Rechtspsychologie en ethiek
Zaak 1 Rijkbloem
Danny is samen met Nicole. Zij gaan samenwonen, maar de ouders van Nicole zijn het hier niet mee
eens. Er ontstaat een ruzie tussen Danny en Nicole. Nicole gaat samen met haar ouders haar spullen
in het huis van Danny ophalen. Bij de confrontatie overlijdt de vader van Nicole. Danny alarmeert de
politie. Er zijn twee verschillende verhalen;
1. Het verhaal van Nicole en haar moeder: tijdens de ruzie trok Danny een pistool en schoot haar
vader neer (op 50 cm afstand).
2. Het verhaal van Danny: moeder van Nicole haalde een pistool uit haar handtas, zijn richtte deze op
Danny. Danny sloeg tegen haar hand, waardoor het pistool viel en afging in het hoofd van de vader
(op 2m afstand). Rijkbloem wordt later onderzocht op kruidsporen, maar die worden niet gevonden.
Moeder en Nicole worden niet onderzocht. Hier was sprake van een goed verhaal en een tunnelvisie.
a) Wat wordt verstaan onder een goed verhaal?
Een goed verhaal beschrijft niet alleen hoe het delict gepleegd wordt en door wie, maar legt ook uit
hoe de dader onder de gegeven omstandigheden in een zodanige lichamelijk en geestelijke toestand
kon komen dat hij het delict pleegde. Het idee moet ontstaan: ‘Dit soort mensen doet onder deze
omstandigheden dit soort dingen.’
Bij een ‘goed verhaal’ gaat het om een scenario. Scenario’s vertellen ons verhalen over wat er
mogelijk is gebeurd.
De structuur van het verhaal
Een goed verhaal is:
Een gemakkelijk te identificeren handeling (central action). Is het duidelijk? Het moet een
duidelijke handeling zijn.
Een context die een gemakkelijke interpretatie van de centrale handeling toelaat (setting).
Gemakkelijke interpretatie? De handeling moet je kunnen verklaren
Het verhaal
Dubbelzinnigheden ondermijnen het verhaal:
- Onvolledig
- Inconsistent
Hoe op te lossen? Door een deel van de elementen terzijde te schuiven. Door gaten te vullen
door ‘interferenties’
Motivering
De noodzaak tot motivering er moet:
1. een verhaal zijn en
2. feiten moeten verankerd worden
rechter gaat uit van bepaald scenario en gaat vervolgens op zoek naar daarbij passende
bewijsmiddelen (verankering)
Conclusie: Het goede verhaal is niet per se het ware verhaal. Met name wanneer het goede verhaal
niet of nauwelijks verankerd is in de werkelijkheid (onderbouwd is met bewijsmiddelen) dient de
rechter kritisch te zijn. Dat is helaas niet altijd het geval.
, b) Wat betekent het dat een verhaal stevig verankerd is in de werkelijkheid?
De rechter gaat uit van een bepaald scenario en gaat vervolgens op zoek naar daarbij passende
bewijsmiddelen (verankering= vastzetten). Bewijsmiddelen moeten wettig en overtuigend zijn. Wat
in de wet staat, kan je makkelijk bewijzen. Maar is het bewijs ook overtuigend? Dat is een hele
belangrijke vraag.
Kortom: kan je het ‘goede verhaal’ onderbouwen met overtuigende bewijsmiddelen.
c) Leg de stelling uit, dat een goed verhaal van de officier van justitie de helft van een veroordeling
is.
Een goed verhaal van het openbaar ministerie ( OvJ) is het halve bewijs, de andere helft wordt
gevormd door verankering van elementen van dat verhaal in de werkelijkheid met behulp van
bewijsmiddelen.
Deze stelling klopt niet. Als het een goed verhaal is, betekent dat nog niet dat het verhaal klopt.
De rechter zal geneigd zijn dat te zeggen en het verhaal ook heel logisch vinden, maar kan je dit
verhaal met bewijsmiddelen onderbouwen? Als het verhaal niet klopt, hoe goed het verzonnen is,
dan kan het nog steeds niet bevestigd worden. Je hebt er immers het bewijsmateriaal niet voor.
Verder moet bewijs wettig en overtuigend zijn. Er is geen sprake van overtuiging. Om deze reden
klopt de stelling niet.
d) Wat is een scenario ?
Een scenario is een chronologische beschrijving van een bepaalde gebeurtenis die heeft
plaatsgevonden of nog moet plaatsvinden
e) Welke scenario’s stonden in de zaak Rijkbloem tegenover elkaar?
Zie zaak hierboven*
f) Leg uit waarom in de zaak-Rijkbloem iemand veroordeeld werd ondanks het gebrekkige bewijs.
Partijen
- Danny Rijkbloem (verdachte)
- - Nicole en moeder van Nicole (getuigen) (daders)
- - Vader Nicole ((ge)dood)
In de zaak-Rijkbloem kon ondanks weinig bewijsmiddelen Danny Rijkbloem veroordeeld worden. In
de casus ging het erover dat Danny de vader van Nicole zou hebben vermoord. De politie heeft
Danny meteen meegenomen, terwijl er weinig bewijsmiddel was. Hoe kon dit gebeuren? Er was
namelijk sprake van een ‘goed verhaal’.
Danny is een Surinamer met een strafblad en werkloos. Hij heeft een relatie met Nicole. De ouders
van Nicole zijn tegen hun relatie, omdat de relatie best gewelddadig is. Nicole besluit de relatie te
verbreken en trekt uit het huis. Ouders halen kleren op en bij de confrontatie met Danny overlijdt de
vader van Nicole. De vader is doodgeschoten. Danny belt de politie en er ontstaan vervolgens twee
verschillende verhalen:
Zaak 1 Rijkbloem
Danny is samen met Nicole. Zij gaan samenwonen, maar de ouders van Nicole zijn het hier niet mee
eens. Er ontstaat een ruzie tussen Danny en Nicole. Nicole gaat samen met haar ouders haar spullen
in het huis van Danny ophalen. Bij de confrontatie overlijdt de vader van Nicole. Danny alarmeert de
politie. Er zijn twee verschillende verhalen;
1. Het verhaal van Nicole en haar moeder: tijdens de ruzie trok Danny een pistool en schoot haar
vader neer (op 50 cm afstand).
2. Het verhaal van Danny: moeder van Nicole haalde een pistool uit haar handtas, zijn richtte deze op
Danny. Danny sloeg tegen haar hand, waardoor het pistool viel en afging in het hoofd van de vader
(op 2m afstand). Rijkbloem wordt later onderzocht op kruidsporen, maar die worden niet gevonden.
Moeder en Nicole worden niet onderzocht. Hier was sprake van een goed verhaal en een tunnelvisie.
a) Wat wordt verstaan onder een goed verhaal?
Een goed verhaal beschrijft niet alleen hoe het delict gepleegd wordt en door wie, maar legt ook uit
hoe de dader onder de gegeven omstandigheden in een zodanige lichamelijk en geestelijke toestand
kon komen dat hij het delict pleegde. Het idee moet ontstaan: ‘Dit soort mensen doet onder deze
omstandigheden dit soort dingen.’
Bij een ‘goed verhaal’ gaat het om een scenario. Scenario’s vertellen ons verhalen over wat er
mogelijk is gebeurd.
De structuur van het verhaal
Een goed verhaal is:
Een gemakkelijk te identificeren handeling (central action). Is het duidelijk? Het moet een
duidelijke handeling zijn.
Een context die een gemakkelijke interpretatie van de centrale handeling toelaat (setting).
Gemakkelijke interpretatie? De handeling moet je kunnen verklaren
Het verhaal
Dubbelzinnigheden ondermijnen het verhaal:
- Onvolledig
- Inconsistent
Hoe op te lossen? Door een deel van de elementen terzijde te schuiven. Door gaten te vullen
door ‘interferenties’
Motivering
De noodzaak tot motivering er moet:
1. een verhaal zijn en
2. feiten moeten verankerd worden
rechter gaat uit van bepaald scenario en gaat vervolgens op zoek naar daarbij passende
bewijsmiddelen (verankering)
Conclusie: Het goede verhaal is niet per se het ware verhaal. Met name wanneer het goede verhaal
niet of nauwelijks verankerd is in de werkelijkheid (onderbouwd is met bewijsmiddelen) dient de
rechter kritisch te zijn. Dat is helaas niet altijd het geval.
, b) Wat betekent het dat een verhaal stevig verankerd is in de werkelijkheid?
De rechter gaat uit van een bepaald scenario en gaat vervolgens op zoek naar daarbij passende
bewijsmiddelen (verankering= vastzetten). Bewijsmiddelen moeten wettig en overtuigend zijn. Wat
in de wet staat, kan je makkelijk bewijzen. Maar is het bewijs ook overtuigend? Dat is een hele
belangrijke vraag.
Kortom: kan je het ‘goede verhaal’ onderbouwen met overtuigende bewijsmiddelen.
c) Leg de stelling uit, dat een goed verhaal van de officier van justitie de helft van een veroordeling
is.
Een goed verhaal van het openbaar ministerie ( OvJ) is het halve bewijs, de andere helft wordt
gevormd door verankering van elementen van dat verhaal in de werkelijkheid met behulp van
bewijsmiddelen.
Deze stelling klopt niet. Als het een goed verhaal is, betekent dat nog niet dat het verhaal klopt.
De rechter zal geneigd zijn dat te zeggen en het verhaal ook heel logisch vinden, maar kan je dit
verhaal met bewijsmiddelen onderbouwen? Als het verhaal niet klopt, hoe goed het verzonnen is,
dan kan het nog steeds niet bevestigd worden. Je hebt er immers het bewijsmateriaal niet voor.
Verder moet bewijs wettig en overtuigend zijn. Er is geen sprake van overtuiging. Om deze reden
klopt de stelling niet.
d) Wat is een scenario ?
Een scenario is een chronologische beschrijving van een bepaalde gebeurtenis die heeft
plaatsgevonden of nog moet plaatsvinden
e) Welke scenario’s stonden in de zaak Rijkbloem tegenover elkaar?
Zie zaak hierboven*
f) Leg uit waarom in de zaak-Rijkbloem iemand veroordeeld werd ondanks het gebrekkige bewijs.
Partijen
- Danny Rijkbloem (verdachte)
- - Nicole en moeder van Nicole (getuigen) (daders)
- - Vader Nicole ((ge)dood)
In de zaak-Rijkbloem kon ondanks weinig bewijsmiddelen Danny Rijkbloem veroordeeld worden. In
de casus ging het erover dat Danny de vader van Nicole zou hebben vermoord. De politie heeft
Danny meteen meegenomen, terwijl er weinig bewijsmiddel was. Hoe kon dit gebeuren? Er was
namelijk sprake van een ‘goed verhaal’.
Danny is een Surinamer met een strafblad en werkloos. Hij heeft een relatie met Nicole. De ouders
van Nicole zijn tegen hun relatie, omdat de relatie best gewelddadig is. Nicole besluit de relatie te
verbreken en trekt uit het huis. Ouders halen kleren op en bij de confrontatie met Danny overlijdt de
vader van Nicole. De vader is doodgeschoten. Danny belt de politie en er ontstaan vervolgens twee
verschillende verhalen:
