Wat is onderzoek?
Hoofdstuk 1
1.1 Uitgangspunten van onderzoek
Fundamenteel onderzoek: beantwoord je de vragen om kennis te ontwikkelen
(kennisvragen)
Praktijkgericht onderzoek: je houd je bezig met het oplossen van praktijkproblemen
(praktijkvragen)
Kennisvraag: een vraag die je met behulp van fundamenteel onderzoek beantwoord
en die in het onderzoek kennis oplevert. Fundamenteel onderzoek is belangrijk voor
de wetenschap, voor het onderzoekzelf.
Praktijkvraag: afkomstig uit de dagelijkse praktijk, uit de samenleving. Het antwoordt
levert handvatten op waarmee je praktijkproblemen kunt oplossen. Praktijkgericht
onderzoek is belangrijk voor de maatschappij
In praktijkgericht onderzoek kun je ook kennisvragen beantwoorden en in fundamenteel
onderzoek kun je ook praktijkvragen beantwoorden.
Kwantitatief onderzoek: onderzoek in cijfermatige gegevens.
Kwalitatief onderzoek: onderzoek in het veld, hier wordt gebruik gemaakt van niet-
cijfermatige gegevens. Bijv. de betekenis van personen aan een bepaalde situatie.
Kenmerken van kwalitatieve en kwantitatieve methoden
Kwalitatief Kwantitatief
Nadruk op betekenis/context Ja Nee
Aantal onderzochten Weinig Veel
Gegevens per onderzochte Veel Weinig
Soort gegevens Diepgaand Oppervlakkig
Objectief meetbaar (numeriek) Nee Ja
Statistisch generaliseerbaar Nee Mogelijk
Om een compleet antwoord op de probleemstelling te krijgen kunnen beide onderzoeken
naast elkaar worden gezet, om een compleet antwoord op de probleemstelling te krijgen.
Triangulatie en mixed method – benadering
Triangulatie: probleemstellingen aanpakken met meerdere onderzoeksmethoden.
Triangulatie wordt gebruikt om de kwaliteit van onderzoek (betrouwbaarheid) te verhogen.
Mixed Method - benadering: onderzoek waarbij kwalitatieve en kwantitatieve
methoden worden ingezet.
De methoden moeten dus kwalitatieve én kwantitatieve elementen bevatten, door deze
methoden beide te gebruiken belicht je de probleemstellingen vanuit meerdere invalshoeken
en het verhoogt de geldigheid van onderzoeksresultaten.
Inductief of deductief
Inductief onderzoek: theorie – ontwikkelend onderzoek.
Onderzoekers die inductieve methoden gebruiken, verrichten vaak (niet altijd) kwantitatief
onderzoek. Inductief onderzoeken is theorievormend. Iteratie leidt tot een hogere kwaliteit
van resultaten.
Deductief onderzoek: theorietoetsend onderzoek.
,De onderzoeker formuleert verwachtingen aan de hand van (bestaande) theorieën en
modellen.
Inductief en deductief vullen elkaar aan: je ontwikkelt een theorie op een inductieve manier.
Daarna ga je met behulp van deductie na of de theorie waar is.
1.2 Regels voor kwaliteit van onderzoek
Onderzoekers verschillen van niet – onderzoekers op drie punten:
- Houding
De houding moet onafhankelijk zijn. Bij kwalitatief onderzoek kan dit nog wel eens
lastig zijn, omdat je dan betrokken bent bij mensen die je onderzoekt. Het is
belangrijk dat je streeft naar openheid van je onderzoek. Deze houding is belangrijk
bij fundamenteel en wetenschappelijk onderzoek. Als jouw onderzoek door ander
onderzoek worden tegensgesproken, dan is jouw onderzoek niet minder van kwaliteit,
maar weerlegd.
Bij praktijkonderzoek is een onderzoekende en kritische houding belangrijk. Je leert
je onderzoek kritisch te bekijken vanaf een ‘afstandje’ en leer je kritische vragen te
stellen. Een onafhankelijk onderzoek kan oorzaken aan het licht brengen, ervoor
zorgen dat er een goede oplossing wordt bedacht en dat deze oplossing ook effect
heeft. Onafhankelijk van de mening en doelen van de betrokkenen.
- Kennis
Kennis van methoden is en blijft een belangrijk onderdeel van het doen van
onderzoek. Kennis van methoden van onderzoek is niet eenmalig; je moet altijd
weten welke onderzoeksmethoden er zijn, welke criteria deze hebben en wat de
voor- en nadelen van het toepassen van bepaalde methoden zijn.
- Vaardigheid
Je krijgt vaardigheid in het doen van onderzoek door er actief mee bezig te zijn. Dit
kan aan de hand van voorbeelden of een casus. Vervolgens leer je die kennis toe te
passen.
De verschillende kwaliteitscriteria voor uitvoering en interpretatie van onderzoek:
- Betrouwbaarheid
Betrouwbaarheid van onderzoek is de mate waarin het onderzoek vrij is van
toevallige fouten. Dat zijn afwijkingen in je onderzoek die niet controleerbaar zijn, die
door onbekende fouten worden veroorzaakt. Toevallige fouten kunnen de
betrouwbaarheid aantasten.
Onderzoek is herhaalbaar. Als een iemand anders hetzelfde onderzoek uitvoert,
komen daar vergelijkbare resultaten uit. Verder moet er een overeenstemming tussen
de onderzoekers zijn over de resultaten. Daarom is een onafhankelijke houding van
de onderzoeker zo belangrijk; hij moet objectief naar het onderzoek kunnen kijken,
wat de resultaten ook zijn.
- Toetsbaarheid van uitspraken
Een onderwerp moet toetsbaar zijn. Dit betekent dat er geen uitspraken worden
gedaan als ‘engelen bestaan’ of ‘Oranje is de beste’. Deze uitspraken zijn speculatief:
niet op feiten gebaseerd, en subjectief: jouw mening.
Onderzoek wil weerlegbaar zijn. Dit betekent dat andere onderzoekers een idee of
verwachting door middel van goed onderzoek moeten kunnen bevestigen of juist
weerleggen. Het onderwerp van je onderzoek moet eenduidig zijn.
, Een onderzoek moet ook openbaar zijn. Anderen kunnen jouw uitspraak niet
bevestigen of weerleggen als je hem voor jezelf houdt en niet bereid bent om
feedback te ontvangen.
Openheid van uitspraken leidt ertoe dat andere onderzoekers jouw uitspraken
opnieuw kunnen testen. Zo wordt onderzoek realiseerbaar (herhaalbaar). Deze
herhaalbaarheid is een belangrijke voorwaarde om de betrouwbaarheid te
onderzoeken.
Toetsbaarheid van uitspraken is vooral van toepassing op kwantitatief onderzoek.
- Informativiteit
Het informatiegehalte van je uitspraken moet maximaal zijn. Om een uitspraak te
kunnen toetsen (kwantitatief dus: de toetsbaarheidseis) moet je die wel heel
nauwkeurig formuleren. Het is belangrijk dat je nauwkeurig omschrijft wat je
onderwerp is. Je moet heel goed aangeven:
o Over welke situatie je uitspraak doet;
o Binnen welke grenzen je onderzoek zich afspeelt;
o Welke groep daarbij betrokken is of wordt;
o In welke periode je onderzoek zich afspeelt;
o Wat het domein is van je onderzoek: het hele ‘gebied’ waarop je onderzoek
betrekking heeft, alle eenheden waarop je onderzoek zich richt. Hoe groter je
domein, des te informatiever zijn je uitspraken.
Het criterium ‘informativiteit’ is vooral van toepassing op kwantitatief onderzoek, maar
steeds vaker zie je het ook bij kwalitatief onderzoek opduiken.
- (Interne en begrips) validiteit
Validiteit (geldigheid) hangt samen met de geldigheid en de zuiverheid van
onderzoeksresultaten. Er zijn veel vormen van validiteit. Als je de juiste conclusies
kunt trekken, heet het onderzoek intern valide. Bij begripsvaliditeit ‘meet je wat je
meten wilt’.
- Externe validiteit
Onderzoekers willen met hun resultaten uitspraken doen over een zo groot mogelijke
groep personen of situaties. Zij analyseren een specifiek deel van de ‘werkelijkheid’
en doen daarover uitspraken. Zijn deze uitspraken precies volgens alle voorwaarden
getoetst, dan kunnen ze geldig worden verklaard voor een grotere groep of voor
andere situaties: ze kunnen worden gegeneraliseerd. Deze generaliseerbaarheid
vormt de externe validiteit van het onderzoek, een bijzondere vorm van validiteit.
Bij externe validiteit zijn twee soorten denkbaar:
o Bij statische generalisatie toetst de onderzoeker door middel van statistische
testen (kwantitatief) of een bepaald resultaat generaliseerbaar is. Technisch
dus.
o Bij kwalitatief onderzoek streven onderzoekers vaker naar inhoudelijke
generalisatie. Dat is vergelijkbaar van de resultaten in soortgelijke situaties.
Externe validiteit is belangrijk bij zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek, maar dus wel
het op verschillende manieren.
Betrouwbaarheid: de mate waarin onderzoek vrij is van toevallige fouten
Validiteit: de mate waarin onderzoek vrij is van systematische fouten
Hoofdstuk 1
1.1 Uitgangspunten van onderzoek
Fundamenteel onderzoek: beantwoord je de vragen om kennis te ontwikkelen
(kennisvragen)
Praktijkgericht onderzoek: je houd je bezig met het oplossen van praktijkproblemen
(praktijkvragen)
Kennisvraag: een vraag die je met behulp van fundamenteel onderzoek beantwoord
en die in het onderzoek kennis oplevert. Fundamenteel onderzoek is belangrijk voor
de wetenschap, voor het onderzoekzelf.
Praktijkvraag: afkomstig uit de dagelijkse praktijk, uit de samenleving. Het antwoordt
levert handvatten op waarmee je praktijkproblemen kunt oplossen. Praktijkgericht
onderzoek is belangrijk voor de maatschappij
In praktijkgericht onderzoek kun je ook kennisvragen beantwoorden en in fundamenteel
onderzoek kun je ook praktijkvragen beantwoorden.
Kwantitatief onderzoek: onderzoek in cijfermatige gegevens.
Kwalitatief onderzoek: onderzoek in het veld, hier wordt gebruik gemaakt van niet-
cijfermatige gegevens. Bijv. de betekenis van personen aan een bepaalde situatie.
Kenmerken van kwalitatieve en kwantitatieve methoden
Kwalitatief Kwantitatief
Nadruk op betekenis/context Ja Nee
Aantal onderzochten Weinig Veel
Gegevens per onderzochte Veel Weinig
Soort gegevens Diepgaand Oppervlakkig
Objectief meetbaar (numeriek) Nee Ja
Statistisch generaliseerbaar Nee Mogelijk
Om een compleet antwoord op de probleemstelling te krijgen kunnen beide onderzoeken
naast elkaar worden gezet, om een compleet antwoord op de probleemstelling te krijgen.
Triangulatie en mixed method – benadering
Triangulatie: probleemstellingen aanpakken met meerdere onderzoeksmethoden.
Triangulatie wordt gebruikt om de kwaliteit van onderzoek (betrouwbaarheid) te verhogen.
Mixed Method - benadering: onderzoek waarbij kwalitatieve en kwantitatieve
methoden worden ingezet.
De methoden moeten dus kwalitatieve én kwantitatieve elementen bevatten, door deze
methoden beide te gebruiken belicht je de probleemstellingen vanuit meerdere invalshoeken
en het verhoogt de geldigheid van onderzoeksresultaten.
Inductief of deductief
Inductief onderzoek: theorie – ontwikkelend onderzoek.
Onderzoekers die inductieve methoden gebruiken, verrichten vaak (niet altijd) kwantitatief
onderzoek. Inductief onderzoeken is theorievormend. Iteratie leidt tot een hogere kwaliteit
van resultaten.
Deductief onderzoek: theorietoetsend onderzoek.
,De onderzoeker formuleert verwachtingen aan de hand van (bestaande) theorieën en
modellen.
Inductief en deductief vullen elkaar aan: je ontwikkelt een theorie op een inductieve manier.
Daarna ga je met behulp van deductie na of de theorie waar is.
1.2 Regels voor kwaliteit van onderzoek
Onderzoekers verschillen van niet – onderzoekers op drie punten:
- Houding
De houding moet onafhankelijk zijn. Bij kwalitatief onderzoek kan dit nog wel eens
lastig zijn, omdat je dan betrokken bent bij mensen die je onderzoekt. Het is
belangrijk dat je streeft naar openheid van je onderzoek. Deze houding is belangrijk
bij fundamenteel en wetenschappelijk onderzoek. Als jouw onderzoek door ander
onderzoek worden tegensgesproken, dan is jouw onderzoek niet minder van kwaliteit,
maar weerlegd.
Bij praktijkonderzoek is een onderzoekende en kritische houding belangrijk. Je leert
je onderzoek kritisch te bekijken vanaf een ‘afstandje’ en leer je kritische vragen te
stellen. Een onafhankelijk onderzoek kan oorzaken aan het licht brengen, ervoor
zorgen dat er een goede oplossing wordt bedacht en dat deze oplossing ook effect
heeft. Onafhankelijk van de mening en doelen van de betrokkenen.
- Kennis
Kennis van methoden is en blijft een belangrijk onderdeel van het doen van
onderzoek. Kennis van methoden van onderzoek is niet eenmalig; je moet altijd
weten welke onderzoeksmethoden er zijn, welke criteria deze hebben en wat de
voor- en nadelen van het toepassen van bepaalde methoden zijn.
- Vaardigheid
Je krijgt vaardigheid in het doen van onderzoek door er actief mee bezig te zijn. Dit
kan aan de hand van voorbeelden of een casus. Vervolgens leer je die kennis toe te
passen.
De verschillende kwaliteitscriteria voor uitvoering en interpretatie van onderzoek:
- Betrouwbaarheid
Betrouwbaarheid van onderzoek is de mate waarin het onderzoek vrij is van
toevallige fouten. Dat zijn afwijkingen in je onderzoek die niet controleerbaar zijn, die
door onbekende fouten worden veroorzaakt. Toevallige fouten kunnen de
betrouwbaarheid aantasten.
Onderzoek is herhaalbaar. Als een iemand anders hetzelfde onderzoek uitvoert,
komen daar vergelijkbare resultaten uit. Verder moet er een overeenstemming tussen
de onderzoekers zijn over de resultaten. Daarom is een onafhankelijke houding van
de onderzoeker zo belangrijk; hij moet objectief naar het onderzoek kunnen kijken,
wat de resultaten ook zijn.
- Toetsbaarheid van uitspraken
Een onderwerp moet toetsbaar zijn. Dit betekent dat er geen uitspraken worden
gedaan als ‘engelen bestaan’ of ‘Oranje is de beste’. Deze uitspraken zijn speculatief:
niet op feiten gebaseerd, en subjectief: jouw mening.
Onderzoek wil weerlegbaar zijn. Dit betekent dat andere onderzoekers een idee of
verwachting door middel van goed onderzoek moeten kunnen bevestigen of juist
weerleggen. Het onderwerp van je onderzoek moet eenduidig zijn.
, Een onderzoek moet ook openbaar zijn. Anderen kunnen jouw uitspraak niet
bevestigen of weerleggen als je hem voor jezelf houdt en niet bereid bent om
feedback te ontvangen.
Openheid van uitspraken leidt ertoe dat andere onderzoekers jouw uitspraken
opnieuw kunnen testen. Zo wordt onderzoek realiseerbaar (herhaalbaar). Deze
herhaalbaarheid is een belangrijke voorwaarde om de betrouwbaarheid te
onderzoeken.
Toetsbaarheid van uitspraken is vooral van toepassing op kwantitatief onderzoek.
- Informativiteit
Het informatiegehalte van je uitspraken moet maximaal zijn. Om een uitspraak te
kunnen toetsen (kwantitatief dus: de toetsbaarheidseis) moet je die wel heel
nauwkeurig formuleren. Het is belangrijk dat je nauwkeurig omschrijft wat je
onderwerp is. Je moet heel goed aangeven:
o Over welke situatie je uitspraak doet;
o Binnen welke grenzen je onderzoek zich afspeelt;
o Welke groep daarbij betrokken is of wordt;
o In welke periode je onderzoek zich afspeelt;
o Wat het domein is van je onderzoek: het hele ‘gebied’ waarop je onderzoek
betrekking heeft, alle eenheden waarop je onderzoek zich richt. Hoe groter je
domein, des te informatiever zijn je uitspraken.
Het criterium ‘informativiteit’ is vooral van toepassing op kwantitatief onderzoek, maar
steeds vaker zie je het ook bij kwalitatief onderzoek opduiken.
- (Interne en begrips) validiteit
Validiteit (geldigheid) hangt samen met de geldigheid en de zuiverheid van
onderzoeksresultaten. Er zijn veel vormen van validiteit. Als je de juiste conclusies
kunt trekken, heet het onderzoek intern valide. Bij begripsvaliditeit ‘meet je wat je
meten wilt’.
- Externe validiteit
Onderzoekers willen met hun resultaten uitspraken doen over een zo groot mogelijke
groep personen of situaties. Zij analyseren een specifiek deel van de ‘werkelijkheid’
en doen daarover uitspraken. Zijn deze uitspraken precies volgens alle voorwaarden
getoetst, dan kunnen ze geldig worden verklaard voor een grotere groep of voor
andere situaties: ze kunnen worden gegeneraliseerd. Deze generaliseerbaarheid
vormt de externe validiteit van het onderzoek, een bijzondere vorm van validiteit.
Bij externe validiteit zijn twee soorten denkbaar:
o Bij statische generalisatie toetst de onderzoeker door middel van statistische
testen (kwantitatief) of een bepaald resultaat generaliseerbaar is. Technisch
dus.
o Bij kwalitatief onderzoek streven onderzoekers vaker naar inhoudelijke
generalisatie. Dat is vergelijkbaar van de resultaten in soortgelijke situaties.
Externe validiteit is belangrijk bij zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek, maar dus wel
het op verschillende manieren.
Betrouwbaarheid: de mate waarin onderzoek vrij is van toevallige fouten
Validiteit: de mate waarin onderzoek vrij is van systematische fouten
