Samenva'ng psychologische basisvaardigheden voor gesprek en begeleiding
INLEIDING
Psychologische basisvaardigheden
Een geheel van bewust ingezeAe:
• Persoonlijke houdingen en a'tudes
• RelaEonele vaardigheden
• Gespreksvaardigheden
o Luisteren, observeren,…
o Parafraseren, reflecteren,…
o Interpreteren, confronteren,…
Begeleiding
= traject van verschillende gesprekken en / of andere hulpverleningsacEviteiten
• Alle basisvaardigheden voor één gesprek gelden ook voor de ganse begeleiding
• Bijzondere momenten in een begeleiding die niet in elke sessie voorkomen, zoals het verkennen van
de hulpvraag
Conceptueel overzicht:
,HOOFDSTUK 1: MET AANDACHT LUISTEREN ALS BASISHOUDING
Every head is a world
• Elk hoofd is een wereld: elk hulpverleningsaanbod = binnentreden van iemands wereld
• Vergt een zorgzaam en neutraal luisteren
Basisinstrumentarium van hulpverlener
• Elke intervenEe wordt pas werkzaam binnen een goede werkrelaEe
• RecepEeve basishouding: open, niet-oordelende en aandachEge manier van luisteren en
waarnemen
o RecepEeve basishouding nodig voor een acEeve en bij de persoon en diens vraag passende
hulpverlening
Is luisteren een leerproces?
• Elk kind leert luisteren: oprecht en geïnteresseerd in zich opnemen wat een ander vertelt
• Oprecht luisteren verfijn je doorheen latere goede relaEes
o Eerst vooral volwassenen en later in peerrelaEes
• Hulpverlener worden:
o Oefenen en verfijnen van vaardigheden
o Leren hanteren binnen specifieke context en relaEe
o Tegen de achtergrond van groeiende theoreEsche bagage
Startpunt hulpverlening: open, aandachEg en met milde nieuwsgierigheid luisteren
• Open: in jezelf opnemen wat ander vertelt
• AandachEg: gedetailleerd aandacht schenken aan het verhaal van een ander
o Moeilijk: veel zaken met affecEeve lading worden tussen de lijnen door gezegd
• Mild nieuwsgierig: afvragen wat de ander precies bedoelt, waarom hij/zij de dingen ziet en ervaart
zoals hij/zij ze verwoordt
Belang van gehoord te worden: bevorderen van persoonlijke groei
• EssenEeel voor gevoel van idenEteit
• Helpt om sEl te staan bij en te ontdekken wat je zelf denkt en/of voelt
, • Helpt bij het verwerken van ervaring
Wat wanneer je nood aan gezien en gehoord worden genegeerd wordt?
• SEll face experiment bij baby’s
o Moeder moet kind twee minuten kind aankijken zonder interacEe
o Kind probeert op verschillende manieren aandacht terug te trekken: weent, schreeuwt
o Als dit niet lukt, toont de baby stress en trekt hij/zij zich emoEoneel terug wat toont dat
sociale interacEe heel belangrijk is voor baby’s
o Herstel van aandacht is heel belangrijk
• Video peuter en papa
o Wel gehoord worden
o Kind brabbelt en papa maakt er een “gesprek” van
o Het gaat niet alleen over de inhoud van gehoord worden, maar vooral ook over het
relaEonele
Technische aspecten om met aandacht te luisteren
Externe basisvoorwaarden
Creëer een passende ruimte, die je luisterhouding faciliteert en de expressiemogelijkheden van de ander
ondersteunt
• Ruim
• Beschikbaar
• RusEg
• Ongestoord (betekent ook zonder mobiele telefoon)
• Vertrouwelijk
Van kort tot duurzaam
• Geschikte ruimte hangt ook af van duur intervenEe: korte, acute intervenEe (crisisgesprek) of
langdurige begeleiding van meerdere gesprekken
Ook met collega’s afspreken hoe jullie omgaan met privacy, rust, en wanneer je elkaar niet stoort.
Met andere woorden: samen zorgen voor een omgeving die veilig en professioneel is.
Ruimte opEmaliseren:
• Angulair
o Als hulpverlener meestal deze posiEe
o Geeg zowel mogelijkheid tot aankijken als wegkijken
o Samenwerkend, veiligheid biedend
• Frontaal
o Wederzijds ‘volwassen’
• Parallel
o Verbondenheid
o Ondersteunend
o Niet naar elkaar moeten kijken (soms makkelijker om te praten)
• Diagonaal
o Onverschillig
, Interne voorwaarden: aandacht schenken vergt ruimte in je hoofd
Met een eigen vol hoofd, kan je niet luisteren
Zorg dragen voor je persoonlijke ingesteldheid:
• Sta even sEl: ben ik rusEg genoeg voor dit gesprek? Kan ik met volle aandacht luisteren?
o Maak je hoofd leeg (5 minuutjes-truc): maak een wandeling, verplaats je even…
o Laat je niet afleiden: ga nu geen gesprek aan met je collega over een andere client, vraag of
dat straks mag
o Zoek naar een focus op deze client (herlees bijvoorbeeld even je nota’s van het vorige
gesprek, zo kom je soms snel terug bij wat er vorige keer aan de orde was)
UiEng van aandachEge ingesteldheid
Belangrijk dat cliënt ziet dat je je volle aandacht op hem legt. Met je luisterhouding vertel je veel over je
ingesteldheid
• Oogcontact en gelaatsexpressie
o Belangrijke manier om communicaEe te reguleren
o Oogcontact aangaan kan veel betekenen: inEmiteit, dominaEe, onderwerping, …
o Ontwijken: kan uiEng zijn van angst, desinteresse, ongemakkelijkheid
• Paralinguale aspecten
o Stemgebruik/ spreeksnelheid
o Vocale aanmoedigingen: bijvoorbeeld mhm zeggen, toont dat je aandachEg bent
o SElte: kan zowel ruimte geven als ongemakkelijk zijn (hangt af van cliënt tot cliënt)
o Aansluiten bij het taalgebruik van de ander: te groot verschil in woordkeuze kan een barrière
vormen
• Lichaamshouding
• Gebruik van de ruimte
o Zorg dat er enige speelruimte is dat persoon zelf kan afstemmen hoe dicht die wil gaan ziAen
bijvoorbeeld meerdere stoelen zeAen
o Manier hoe cliënt met afstand omgaat is ook nonverbale communicaEe
INLEIDING
Psychologische basisvaardigheden
Een geheel van bewust ingezeAe:
• Persoonlijke houdingen en a'tudes
• RelaEonele vaardigheden
• Gespreksvaardigheden
o Luisteren, observeren,…
o Parafraseren, reflecteren,…
o Interpreteren, confronteren,…
Begeleiding
= traject van verschillende gesprekken en / of andere hulpverleningsacEviteiten
• Alle basisvaardigheden voor één gesprek gelden ook voor de ganse begeleiding
• Bijzondere momenten in een begeleiding die niet in elke sessie voorkomen, zoals het verkennen van
de hulpvraag
Conceptueel overzicht:
,HOOFDSTUK 1: MET AANDACHT LUISTEREN ALS BASISHOUDING
Every head is a world
• Elk hoofd is een wereld: elk hulpverleningsaanbod = binnentreden van iemands wereld
• Vergt een zorgzaam en neutraal luisteren
Basisinstrumentarium van hulpverlener
• Elke intervenEe wordt pas werkzaam binnen een goede werkrelaEe
• RecepEeve basishouding: open, niet-oordelende en aandachEge manier van luisteren en
waarnemen
o RecepEeve basishouding nodig voor een acEeve en bij de persoon en diens vraag passende
hulpverlening
Is luisteren een leerproces?
• Elk kind leert luisteren: oprecht en geïnteresseerd in zich opnemen wat een ander vertelt
• Oprecht luisteren verfijn je doorheen latere goede relaEes
o Eerst vooral volwassenen en later in peerrelaEes
• Hulpverlener worden:
o Oefenen en verfijnen van vaardigheden
o Leren hanteren binnen specifieke context en relaEe
o Tegen de achtergrond van groeiende theoreEsche bagage
Startpunt hulpverlening: open, aandachEg en met milde nieuwsgierigheid luisteren
• Open: in jezelf opnemen wat ander vertelt
• AandachEg: gedetailleerd aandacht schenken aan het verhaal van een ander
o Moeilijk: veel zaken met affecEeve lading worden tussen de lijnen door gezegd
• Mild nieuwsgierig: afvragen wat de ander precies bedoelt, waarom hij/zij de dingen ziet en ervaart
zoals hij/zij ze verwoordt
Belang van gehoord te worden: bevorderen van persoonlijke groei
• EssenEeel voor gevoel van idenEteit
• Helpt om sEl te staan bij en te ontdekken wat je zelf denkt en/of voelt
, • Helpt bij het verwerken van ervaring
Wat wanneer je nood aan gezien en gehoord worden genegeerd wordt?
• SEll face experiment bij baby’s
o Moeder moet kind twee minuten kind aankijken zonder interacEe
o Kind probeert op verschillende manieren aandacht terug te trekken: weent, schreeuwt
o Als dit niet lukt, toont de baby stress en trekt hij/zij zich emoEoneel terug wat toont dat
sociale interacEe heel belangrijk is voor baby’s
o Herstel van aandacht is heel belangrijk
• Video peuter en papa
o Wel gehoord worden
o Kind brabbelt en papa maakt er een “gesprek” van
o Het gaat niet alleen over de inhoud van gehoord worden, maar vooral ook over het
relaEonele
Technische aspecten om met aandacht te luisteren
Externe basisvoorwaarden
Creëer een passende ruimte, die je luisterhouding faciliteert en de expressiemogelijkheden van de ander
ondersteunt
• Ruim
• Beschikbaar
• RusEg
• Ongestoord (betekent ook zonder mobiele telefoon)
• Vertrouwelijk
Van kort tot duurzaam
• Geschikte ruimte hangt ook af van duur intervenEe: korte, acute intervenEe (crisisgesprek) of
langdurige begeleiding van meerdere gesprekken
Ook met collega’s afspreken hoe jullie omgaan met privacy, rust, en wanneer je elkaar niet stoort.
Met andere woorden: samen zorgen voor een omgeving die veilig en professioneel is.
Ruimte opEmaliseren:
• Angulair
o Als hulpverlener meestal deze posiEe
o Geeg zowel mogelijkheid tot aankijken als wegkijken
o Samenwerkend, veiligheid biedend
• Frontaal
o Wederzijds ‘volwassen’
• Parallel
o Verbondenheid
o Ondersteunend
o Niet naar elkaar moeten kijken (soms makkelijker om te praten)
• Diagonaal
o Onverschillig
, Interne voorwaarden: aandacht schenken vergt ruimte in je hoofd
Met een eigen vol hoofd, kan je niet luisteren
Zorg dragen voor je persoonlijke ingesteldheid:
• Sta even sEl: ben ik rusEg genoeg voor dit gesprek? Kan ik met volle aandacht luisteren?
o Maak je hoofd leeg (5 minuutjes-truc): maak een wandeling, verplaats je even…
o Laat je niet afleiden: ga nu geen gesprek aan met je collega over een andere client, vraag of
dat straks mag
o Zoek naar een focus op deze client (herlees bijvoorbeeld even je nota’s van het vorige
gesprek, zo kom je soms snel terug bij wat er vorige keer aan de orde was)
UiEng van aandachEge ingesteldheid
Belangrijk dat cliënt ziet dat je je volle aandacht op hem legt. Met je luisterhouding vertel je veel over je
ingesteldheid
• Oogcontact en gelaatsexpressie
o Belangrijke manier om communicaEe te reguleren
o Oogcontact aangaan kan veel betekenen: inEmiteit, dominaEe, onderwerping, …
o Ontwijken: kan uiEng zijn van angst, desinteresse, ongemakkelijkheid
• Paralinguale aspecten
o Stemgebruik/ spreeksnelheid
o Vocale aanmoedigingen: bijvoorbeeld mhm zeggen, toont dat je aandachEg bent
o SElte: kan zowel ruimte geven als ongemakkelijk zijn (hangt af van cliënt tot cliënt)
o Aansluiten bij het taalgebruik van de ander: te groot verschil in woordkeuze kan een barrière
vormen
• Lichaamshouding
• Gebruik van de ruimte
o Zorg dat er enige speelruimte is dat persoon zelf kan afstemmen hoe dicht die wil gaan ziAen
bijvoorbeeld meerdere stoelen zeAen
o Manier hoe cliënt met afstand omgaat is ook nonverbale communicaEe
