JURIDISCHE BASISVORMING I
Deel I: Wat is recht?
1 Wat is recht?
=gedragsregel/norm waar je je aan moet houden
1.1 Kenmerken van het recht
Iedereen wordt met recht geconfronteerd
Een huis kopen als meerderjarige, ouders sterven: successierechten betalen op
erfenis,
door rood licht rijden: boete…
doel recht: samenleving ordenen, gedrag regelen (wat mag, niet mag en moet)
Verschillende rechtstakken (grondw. recht, personen- en familierecht, strafrecht,
erfrecht…)
1.1.1 Het recht heeft als doel de samenleving te ordenen
Regels ontwikkelt toepasbaar op ons gedrag
Samenleving doeltreffend laten verlopen: duidelijkheid over wie wat mag doen
met welke middelen (of de bevoegdheid om op te treden met middelen).
Gedragsregels (normen): over welke middelen (en in hoeverre) we als personen
mogen beschikken en wat we als goederen en rechten van anderen moeten
respecteren
1.1.2 Recht wordt opgelegd door de samenleving
De samenleving legt het recht op, het parlement (kamer en senaat) maakt en
past het aan.
Parlement verkozen door het volk. Procedures voor het maken, wijzigen,
afschaffen van regels wordt geregeld in het recht.
E-commerce (recht moet aangepast worden) consumentenrecht om terug te
sturen
1.1.3 De naleving van het recht kan worden afgedwongen
Bij niet-naleving zijn er gevolgen
bv: door rood licht rijden, successierechten niet betalen..
De rechtsregels kunnen afgedwongen worden via instellingen (politie, fiscus,
rechtbanken..)
1.2 Soorten regels
- Gedragsregels: regels die het gedrag van de mensen in de samenleving
ordenen
- Subjectieve rechten: bevoegdheid om over middelen te beschikken.
Gedrag v mensen ordenen, regels die ervoor zorgen dat je je houdt aan het
recht, anders afdwingen (RB, boete)
1
, - Toepassingsregels en -structuren: als mensen hun niet aan gedragsregels
houden, moet het recht voor regels en structuren zorgen waarmee de
toepassing van die gedragsregels kan worden afgedwongen
- Regels voor maken en wijzigen van het recht: regels liggen niet eeuwig
vast, moet evolueren. Er zijn regels en structuren die bepalen hoe de
juridische gedragsregels en de toepassingsregels en -structuren kunnen
gewijzigd worden.
1.3 Definitie recht
Recht: het geheel v regels (gedragsregels/ regels die instellingen voorzien voor
de toepassing en afdwinging v het recht) afgesproken door de samenleving met
als doel de maatschappij te ordenen. Bij het niet naleven/overtreding sanctie
door wettelijk voorzien systeem v sancties
1.4 Objectief recht versus subjectieve rechten
- Objectief recht: het recht (alles, rechtsregels voor iedereen)
Ze staan los van concrete personen (rechtssubjecten) en situaties,
verschillende soorten rechtsregels (gedrags-, afdwingings- en
wijzigingsregels)
- Subjectieve rechten: (regels voor jezelf) eigen, bepaalde
handelingen die je mag stellen, in concrete situaties op concrete
personen, maar mogen niet in strijd zijn met wet
bv: over jezelf (je neemt ontslag, je
OBJECTIEF RECHT koopt een auto), eigendomsrecht,
“the law” – abstract en kiesrecht..
algemeen
verleen
SUBJECTIEVE RECHTEN
“rights” – concreet en
toegepast
1.5 Rechtssubject versus
rechtsobject
Rechtssubject: personen of groepen die subjectieve rechten en plichten kunnen
hebben
- Natuurlijk persoon: mens van vlees en bloed (naam, nationaliteit,
bekwaamheid)
- Rechtspersoon: instellingen en stichtingen (BV/ NV) met een bepaald doel
Rechtsobject: voorwerp waarop personen hun subjectieve rechten kunnen
uitoefenen.
Kan een ding, dier, geheel v goederen (handelszaak) of een recht (aandelen,
geld) zijn.
Casus:
2
,Jan koopt een pc in een grootwarenhuis
Jan en de verkoper zijn rechtssubjecten (drager v rechten en plichten) en pc is
rechtsobject
Dieren zijn geen rechtssubjecten!!
1.6 Rechtsmisbruik
Men mag subjectieve rechten nooit misbruiken
Een rechtmatige handelswijze is op het eerste zicht juist maar als je het nader
bekijkt is het misbruik van het recht. onrechtmatige handelswijze
Onredelijk rechtsmisbruik: wanneer men zijn subjectieve rechten gebruikt met
bedoeling iemand te schaden. Bv. buurman aanklagen omdat hij 2cm te dicht
heeft gebouwd
Ook wanneer iemand twee of meer manieren heeft om een recht uit te oefenen
en hij de manier kiest die het schadelijkst is voor anderen terwijl hij daar zelf
geen enkel belang bij heeft.
Sanctie: foutaansprakelijkheid, herstel in oorspronkelijke toestand (natura),
schadevergoeding
2 Soorten subjectieve rechten
Subjectief recht: handelingen stellen om zichzelf)
Rechtssubject: persoon of groepering die recht hebben om middelen te
beschikken
2 soorten natuurlijke en rechtspersonen
(iemand aanstellen op grondgebied, bv. om wagen voor BV aan te kopen)
2.1 Politieke rechten
Rechten die de burger kan uitoefenen t.o.v. de overheid (bv. iets kunnen
aandoen)
- Politieke vrijheden: onaantastbare vrijheid (vrije meningsuiting, onderwijs),
overheid mag niets doen om dit tegen te houden (wetgevend,
administratief..)
- Participatierechten: mogelijkheid om deel te nemen aan het
overheidsbeleid (kiesrecht, zich verkiesbaar stellen)
- Sociaal- economische rechten: recht om van de overheid financiële
tegemoetkoming (studiebeurs) of diensten te vragen,
overheidsvorderingen
2.2 Burgerlijke (civiele) rechten
Rechten die burgers onderling kunnen uitvoeren
- Persoonlijkheids- en familierechten: beschikking over eigen persoon, op de
staat van de persoon binnen de familie
Persoonlijkheidsrechten: recht op eigen lichaam (ook na de dood), recht
op eer, een goede naam en privacy.
Familierechten: huwelijk, afstamming, ouderschap en voogdij
3
, Extra-patrimoniaal: geen financiële waarde, niet in geld waardeerbare
goederen
- Zakelijke rechten: heerschappij over een goed, eigendomsrecht (over een
huis: wonen en huren) of vruchtgebruik
- Vorderingsrechten: rechten die de bevoegdheid verlenen om van iemand
anders de uitvoering van een verbintenis te eisen (dat de ander iets moet
doen)
- Intellectuele rechten: verlenen exclusieve heerschappij over een
intellectuele creatie (tekst, logo, uitvinding). Merkrechten, octrooi of
auteursrechten (bv. boek uitgegeven: niet zomaar boek kopiëren maar
tegen betaling verspreiden)
Patrimoniale of vermogensrechten: hebben betrekking op
economische, in geld waardeerbare goederen, die verhandelbaar zijn. Kan
overgeërfd worden.
IN GELD WAARDEERBAAR (PATRIMONIALE RECHTEN)
NIET IN GELD WAARDEERBAAR (EXTRA-PATRIMONIAAL RECHT)
Publieke vrijheden
Politieke
Participatierechten
rechten Sociaal-economsiche
Persoonlijkheids
Subjectiev
- rechten
e rechten
Extra-
(niet) Familierechten
patrimoniale
Burgerlijke
rechten Zakelijke
rechten
Patrimoniale
rechten Vorderingsrecht
Intellectuele
4
Deel I: Wat is recht?
1 Wat is recht?
=gedragsregel/norm waar je je aan moet houden
1.1 Kenmerken van het recht
Iedereen wordt met recht geconfronteerd
Een huis kopen als meerderjarige, ouders sterven: successierechten betalen op
erfenis,
door rood licht rijden: boete…
doel recht: samenleving ordenen, gedrag regelen (wat mag, niet mag en moet)
Verschillende rechtstakken (grondw. recht, personen- en familierecht, strafrecht,
erfrecht…)
1.1.1 Het recht heeft als doel de samenleving te ordenen
Regels ontwikkelt toepasbaar op ons gedrag
Samenleving doeltreffend laten verlopen: duidelijkheid over wie wat mag doen
met welke middelen (of de bevoegdheid om op te treden met middelen).
Gedragsregels (normen): over welke middelen (en in hoeverre) we als personen
mogen beschikken en wat we als goederen en rechten van anderen moeten
respecteren
1.1.2 Recht wordt opgelegd door de samenleving
De samenleving legt het recht op, het parlement (kamer en senaat) maakt en
past het aan.
Parlement verkozen door het volk. Procedures voor het maken, wijzigen,
afschaffen van regels wordt geregeld in het recht.
E-commerce (recht moet aangepast worden) consumentenrecht om terug te
sturen
1.1.3 De naleving van het recht kan worden afgedwongen
Bij niet-naleving zijn er gevolgen
bv: door rood licht rijden, successierechten niet betalen..
De rechtsregels kunnen afgedwongen worden via instellingen (politie, fiscus,
rechtbanken..)
1.2 Soorten regels
- Gedragsregels: regels die het gedrag van de mensen in de samenleving
ordenen
- Subjectieve rechten: bevoegdheid om over middelen te beschikken.
Gedrag v mensen ordenen, regels die ervoor zorgen dat je je houdt aan het
recht, anders afdwingen (RB, boete)
1
, - Toepassingsregels en -structuren: als mensen hun niet aan gedragsregels
houden, moet het recht voor regels en structuren zorgen waarmee de
toepassing van die gedragsregels kan worden afgedwongen
- Regels voor maken en wijzigen van het recht: regels liggen niet eeuwig
vast, moet evolueren. Er zijn regels en structuren die bepalen hoe de
juridische gedragsregels en de toepassingsregels en -structuren kunnen
gewijzigd worden.
1.3 Definitie recht
Recht: het geheel v regels (gedragsregels/ regels die instellingen voorzien voor
de toepassing en afdwinging v het recht) afgesproken door de samenleving met
als doel de maatschappij te ordenen. Bij het niet naleven/overtreding sanctie
door wettelijk voorzien systeem v sancties
1.4 Objectief recht versus subjectieve rechten
- Objectief recht: het recht (alles, rechtsregels voor iedereen)
Ze staan los van concrete personen (rechtssubjecten) en situaties,
verschillende soorten rechtsregels (gedrags-, afdwingings- en
wijzigingsregels)
- Subjectieve rechten: (regels voor jezelf) eigen, bepaalde
handelingen die je mag stellen, in concrete situaties op concrete
personen, maar mogen niet in strijd zijn met wet
bv: over jezelf (je neemt ontslag, je
OBJECTIEF RECHT koopt een auto), eigendomsrecht,
“the law” – abstract en kiesrecht..
algemeen
verleen
SUBJECTIEVE RECHTEN
“rights” – concreet en
toegepast
1.5 Rechtssubject versus
rechtsobject
Rechtssubject: personen of groepen die subjectieve rechten en plichten kunnen
hebben
- Natuurlijk persoon: mens van vlees en bloed (naam, nationaliteit,
bekwaamheid)
- Rechtspersoon: instellingen en stichtingen (BV/ NV) met een bepaald doel
Rechtsobject: voorwerp waarop personen hun subjectieve rechten kunnen
uitoefenen.
Kan een ding, dier, geheel v goederen (handelszaak) of een recht (aandelen,
geld) zijn.
Casus:
2
,Jan koopt een pc in een grootwarenhuis
Jan en de verkoper zijn rechtssubjecten (drager v rechten en plichten) en pc is
rechtsobject
Dieren zijn geen rechtssubjecten!!
1.6 Rechtsmisbruik
Men mag subjectieve rechten nooit misbruiken
Een rechtmatige handelswijze is op het eerste zicht juist maar als je het nader
bekijkt is het misbruik van het recht. onrechtmatige handelswijze
Onredelijk rechtsmisbruik: wanneer men zijn subjectieve rechten gebruikt met
bedoeling iemand te schaden. Bv. buurman aanklagen omdat hij 2cm te dicht
heeft gebouwd
Ook wanneer iemand twee of meer manieren heeft om een recht uit te oefenen
en hij de manier kiest die het schadelijkst is voor anderen terwijl hij daar zelf
geen enkel belang bij heeft.
Sanctie: foutaansprakelijkheid, herstel in oorspronkelijke toestand (natura),
schadevergoeding
2 Soorten subjectieve rechten
Subjectief recht: handelingen stellen om zichzelf)
Rechtssubject: persoon of groepering die recht hebben om middelen te
beschikken
2 soorten natuurlijke en rechtspersonen
(iemand aanstellen op grondgebied, bv. om wagen voor BV aan te kopen)
2.1 Politieke rechten
Rechten die de burger kan uitoefenen t.o.v. de overheid (bv. iets kunnen
aandoen)
- Politieke vrijheden: onaantastbare vrijheid (vrije meningsuiting, onderwijs),
overheid mag niets doen om dit tegen te houden (wetgevend,
administratief..)
- Participatierechten: mogelijkheid om deel te nemen aan het
overheidsbeleid (kiesrecht, zich verkiesbaar stellen)
- Sociaal- economische rechten: recht om van de overheid financiële
tegemoetkoming (studiebeurs) of diensten te vragen,
overheidsvorderingen
2.2 Burgerlijke (civiele) rechten
Rechten die burgers onderling kunnen uitvoeren
- Persoonlijkheids- en familierechten: beschikking over eigen persoon, op de
staat van de persoon binnen de familie
Persoonlijkheidsrechten: recht op eigen lichaam (ook na de dood), recht
op eer, een goede naam en privacy.
Familierechten: huwelijk, afstamming, ouderschap en voogdij
3
, Extra-patrimoniaal: geen financiële waarde, niet in geld waardeerbare
goederen
- Zakelijke rechten: heerschappij over een goed, eigendomsrecht (over een
huis: wonen en huren) of vruchtgebruik
- Vorderingsrechten: rechten die de bevoegdheid verlenen om van iemand
anders de uitvoering van een verbintenis te eisen (dat de ander iets moet
doen)
- Intellectuele rechten: verlenen exclusieve heerschappij over een
intellectuele creatie (tekst, logo, uitvinding). Merkrechten, octrooi of
auteursrechten (bv. boek uitgegeven: niet zomaar boek kopiëren maar
tegen betaling verspreiden)
Patrimoniale of vermogensrechten: hebben betrekking op
economische, in geld waardeerbare goederen, die verhandelbaar zijn. Kan
overgeërfd worden.
IN GELD WAARDEERBAAR (PATRIMONIALE RECHTEN)
NIET IN GELD WAARDEERBAAR (EXTRA-PATRIMONIAAL RECHT)
Publieke vrijheden
Politieke
Participatierechten
rechten Sociaal-economsiche
Persoonlijkheids
Subjectiev
- rechten
e rechten
Extra-
(niet) Familierechten
patrimoniale
Burgerlijke
rechten Zakelijke
rechten
Patrimoniale
rechten Vorderingsrecht
Intellectuele
4
