Samenvatting Privaatrecht:
Les 1:
“Privaatrecht” situering
Wat is recht? Geheel van gedragsregels die strekken tot het ordenen van
samenleven van mensen en die kunnen worden afgedwongen door (toedoen
van) de overheid
Classificatie van recht: Summa diviso (hoogst onderscheid mogelijk
binnen recht)
Publiek recht
Privaatrecht
Privaatrecht
Regelt onderlinge verhouding tussen burgers onderling (en tussen burger
en de overheid indien de overheid niet als overheid handelt).
Bv.: Mag je met iemand trouwen? En gevolgen van zo een huwelijk? Wat
doen bij niet-uitvoering overeenkomst? Wat bij omverrijding van fietser?
Onderscheid tussen:
Het materieel privaatrecht (inhoudelijke rechtsregels zelf, dus bv.
Huwelijksrecht, aansprakelijkheidsrecht, contractenrecht, ...)
Het gerechtelijke privaatrecht (procesrecht (=Waar ligt die
rechtbank, welke rechtbank, welke rechter, hoe kom je bij de
rechtbank? ; afdwinging materiële rechten; met publiekrechtelijke
component).
Onderdelen van het materieel privaatrecht
Burgerlijk recht (of “civiel recht”):
Regelt de verhoudingen tussen burgers onderling in het algemeen.
“Gemeen” privaatrecht - “default regime” => Privaatrecht dat van
toepassing is wanneer er geen andere regels van toepassing zijn/ zijn
afgesproken.
Zorgt voor een algemeen kader van rechtsregels dat van toepassing is
op onderlinge verhouding tussen burgers, behalve wanneer er
bijzondere regels zijn.
Bijzonder privaatrecht (deels gemengde rechtstakken)
Regelt de verhoudingen tussen burgers in bijzondere relaties
Ondernemingsrecht, sociaal recht, economisch recht
o Bv.: Sociaal recht => Belangrijke component is arbeidsrecht, regelt
o.a. de verhoudingen de verhouding tussen de werkgever en
werknemer. Arbeidsrecht schrijft aantal zeer specifieke regels voor,
die regels wijken af van regels uit Gemene Privaatrecht. Dus die
bijzondere regels primeren op de algemene regels. Maar
arbeidsrecht regelt niet alles over bv. Arbeidscontracten. Dus voor
aspecten die niet specifiek zijn geregeld, dat we teruggrijpen naar
gemeenrechtelijke regels.
Opzet opleidingsonderdeel: Hoofdzakelijk burgerlijk recht dus
gemeen privaatrecht
Relevantie:
, In het algemeen van toepassing indien er geen bijzondere regimes
gelden.
Zelfs van toepassing in bijzondere regimes indien die bijzondere
regimes voor bepaalde aspecten geen bijzondere regels voorzien =
gemeenrechtelijke werking!! (Lex specialis primeert op lex
generalis).
Onderverdeling gemeen privaatrecht
Personen- en familierecht
Niet-patrimoniale (niet-vermogensrechtelijke aspecten) en elementen
van de persoon of de familie.
“Personenrecht”: Niet-patrimoniale elementen inherent aan de persoon
“Familierecht”: Niet-patrimoniale elementen van de familie
o Verticaal: In opgaande en neergaande lijn
o Horizontaal: Tussen partners.
Vermogensrecht
Regelt de patrimoniale (of vermogensrechtelijke) gevolgen van
rechtsverhoudingen tussen burgers.
Valt uiteen in:
o Verbintenissenrecht: Patrimoniale verhoudingen tussen personen
(schuldeiser en schuldenaar). Een verbintenis zou kunnen ontstaan
uit het aansprakelijkheidsrecht. Bv.: Aanrijding fietser
o Overeenkomstenrecht: Patrimoniale gevolgen van een
overeenkomst => Bv.: Sluiten van koopovereenkomst, er ontstaan
verplichtingen aan twee zijden (koper betalen en verkoper leveren/
overdragen).
o Goederenrecht: Patrimoniale verhoudingen tussen een persoon en
een goed/ voorwerp. Bv.: Wie is eigenaar van een bepaald
voorwerp? Bv.: Wat kan je doen als je eigenaar bent van grond &
iemand anders zonder jouw toestemming een huis erop begint te
bouwen? Dan zal goederenrecht regelen wat je kunt doen.
Familiaal vermogensrecht
Slaat brug tussen P&F & vermogensrecht
Regelt de vermogensrechtelijke gevolgen van het (personen- en)
familierecht, dus binnen een familie! Bv.: Huwelijksvermogensrecht,
erfrecht
o Vermogensrechtelijke gevolgen van de relatie
o Vermogensrechtelijke gevolgen van het overlijden.
Kenmerken van het privaatrecht
BW 1804 => “Code Napoléon” => Doordrongen van het gedachtengoed
van de Franse Revolutie.
Van Ancien Régime naar Code Napoléon: Van economisch immobilisme
naar economisch liberalisme
Autonomie en zelfbeschikkingsrecht (vrijheid)
Voor iedereen (gelijkheid)
Eigendom (premisse voor vrijheid en gelijkheid, dat je bv. Eigenaar kan
zijn van goederen).
, Grote principes uit het burgerlijk recht
Art. 544 OBW (bestaat niet meer)/ art. 3.50 BW (deze vermelden):
eigendomsrecht
Art. 1134 OBW (bestaat ook niet meer)/ art. 5.14 BW (deze vermelden):
contractvrijheid
En: Bindende kracht van de overeenkomst (“verantwoordelijkheid”)
Art. 1382 OBW (ook niet van toepassing)/ art. 6.5 BW (deze vermelden):
foutaansprakelijkheid => als je door je eigen fout, bij iemand anders
schade berokkent, dan ben je voor die schade aansprakelijk, dan moet je
die schade vergoeden.
Burgerlijk recht bevat in hoofdzaak aanvullend recht – uitvloeisel van
autonomie
Wettelijke regels gelden enkel, voor zover de partijen zelf geen andere
regeling hebben getroffen.
Vloeit voort uit principe van contractuele autonomie, waarbij partijen
vrij zijn om hun onderlinge rechtsverhoudingen te regelen.
Bv.: Regels van publiekrecht zijn meestal van dwingend recht/ openbare
orde, meeste uit privaatrecht, zijn regels van aanvullend recht.
Bv.: Wettelijk huwelijksvermogensrecht – art. 2.3.1 & 2.3.12 => Het
wettelijk stelsel is aanvullend van aard, tenzij de wet anders bepaalt.
Eerste art. Bepaalt dat bij gebrek aan huwelijkscontract het wettelijk
stelsel van toepassing is. Tweede artikel regelt gemeenschap van
aanwinsten, maar echtgenoten kunnen bij huwelijkscontract een ander
stelsel kiezers (bv. Scheiding van goederen).
BW: Sedert 1804 geëvolueerd
1. Vermaatschappelijking/ solidarisering van het privaatrecht
Waarom? In 1804 doordrongen van idee dat iedereen gelijk is. Dat
burgers voor regeling van hun privaatleven het heft in eigen handen
moeten nemen. Gaandeweg is men beginnen vaststellen dat die
gelijkheid een illusie is. Gelijkheid werkt wanneer we onderling
bepaalde afspraken zouden maken, we zouden negotiëren (denk aan
voorbeeld boek privaatrecht).
Bv.: Abonnement Proximus niet te onderhandelen. Dus niet
iedereen is gelijk, die gelijkheid is in sommige relaties een illusie.
Wetgever heeft dus ingezien dat in sommige rechtsverhoudingen,
de ene partij zwakker is dan de andere partij (vandaar solidarisering
van privaatrecht).
Techniek: Hoe gaan we dan beschermen? Door regels op te leggen van
dwingend recht vanuit die solidarisering in het privaatrecht.
Deze regels kunnen niet terzijde worden geschoven door
overeenkomst. Ze zijn er om zwakkere partij te beschermen (bv.
Huurrecht, consumentenrecht, ...)
Opgelet: tweede reden van dwingend recht: Europeanisering – infra
Toepassingen:
o Wilsleer (=Rechtshandelingen geldig als er
wilsovereenstemming is tussen partijen) -> vertrouwensleer
(=Ook geldig als de wederpartij gerechtvaardigd mocht
, vertrouwen op uiting van wil, zelfs indien geen echte wil). DUS
meer bescherming van gerechtvaardigd vertrouwen is
maatschappelijkere benadering.
o Relativiteit van rechtshandeling (=overeenkomsten enkel
werking tussen partijen) -> tegenwerpelijkheid (=In sommige
gevallen kunnen rechtshandelingen toch gevolgen hebben voor
derden, via tegenwerpelijkheid).
2. Meergelaagdheid, BW doorheen jaren meergelaagd.
Enerzijds europeanisering en internationalisering => BW beïnvloedt
door Europese en internationale regels.
Bv.: Privacyrecht (impact op contracten, aansprakelijkheid, ...) &
consumentenbescherming (Bv.: Richtlijn oneerlijke bedingen,
consumentenkoop).
Anderzijds regionalisering en versnippering => Door federalisering van
België zijn sommige delen van privaatrecht regionale bevoegdheid
geworden.
Bv.: Woonhuur, landpacht, erfpacht, ... geregionaliseerd.
Gevolg: Versnippering, verschillende regels in Vlaanderen, Wallonië
& Brussel. Leidt tot minder uniformiteit.
3. Constitutionalisering: Invloed van grondrechten op privaatrecht
Wat? Grondrechten beïnvloeden steeds meer privaatrecht. Rechters en
wetgevers passen privaatrechtlijke regels aan i.f.v. grondwettelijke/
mensenrechtelijke normen.
Bv.: VMU versus eerroof/ privacy => Balans zoeken tussen art. 10
EVRM (=VMU) & art. 8 EVRM (=Recht op eerbiediging van privéleven).
Bv.: Gelijkheid behandeling en non-discriminatie => Verbod op
discriminatie speelt binnen bv. Arbeidsrecht, huurrecht, bv. Verbod op
discriminatie bij toewijzing van huurwoning.
Toekomst BW?
Aftuigen? Versnippering?
Heropbouwen? Hercodificatie?
Initiatief genomen geweest om nieuw BW te maken. Om heel burgerlijk
recht te herbekijken, aan te passen waar nodig is & in nieuw BW te
gieten.
Les 2: Basisconcepten van het privaatrecht
2.1 Wat is een rechtssubject?
De spelers/ actoren in het burgerlijk recht; degenen voor wie het
burgerlijk recht geldt.
Rechtssubject (of “(rechts)persoon” sensu lato (in ruime betekenis
van het woord) =
De mogelijke drager van rechten en verplichtingen.
Diegene aan wie het objectieve recht, rechten en verplichtingen toekent.
2.2 Wie is een rechtssubject?
Twee soorten rechtssubjecten (=personen; = rechtspersonen sensu
lato)
Natuurlijke persoon (of fysieke persoon)
=elke mens vanaf de geboorte (levend en levensvatbaar).
Les 1:
“Privaatrecht” situering
Wat is recht? Geheel van gedragsregels die strekken tot het ordenen van
samenleven van mensen en die kunnen worden afgedwongen door (toedoen
van) de overheid
Classificatie van recht: Summa diviso (hoogst onderscheid mogelijk
binnen recht)
Publiek recht
Privaatrecht
Privaatrecht
Regelt onderlinge verhouding tussen burgers onderling (en tussen burger
en de overheid indien de overheid niet als overheid handelt).
Bv.: Mag je met iemand trouwen? En gevolgen van zo een huwelijk? Wat
doen bij niet-uitvoering overeenkomst? Wat bij omverrijding van fietser?
Onderscheid tussen:
Het materieel privaatrecht (inhoudelijke rechtsregels zelf, dus bv.
Huwelijksrecht, aansprakelijkheidsrecht, contractenrecht, ...)
Het gerechtelijke privaatrecht (procesrecht (=Waar ligt die
rechtbank, welke rechtbank, welke rechter, hoe kom je bij de
rechtbank? ; afdwinging materiële rechten; met publiekrechtelijke
component).
Onderdelen van het materieel privaatrecht
Burgerlijk recht (of “civiel recht”):
Regelt de verhoudingen tussen burgers onderling in het algemeen.
“Gemeen” privaatrecht - “default regime” => Privaatrecht dat van
toepassing is wanneer er geen andere regels van toepassing zijn/ zijn
afgesproken.
Zorgt voor een algemeen kader van rechtsregels dat van toepassing is
op onderlinge verhouding tussen burgers, behalve wanneer er
bijzondere regels zijn.
Bijzonder privaatrecht (deels gemengde rechtstakken)
Regelt de verhoudingen tussen burgers in bijzondere relaties
Ondernemingsrecht, sociaal recht, economisch recht
o Bv.: Sociaal recht => Belangrijke component is arbeidsrecht, regelt
o.a. de verhoudingen de verhouding tussen de werkgever en
werknemer. Arbeidsrecht schrijft aantal zeer specifieke regels voor,
die regels wijken af van regels uit Gemene Privaatrecht. Dus die
bijzondere regels primeren op de algemene regels. Maar
arbeidsrecht regelt niet alles over bv. Arbeidscontracten. Dus voor
aspecten die niet specifiek zijn geregeld, dat we teruggrijpen naar
gemeenrechtelijke regels.
Opzet opleidingsonderdeel: Hoofdzakelijk burgerlijk recht dus
gemeen privaatrecht
Relevantie:
, In het algemeen van toepassing indien er geen bijzondere regimes
gelden.
Zelfs van toepassing in bijzondere regimes indien die bijzondere
regimes voor bepaalde aspecten geen bijzondere regels voorzien =
gemeenrechtelijke werking!! (Lex specialis primeert op lex
generalis).
Onderverdeling gemeen privaatrecht
Personen- en familierecht
Niet-patrimoniale (niet-vermogensrechtelijke aspecten) en elementen
van de persoon of de familie.
“Personenrecht”: Niet-patrimoniale elementen inherent aan de persoon
“Familierecht”: Niet-patrimoniale elementen van de familie
o Verticaal: In opgaande en neergaande lijn
o Horizontaal: Tussen partners.
Vermogensrecht
Regelt de patrimoniale (of vermogensrechtelijke) gevolgen van
rechtsverhoudingen tussen burgers.
Valt uiteen in:
o Verbintenissenrecht: Patrimoniale verhoudingen tussen personen
(schuldeiser en schuldenaar). Een verbintenis zou kunnen ontstaan
uit het aansprakelijkheidsrecht. Bv.: Aanrijding fietser
o Overeenkomstenrecht: Patrimoniale gevolgen van een
overeenkomst => Bv.: Sluiten van koopovereenkomst, er ontstaan
verplichtingen aan twee zijden (koper betalen en verkoper leveren/
overdragen).
o Goederenrecht: Patrimoniale verhoudingen tussen een persoon en
een goed/ voorwerp. Bv.: Wie is eigenaar van een bepaald
voorwerp? Bv.: Wat kan je doen als je eigenaar bent van grond &
iemand anders zonder jouw toestemming een huis erop begint te
bouwen? Dan zal goederenrecht regelen wat je kunt doen.
Familiaal vermogensrecht
Slaat brug tussen P&F & vermogensrecht
Regelt de vermogensrechtelijke gevolgen van het (personen- en)
familierecht, dus binnen een familie! Bv.: Huwelijksvermogensrecht,
erfrecht
o Vermogensrechtelijke gevolgen van de relatie
o Vermogensrechtelijke gevolgen van het overlijden.
Kenmerken van het privaatrecht
BW 1804 => “Code Napoléon” => Doordrongen van het gedachtengoed
van de Franse Revolutie.
Van Ancien Régime naar Code Napoléon: Van economisch immobilisme
naar economisch liberalisme
Autonomie en zelfbeschikkingsrecht (vrijheid)
Voor iedereen (gelijkheid)
Eigendom (premisse voor vrijheid en gelijkheid, dat je bv. Eigenaar kan
zijn van goederen).
, Grote principes uit het burgerlijk recht
Art. 544 OBW (bestaat niet meer)/ art. 3.50 BW (deze vermelden):
eigendomsrecht
Art. 1134 OBW (bestaat ook niet meer)/ art. 5.14 BW (deze vermelden):
contractvrijheid
En: Bindende kracht van de overeenkomst (“verantwoordelijkheid”)
Art. 1382 OBW (ook niet van toepassing)/ art. 6.5 BW (deze vermelden):
foutaansprakelijkheid => als je door je eigen fout, bij iemand anders
schade berokkent, dan ben je voor die schade aansprakelijk, dan moet je
die schade vergoeden.
Burgerlijk recht bevat in hoofdzaak aanvullend recht – uitvloeisel van
autonomie
Wettelijke regels gelden enkel, voor zover de partijen zelf geen andere
regeling hebben getroffen.
Vloeit voort uit principe van contractuele autonomie, waarbij partijen
vrij zijn om hun onderlinge rechtsverhoudingen te regelen.
Bv.: Regels van publiekrecht zijn meestal van dwingend recht/ openbare
orde, meeste uit privaatrecht, zijn regels van aanvullend recht.
Bv.: Wettelijk huwelijksvermogensrecht – art. 2.3.1 & 2.3.12 => Het
wettelijk stelsel is aanvullend van aard, tenzij de wet anders bepaalt.
Eerste art. Bepaalt dat bij gebrek aan huwelijkscontract het wettelijk
stelsel van toepassing is. Tweede artikel regelt gemeenschap van
aanwinsten, maar echtgenoten kunnen bij huwelijkscontract een ander
stelsel kiezers (bv. Scheiding van goederen).
BW: Sedert 1804 geëvolueerd
1. Vermaatschappelijking/ solidarisering van het privaatrecht
Waarom? In 1804 doordrongen van idee dat iedereen gelijk is. Dat
burgers voor regeling van hun privaatleven het heft in eigen handen
moeten nemen. Gaandeweg is men beginnen vaststellen dat die
gelijkheid een illusie is. Gelijkheid werkt wanneer we onderling
bepaalde afspraken zouden maken, we zouden negotiëren (denk aan
voorbeeld boek privaatrecht).
Bv.: Abonnement Proximus niet te onderhandelen. Dus niet
iedereen is gelijk, die gelijkheid is in sommige relaties een illusie.
Wetgever heeft dus ingezien dat in sommige rechtsverhoudingen,
de ene partij zwakker is dan de andere partij (vandaar solidarisering
van privaatrecht).
Techniek: Hoe gaan we dan beschermen? Door regels op te leggen van
dwingend recht vanuit die solidarisering in het privaatrecht.
Deze regels kunnen niet terzijde worden geschoven door
overeenkomst. Ze zijn er om zwakkere partij te beschermen (bv.
Huurrecht, consumentenrecht, ...)
Opgelet: tweede reden van dwingend recht: Europeanisering – infra
Toepassingen:
o Wilsleer (=Rechtshandelingen geldig als er
wilsovereenstemming is tussen partijen) -> vertrouwensleer
(=Ook geldig als de wederpartij gerechtvaardigd mocht
, vertrouwen op uiting van wil, zelfs indien geen echte wil). DUS
meer bescherming van gerechtvaardigd vertrouwen is
maatschappelijkere benadering.
o Relativiteit van rechtshandeling (=overeenkomsten enkel
werking tussen partijen) -> tegenwerpelijkheid (=In sommige
gevallen kunnen rechtshandelingen toch gevolgen hebben voor
derden, via tegenwerpelijkheid).
2. Meergelaagdheid, BW doorheen jaren meergelaagd.
Enerzijds europeanisering en internationalisering => BW beïnvloedt
door Europese en internationale regels.
Bv.: Privacyrecht (impact op contracten, aansprakelijkheid, ...) &
consumentenbescherming (Bv.: Richtlijn oneerlijke bedingen,
consumentenkoop).
Anderzijds regionalisering en versnippering => Door federalisering van
België zijn sommige delen van privaatrecht regionale bevoegdheid
geworden.
Bv.: Woonhuur, landpacht, erfpacht, ... geregionaliseerd.
Gevolg: Versnippering, verschillende regels in Vlaanderen, Wallonië
& Brussel. Leidt tot minder uniformiteit.
3. Constitutionalisering: Invloed van grondrechten op privaatrecht
Wat? Grondrechten beïnvloeden steeds meer privaatrecht. Rechters en
wetgevers passen privaatrechtlijke regels aan i.f.v. grondwettelijke/
mensenrechtelijke normen.
Bv.: VMU versus eerroof/ privacy => Balans zoeken tussen art. 10
EVRM (=VMU) & art. 8 EVRM (=Recht op eerbiediging van privéleven).
Bv.: Gelijkheid behandeling en non-discriminatie => Verbod op
discriminatie speelt binnen bv. Arbeidsrecht, huurrecht, bv. Verbod op
discriminatie bij toewijzing van huurwoning.
Toekomst BW?
Aftuigen? Versnippering?
Heropbouwen? Hercodificatie?
Initiatief genomen geweest om nieuw BW te maken. Om heel burgerlijk
recht te herbekijken, aan te passen waar nodig is & in nieuw BW te
gieten.
Les 2: Basisconcepten van het privaatrecht
2.1 Wat is een rechtssubject?
De spelers/ actoren in het burgerlijk recht; degenen voor wie het
burgerlijk recht geldt.
Rechtssubject (of “(rechts)persoon” sensu lato (in ruime betekenis
van het woord) =
De mogelijke drager van rechten en verplichtingen.
Diegene aan wie het objectieve recht, rechten en verplichtingen toekent.
2.2 Wie is een rechtssubject?
Twee soorten rechtssubjecten (=personen; = rechtspersonen sensu
lato)
Natuurlijke persoon (of fysieke persoon)
=elke mens vanaf de geboorte (levend en levensvatbaar).
