Werkboek cognitieve gedragstherapie voor kinderen en jongeren.
o Hoofdstuk 1
o Hoofdstuk 6
Week 7
- Handboek voor Integratieve Psychotherapie. De tweestoelendialoog voor innerlijk conflict
- Handboek Kinder- en jeugdpsychiatrie Hutsebaut, J. (2022).
o H29. Persoonlijkheidsstoornissen
- Hechten. Menselijke emoties, relaties en ontwikkeling. De fundamenten van emotionele
ontwikkeling: de relatie tussen gehechtheid, veerkracht en coping.
1
, Samenvatting literatuur
Week 1
Handelingsgerichte diagnostiek in jeugdhulp
Hoofdstuk 3 Intakefase
Voorafgaand aan de intakefase is er de aanmelding
- Is HGD nodig? → is van meerwaarde om een vraag te beantwoorden of een beslissing te
nemen, als een gezamenlijke kijk op de situatie ontbreekt
- Casus kan door naar de intakefase als aan 4 voorwaarden is voldaan:
1. Is de hulpvraag inhoudelijk op de juiste plek? → opgroei- en/of opvoedproblematiek en
instelling of professionals kan vraag beantwoorden
2. Is diagnostiek nodig om de situatie te begrijpen en om een interventie te kiezen? →
ontbrekende informatie voor opstellen plan
3. Is de professional voldoende gekwalificeerd om de vraag te beantwoorden? → vereiste
deskundigheid en beroepsregistraties
4. Zijn de gezagsposities van betrokkenen conform beroepsethische regels? → heldere
gezagsposities ouders en toestemming van hen
Intakefase heeft 3 doelen:
1. Starten van de samenwerkingsrelatie met cliënten en andere betrokkenen
2. Verzamelen van informatie om hulpvragen te beantwoorden en een plan te maken
3. Maken van werkafspraken: Hoe gaan we samen verder? Wie doet wat, waarom, hoe en
wanneer?
Intakegesprek draagt bij aan therapeutische waarde van HGD → door perspectief van betrokkenen
mee nemen komen ze in een ‘reflectieve stand’, waarbij ze meedenken aan verklaringen en
oplossingen
Soms bij intake al bekend dat aanvullend onderzoek nodig is, dan belangrijk om het eens te worden
over het nut, de noodzaak en het doel van het onderzoek en mogelijke consequenties van bepaalde
uitkomsten → als-dan-redenering → ouders zijn dan goed geïnformeerd
In intakefase staat de rol van samenwerkingspartner voorop:
- Actief opzoek naar theorie van betrokkenen
- Vanuit expertrol dingen voorleggen, uitleggen en doorvragen
7 stappen in intakefase die een leidraad zijn en chronisch doorlopen moet worden
Stap 1: Voorbereiden intakegesprek
Kritisch doornemen van dossier
- Positieve en problematische aspecten arceren
- Noteren wat je al weet en wat je nog meer wil weten
- Relevante beschikbare informatie opvragen (bij wie, waarom, welke, hoe)
- Systematische dossieranalyse verkort het intakegesprek → alleen checken of bekende
informatie klopt en of er aanvullingen zijn
In overleg besluiten wie samenwerkingspartners zijn
- Wie, waar, doelen en hoe lang gesprek
- Liefst alle betrokkenen tegelijkertijd in intakegesprek; een gezamenlijk intakegesprek, tenzij …
- Apart intakegesprek als er een conflict is tussen betrokkenen (heftige emoties of geen
toestemming)
- Monodisciplinair als het kan, multidisciplinair als het moet
2
, o Afwegen wie direct betrokken moet zijn bij intakegesprek en wie indirect
Ook kinderen actief in de intakefase
- Unieke visie, die opvoeders vaak niet weten
- Kan direct: kind is aanwezig bij gesprek (of deel ervan)
- Kan indirect: ouder betrekt visie van kind
- Moet voldaan worden aan criteria, zoals kind mening laten geven, respecteren van diens
privacy, positieve sfeer en gevolgen van gesprek moeten steunend zijn
Kan handig zijn om een bevestiging van het overleg te geven, waarin ook wordt vermeld wie er
allemaal bij zullen zijn en wat ze kunnen verwachten/wat de doelen zijn, zodat ze zich ook kunnen
voorbereiden
Stap 2: Start: bespreek aanmeldreden, hulpvragen, wensen en verwachtingen
Aanmeldreden en hulpvraag
- Aanmeldreden bevat de gedragingen en situaties die het kind en/of zijn opvoeders als
zorgelijk of problematisch ervaren met een daaraan gekoppelde hulpvraag
- Hulpvraag betreft het soort hulp waar cliënten behoefte aan hebben, in relatie tot het
probleem
o Kan onderkennende, verklarende, veranderingsgerichte, adviesgerichte en/of
evaluerende vraag zijn
- Vraag ook waarom ze die vragen hebben en waarom ze dat willen weten
Vraag naar motieven van cliënten
- Waarom nu kind aanmelden en niet eerder
- Wat willen zij bereiken
- Zijn de motieven bekend, dan kan hun reacties daaraan relateren en inschatten hoe
betrouwbaar hun informatie is
Wensen voor en verwachtingen van het traject
- Verwachtingen moeten heel helder zijn → kan meteen bijgesteld worden
o Rol van professional
o Eigen rol
o Uitkomsten van traject
o Beslissingsbevoegdheid betrokkenen
o Tijdpad
- Vertel wat je wel en niet kan doen als een vraag irreëel is
- Door misverstanden direct recht te zetten, voorkom je conflicten tijdens de volgende fase
- Leg mogelijk andere uitkomsten alvast voor, zodat je weet hoe uitkomsten ontvangen zullen
worden
- Door te vragen naar wat in de adviesfase goed nieuws en slecht nieuws zou zijn, kom je
achter impliciete wensen en verwachtingen
Stap 3: Positieve en negatieve aspecten (overzicht): wat gaat al goed en wat kan/moet nog beter?
Verzamelen van relevante informatie over het functioneren van het kind
- Vraag eerst naar positieve aspecten en daarna de problematische aspecten
- In welke situaties die zich voordoen
- Vraag naar concrete voorbeelden
Positieve aspecten en sterke kanten
- In welke situaties lukt het kind wel om gewenst gedrag te tonen → opvoeder biedt
waarschijnlijk wat het kind nodig heeft
3
, - Door te starten met het positieve maak je een prettige start
- Kan ook opgenomen worden in een doel
Problematische aspecten
- Klachtenanalyse draagt bij aan het specificeren van de hulpvraag
- Vragen naar de beleving en ervaring van betrokkenen en cliënten
- Een zorg of klacht is subjectief → niet alleen focussen op beleving, maar ook op interacties
Klacht, zorg of probleem moet goed uitgevraagd worden → doorvragen op ervaring van opvoeder en
naar concreet gedrag
Wanneer geen voorbeelden worden bedacht, kan een registratieopdracht helpen → registreren van
gedrag (context, frequentie, intensiteit) voor 2 weken (ook goed gedrag)
Bekijk situatie vanuit verschillende perspectieven
- Ideografisch perspectief: ontwikkeling van kind relateren aan zichzelf, in uiteenlopende
omgevingen en situaties en op verschillende tijdstippen (wat kan het kind op school wel en
thuis niet) → beschrijvingen van gedrag door de jaren heen
- Nomothetisch perspectief: ontwikkeling vergelijken met andere kinderen in dezelfde situatie
en van dezelfde leeftijd en sekse → door screeningslijsten
Bij veel uiteenlopende klachten, problemen of zorgen, moet in overleg met cliënten geprioriteerd en
gefocust worden → welk probleem (max 3) moet op de voorgrond staan op dit moment en in dit
traject
Stap 4: Verklaringen (inzicht): hoe kun je de situatie begrijpen?
Allerlei samenhangende factoren dragen bij aan problemen in de ontwikkeling en het functioneren
van kinderen
- Verzamel informatie over factoren die mogelijk van invloed zijn op de situatie
o Hoe is het probleem ontstaan en hoe komt het dat het er nog is?
- Opvattingen van betrokkenen zijn belangrijk om hun theorie te begrijpen → vragen naar
verklaringen van cliënten zelf en wat daaraan gedaan kan worden
- Ook belangrijk om opvattingen van het sociale en steunende netwerk te benutten
o Ze hebben vaak goede ideeën over wat er aan de hand is en wat zou kunnen helpen
Verkennen van mogelijke verklaringen; 4 aandachtspunten:
1. Help de betrokkenen extern en intern te attribueren
- Verklaringen kunnen intern (‘ik ben …’) of extern zijn (‘leraar is jong’; andere de schuld geven)
- Als cliënten alleen extern attribueren, dan ombuigen naar intern → wat heeft kind nodig van
ouders (een stel-dat … - vraag helpt daarbij)
- Dus ook benoemen dat de aanpak op ouders gaat richten
2. Inventariseer zowel problematische als positieve factoren
- Wat zou bijdragen kunnen hebben aan het ontstaan van een situatie
- Wat zou bijdragen aan een positieve situatie
- Kan al mogelijke verbanden bespreken en uittekenen → hoe denken cliënten dat iets
samenhangt
3. Verken de voorgeschiedenis
- Ontwikkelingsverloop van kind
o Welke bijzonderheden waren er, wanneer en hoelang duurde dat → ernst
o Levenslijn tekenen kan helpen om te zien hoe het verleden invloed kan hebben op
het heden
- Hulpverleningsgeschiedenis
o Als eerder diagnostiek is verricht → conclusies en mening van cliënten
4
Week 1:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 3. Intakefase
o Hoofdstuk 4. Strategiefase
o Hoofstuk 9. Verslaglegging, paragraaf 9.1-9.3
- Handboek Psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten.
o Hoofdstuk 4. Het psychodiagnostisch interview met ouders, kinderen en
adolescenten
Week 2:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 5. Onderzoeksfase
- Handboek Psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten.
o Hoofdstuk 7: paragraaf 6 en 7
- Psychodiagnostiek van nul tot zes jaar. Ontwikkeling, testgebruik en casuïstiek.
o Hoofdstuk 2: Het diagnostisch interview.
Week 3:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 6. Integratie- en aanbevelingsfase
- Handboek Psychodiagnostiek voor de hulpverlening aan kinderen en adolescenten.
o Hoofdstuk 6. Achtergronden en gebruik van vragenlijsten voor emotionele en
gedragsproblemen
o Hoofdstuk 7: paragraaf 8 en 9
Week 4:
- Handelingsgerichte Diagnostiek in Jeugdhulp.
o Hoofdstuk 7. Adviesfase
o Hoofdstuk 10. Een vraag naar classificatie
- Commentary: Are we over-pathologising young people's mental health? Locked inside our
own building–on disorderism and the need to deflate our language.
Week 6:
- Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen.
o Hoofdstuk 2. Gedragsassessment en psychodiagnostiek bij kinderen
- Denk goed voel je goed. Werkboek cognitieve gedragstherapie voor kinderen en jongeren.
o Hoofdstuk 1
o Hoofdstuk 6
Week 7
- Handboek voor Integratieve Psychotherapie. De tweestoelendialoog voor innerlijk conflict
- Handboek Kinder- en jeugdpsychiatrie Hutsebaut, J. (2022).
o H29. Persoonlijkheidsstoornissen
- Hechten. Menselijke emoties, relaties en ontwikkeling. De fundamenten van emotionele
ontwikkeling: de relatie tussen gehechtheid, veerkracht en coping.
1
, Samenvatting literatuur
Week 1
Handelingsgerichte diagnostiek in jeugdhulp
Hoofdstuk 3 Intakefase
Voorafgaand aan de intakefase is er de aanmelding
- Is HGD nodig? → is van meerwaarde om een vraag te beantwoorden of een beslissing te
nemen, als een gezamenlijke kijk op de situatie ontbreekt
- Casus kan door naar de intakefase als aan 4 voorwaarden is voldaan:
1. Is de hulpvraag inhoudelijk op de juiste plek? → opgroei- en/of opvoedproblematiek en
instelling of professionals kan vraag beantwoorden
2. Is diagnostiek nodig om de situatie te begrijpen en om een interventie te kiezen? →
ontbrekende informatie voor opstellen plan
3. Is de professional voldoende gekwalificeerd om de vraag te beantwoorden? → vereiste
deskundigheid en beroepsregistraties
4. Zijn de gezagsposities van betrokkenen conform beroepsethische regels? → heldere
gezagsposities ouders en toestemming van hen
Intakefase heeft 3 doelen:
1. Starten van de samenwerkingsrelatie met cliënten en andere betrokkenen
2. Verzamelen van informatie om hulpvragen te beantwoorden en een plan te maken
3. Maken van werkafspraken: Hoe gaan we samen verder? Wie doet wat, waarom, hoe en
wanneer?
Intakegesprek draagt bij aan therapeutische waarde van HGD → door perspectief van betrokkenen
mee nemen komen ze in een ‘reflectieve stand’, waarbij ze meedenken aan verklaringen en
oplossingen
Soms bij intake al bekend dat aanvullend onderzoek nodig is, dan belangrijk om het eens te worden
over het nut, de noodzaak en het doel van het onderzoek en mogelijke consequenties van bepaalde
uitkomsten → als-dan-redenering → ouders zijn dan goed geïnformeerd
In intakefase staat de rol van samenwerkingspartner voorop:
- Actief opzoek naar theorie van betrokkenen
- Vanuit expertrol dingen voorleggen, uitleggen en doorvragen
7 stappen in intakefase die een leidraad zijn en chronisch doorlopen moet worden
Stap 1: Voorbereiden intakegesprek
Kritisch doornemen van dossier
- Positieve en problematische aspecten arceren
- Noteren wat je al weet en wat je nog meer wil weten
- Relevante beschikbare informatie opvragen (bij wie, waarom, welke, hoe)
- Systematische dossieranalyse verkort het intakegesprek → alleen checken of bekende
informatie klopt en of er aanvullingen zijn
In overleg besluiten wie samenwerkingspartners zijn
- Wie, waar, doelen en hoe lang gesprek
- Liefst alle betrokkenen tegelijkertijd in intakegesprek; een gezamenlijk intakegesprek, tenzij …
- Apart intakegesprek als er een conflict is tussen betrokkenen (heftige emoties of geen
toestemming)
- Monodisciplinair als het kan, multidisciplinair als het moet
2
, o Afwegen wie direct betrokken moet zijn bij intakegesprek en wie indirect
Ook kinderen actief in de intakefase
- Unieke visie, die opvoeders vaak niet weten
- Kan direct: kind is aanwezig bij gesprek (of deel ervan)
- Kan indirect: ouder betrekt visie van kind
- Moet voldaan worden aan criteria, zoals kind mening laten geven, respecteren van diens
privacy, positieve sfeer en gevolgen van gesprek moeten steunend zijn
Kan handig zijn om een bevestiging van het overleg te geven, waarin ook wordt vermeld wie er
allemaal bij zullen zijn en wat ze kunnen verwachten/wat de doelen zijn, zodat ze zich ook kunnen
voorbereiden
Stap 2: Start: bespreek aanmeldreden, hulpvragen, wensen en verwachtingen
Aanmeldreden en hulpvraag
- Aanmeldreden bevat de gedragingen en situaties die het kind en/of zijn opvoeders als
zorgelijk of problematisch ervaren met een daaraan gekoppelde hulpvraag
- Hulpvraag betreft het soort hulp waar cliënten behoefte aan hebben, in relatie tot het
probleem
o Kan onderkennende, verklarende, veranderingsgerichte, adviesgerichte en/of
evaluerende vraag zijn
- Vraag ook waarom ze die vragen hebben en waarom ze dat willen weten
Vraag naar motieven van cliënten
- Waarom nu kind aanmelden en niet eerder
- Wat willen zij bereiken
- Zijn de motieven bekend, dan kan hun reacties daaraan relateren en inschatten hoe
betrouwbaar hun informatie is
Wensen voor en verwachtingen van het traject
- Verwachtingen moeten heel helder zijn → kan meteen bijgesteld worden
o Rol van professional
o Eigen rol
o Uitkomsten van traject
o Beslissingsbevoegdheid betrokkenen
o Tijdpad
- Vertel wat je wel en niet kan doen als een vraag irreëel is
- Door misverstanden direct recht te zetten, voorkom je conflicten tijdens de volgende fase
- Leg mogelijk andere uitkomsten alvast voor, zodat je weet hoe uitkomsten ontvangen zullen
worden
- Door te vragen naar wat in de adviesfase goed nieuws en slecht nieuws zou zijn, kom je
achter impliciete wensen en verwachtingen
Stap 3: Positieve en negatieve aspecten (overzicht): wat gaat al goed en wat kan/moet nog beter?
Verzamelen van relevante informatie over het functioneren van het kind
- Vraag eerst naar positieve aspecten en daarna de problematische aspecten
- In welke situaties die zich voordoen
- Vraag naar concrete voorbeelden
Positieve aspecten en sterke kanten
- In welke situaties lukt het kind wel om gewenst gedrag te tonen → opvoeder biedt
waarschijnlijk wat het kind nodig heeft
3
, - Door te starten met het positieve maak je een prettige start
- Kan ook opgenomen worden in een doel
Problematische aspecten
- Klachtenanalyse draagt bij aan het specificeren van de hulpvraag
- Vragen naar de beleving en ervaring van betrokkenen en cliënten
- Een zorg of klacht is subjectief → niet alleen focussen op beleving, maar ook op interacties
Klacht, zorg of probleem moet goed uitgevraagd worden → doorvragen op ervaring van opvoeder en
naar concreet gedrag
Wanneer geen voorbeelden worden bedacht, kan een registratieopdracht helpen → registreren van
gedrag (context, frequentie, intensiteit) voor 2 weken (ook goed gedrag)
Bekijk situatie vanuit verschillende perspectieven
- Ideografisch perspectief: ontwikkeling van kind relateren aan zichzelf, in uiteenlopende
omgevingen en situaties en op verschillende tijdstippen (wat kan het kind op school wel en
thuis niet) → beschrijvingen van gedrag door de jaren heen
- Nomothetisch perspectief: ontwikkeling vergelijken met andere kinderen in dezelfde situatie
en van dezelfde leeftijd en sekse → door screeningslijsten
Bij veel uiteenlopende klachten, problemen of zorgen, moet in overleg met cliënten geprioriteerd en
gefocust worden → welk probleem (max 3) moet op de voorgrond staan op dit moment en in dit
traject
Stap 4: Verklaringen (inzicht): hoe kun je de situatie begrijpen?
Allerlei samenhangende factoren dragen bij aan problemen in de ontwikkeling en het functioneren
van kinderen
- Verzamel informatie over factoren die mogelijk van invloed zijn op de situatie
o Hoe is het probleem ontstaan en hoe komt het dat het er nog is?
- Opvattingen van betrokkenen zijn belangrijk om hun theorie te begrijpen → vragen naar
verklaringen van cliënten zelf en wat daaraan gedaan kan worden
- Ook belangrijk om opvattingen van het sociale en steunende netwerk te benutten
o Ze hebben vaak goede ideeën over wat er aan de hand is en wat zou kunnen helpen
Verkennen van mogelijke verklaringen; 4 aandachtspunten:
1. Help de betrokkenen extern en intern te attribueren
- Verklaringen kunnen intern (‘ik ben …’) of extern zijn (‘leraar is jong’; andere de schuld geven)
- Als cliënten alleen extern attribueren, dan ombuigen naar intern → wat heeft kind nodig van
ouders (een stel-dat … - vraag helpt daarbij)
- Dus ook benoemen dat de aanpak op ouders gaat richten
2. Inventariseer zowel problematische als positieve factoren
- Wat zou bijdragen kunnen hebben aan het ontstaan van een situatie
- Wat zou bijdragen aan een positieve situatie
- Kan al mogelijke verbanden bespreken en uittekenen → hoe denken cliënten dat iets
samenhangt
3. Verken de voorgeschiedenis
- Ontwikkelingsverloop van kind
o Welke bijzonderheden waren er, wanneer en hoelang duurde dat → ernst
o Levenslijn tekenen kan helpen om te zien hoe het verleden invloed kan hebben op
het heden
- Hulpverleningsgeschiedenis
o Als eerder diagnostiek is verricht → conclusies en mening van cliënten
4
