Levenslooppsychologie – Samenvatting | Toegepaste Psychologie | 2024–2025 | Volledig overzicht van theorieën en ontwikkelingsfasen

LEVENSLOOPPSYCHOLOGIE

HFST 1 – ideeën uit de Levenslooppsychologie
1.1 WAT IS LEVENSLOOPPSYCHOLOGIE
Levenslooppsychologie
= wetenschappelijk studie van evolutie van het normale functioneren en gedrag van een individu in
de loop van het leven
 Studie  wetenschappelijk, niet exacte wetenschap
 Evolutie  veranderingen
 Normaal <-> pathologisch
 Gedrag  3 G’s: gevoelens, gedachten, gedragingen
 Van het individu  niet van maatschappij
 Doorheen het leven  elke fase van het leven

Hoe meer worstelingen door hoe je wilt zijn, hoe je bent en hoe je wilt dat anderen je zien
Biopsychosociaal model
 Biologisch (DNA)
 Psychologisch (zelfvertrouwen)
 Sociaal (school)
Veranderingen op deze vlakken kan je niet los van elkaar zien, de vlakken beïnvloeden elkaar continu

1.2 KERNCONCEPTEN
BASISBEGRIPPEN EN INZICHTEN:
1.2.1 Beschrijven vs verklaren:
Ontw psychologie is:
Descriptieve wetenschap
 Beschrijven wat men ziet op welk moment
 Wat, wanneer, hoe
Verklarende wetenschap:
 Werkzame processen en mechanismen verklaren
 Verbanden leggen, cognitieve schema’s
Maar het is ook:
Predictie (voorspellen) van ontwikkelingsfenomenen (wat kan je verwachten op welke leeftijd)
1.2.2 Nomothetisch vs idiografisch:
 Nomos – thèsis:
o Wet – stelling
o Observatie van grote groep mensen  wetmatigheden
 Hoe dat je je zou beschrijven via wetmatigheden
o Bv: kind begint te wandelen van 12-14 maanden
 Idios – graphein:
o Eigen – beschrijven
o Beschrijven van individu  mechanismen
o Bv: elk kind op eigen manier beschreven  later beginnen wandelen

1

,Complementair (niet verwachten aan norm, kan altijd anders zijn)
1.2.3 Differentiatie, integratie, organisatie:
Ontwikkeling via processen:
 Differentiatie
o Verfijning capaciteiten (emoties, motoriek)
o Functies w preciezer:
 Handbeweging  grijpen  pincetgreep
 Integratie
o Samenwerking van verschillende domeinen vh functioneren
o Oog hand coördinatie

 Organisatie
o Complexere gedragsvormen
 Tennis: lopen + zien+ grijpen
N enkel in stijgende lijn er is terugval mogelijk —> in ouderdom: fijne motoriek wordt moeilijker
1.2.4 Nature vs nurture
Belangrijke controverse in LL-psychologie!!
“Zijn we wie we zijn op basis van onze genen of als gevolg van milieufactoren?”
Ontwikkelingsverloop aangestuurd vanuit:
 Nature:
o Persoonlijkheid/vaardigheden geërfd van ouders (genen/biologie)
o Darwin (evolutietheorie)  survival of the fittest
o Pedagogisch pessimisme
 Als alles al vastligt, opvoeding geen zin

 Nurture:
o Alles verworven uit ervaring, leerprocessen, opvoeding
o Geboren als ‘tabula rasa’ en groeit via omgeving
 Als blanco blad, door leerervaring op bepaalde manier ontwikkelen
o Pedagogisch optimisme
 Opvoeding belangrijk, evolueren door goeie stimulatie geven

Verband tussen aanleg en IQ:
Monozygote tweeling IQ ligt dichtst bij elkaar
 Maakt niet uit of ze samen of apart opgevoed zijn - nurture speelt geen grote rol
 Geen bloedband maar samen opgevoed, correlatie nog lager
 Nature speelt hierin grote rol

Tegenwoordig:
 Combinatie van deze factoren beantwoorden de vraag
 Waarschijnlijk wederkerige invloed op elkaar
o Interactie-effect

Nature: biologische georiënteerde visie
 Ontwikkeling is endogeen: rijpingsproces gestuurd van binnenuit
Nurture: omgevingsgeoriënteerde visie

2

,  Ontwikkeling is exogeen: omgevingsinvloeden bepalen de ontw
Ontwikkelingsdeterminanten
= factoren die de ontw mee richting geven
Kan je opdelen in:
1) Normatieve ontwikkelingsdeterminanten
= Factoren die voor iedereen gelden
 Leeftijdsgebonden ontwikkelingsdeterminanten
o Hangen samen met groei/ rijping
o Bv: hersenrijping veroorzaakt bij iedereen een hoger denkniveau

 Socioculturele determinanten
o Invloeden uit sociale of maatschappelijk omgeving
o Bv: smartphone gebruik kan ontw afremmen, gamen pos invl op motoriek/
reactievermogen
 Historische determinanten:
o Invloeden door tijdskader
o Bv negatieve invl van de coronacrisis

2) Niet normatieve ontwikkelingsdeterminanten
= Specifieke, persoonsgebonden factoren
Bv: moeder heeft gerookt tijdens zws
 Zelfbepaling
o Verantwoordelijkheid & vrijheid vh individu

1.2.5 kritische periode
Nature & nurture beïnvloeden elkaar —> vooral impact van nurture op nature heel krachtig:
Bv: kind met aanleg voor muziekaal talent in gezin waar geen aandacht voor muziek is, is de kans
groot dat talent nooit tot uiting komt
Wanneer ze dit talent juist wel ondersteunen gaat een hele nieuwe wereld v mogelijkheden open
Kritische periode
= tijdsvenster waarbinnen vaardigheden verworven moeten worden omdat biologische rijping
gezorgd heeft dat in die levensfase pers heel ontvankelijk is voor stimulering
 Wanneer iets niet vervuld wordt in deze periode is kans groter dat het later anders zal
ontwikkeld zijn of het niet meer zal ontwikkelen zoals bedoeld
MAAR kritische periode is n altijd strikt
 Kinderen met achterstand kunnen op latere leeftijd compenseren voor gemiste stimulatie
door gebruik te maken van latere ervaringen
 Achterstand = n noodzakelijk onomkeerbaar
 Daarom liever “gevoelige periode” ipv kritische

1.2.6 plasticiteit van de hersenen
Neuroplasticiteit
 Herstel v zenuwen en nieuwe neuronenverbindingen
 Uitval op Bep gebied kan gecompenseerd w door sterkere ontw op ander gebied
o Blinden die geur & tastzin verfijnen
3

,  Soms nemen hersengebieden taak van andere beschadigde gebieden over

1.2.7 continu VS discontinu
Kijk op menselijke levensloop:
Continu
 Ontw verloopt geleidelijk in continu
opbouwende lijn

Discontinu
 Ontw verloopt in sprongen met soms abrupte
veranderingen

Menselijke levensloop = onomkeerbaar
 Vaste volgorde
 Eens vaardigheid verworven = voor altijd
o Muv: regressies

Cumulatief: elke nieuwe fase bevat voorgaande verworvenheden

Voorbeeld examenvraag:
Als men er op uit is om aan de hand van observaties van grote groepen mensen algemene
wetmatigheden over de ontwikkeling bloot te leggen, dan spreekt men over de…. Invalshoek
Antwoord: nomothethische invalshoek

1.3 ONDERZOEKSMETHODEN
Ontwikkelingspsychologie = wetenschap
3 Onderzoeksmethoden:
1) Longitudinaal
 1 groep over verschillende levensfasen onderzoeken
 Voordeel: zeer specifieke levenservaringen
 Nadeel: langdurig, uitdunnen van groep

2) Cross-sectioneel/ transversaal
 1 moment in de tijd, verschillende groepen
 Voordeel: geen leereffecten, niet uitdunnen
 Nadeel: geen zicht op langetermijn

3) Sequentieel
 Langere tijd en verschillende leeftijdsgroepen
 Combi van bovenstaande
 Voordeel: van bovenstaande
 Nadeel: complex uit te voeren, veel tijd & duur




4