Samenvatting Klinische Psychologie
Maud Noordhuis
Samenvatting van Psychopathology: Research, Assessment and Treatment in
Clinical Psychology inclusief de termen uit Capita Selecta in Clinical Psychology en
alle belangrijke informatie uit de colleges
H1 - Introductie in de psychopathologie
Definities
Abnormaal: afwijkend van de verwachte norm of wanneer iemands gedrag of
gedachten irrationeel of schadelijk zijn, is het abnormaal.
- psychopathologie: afwijkingen van normaal dagelijks psychisch functioneren
- klinische psychologie: onderzoek naar psychopathologie en behandeling
tot 18e eeuw:
- demonologie: kwade geesten en demonen of hekserij zijn oorzaak van
abnormaal gedrag
- behandeling = marteling en ceremonies om geesten te verdrijven
- in een asylum/gesticht
19e eeuw: medisch model
somatogene hypothese: abnormaal gedrag heeft biologische oorzaken zoals een
beroerte of infectie
- syfilis: liet verandering in persoonlijkheid zien, dementie of verlamming
- general paresis
Medisch model: psychopathologische aandoening hebben een biologische oorzaak
- hieruit ontstond de psychiatrie
- tekortkomingen medisch model: er is niet altijd sprake van een beschadigd
systeem, gezonde mensen kunnen ook abnormaal gedrag vertonen, het
maakt gebruik van biologisch reductionisme wat nooit alles kan verklaren
- medisch model zorgt voor stigmatisering van psychische patiënten
- schizofrenie, depressie en alcoholisme = gevaarlijk volgens dit model
Zorgvoorzieningen
philippe pinel (1798): kwam met de eerste humane, morele behandelingen van
mentale patiënten door handboeien te verwijderen en kettingen van de mentaal
‘gestoorden’
- simpel classificatiesysteem:
- melancholia
- manie
- dementie
- idiotisme
,Benjamin Rush (1812): morele behandelingen en een brede interesse in de oorzaak
van psychopathologie
Emil Kraepelin (1883):
- eerste moderne classificatiesystemen
- focus op biologische oorzaken
Oprichting APA (American Psychiatric Association)
- verandert in 1892 in de American Psychological Association
Sigmund Freud (1917):
- Psychoanalyse
- Focus op cognitieve/psychologische oorzaken van psychopathie
George W. Brown en T. Harris: social breakdown syndroom: agressiviteit uitdagend
gedrag en desinteresse in persoonlijk welzijn door jarenlange mishandeling
milieutherapie: zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en productiviteit voor de
patiënten
token economy: operante conditionering voor beloningen bij goed gedrag
Wat is psychopathologie?
Wanneer een persoon afwijkt van bepaalde normen in de samenleving
1. Afwijking van de statistische norm
- duidelijk afkappunt en kwantificeerbaar
- maar niet alle abnormale gedragingen zijn perse onwenselijk of
zeldzaam
2. Afwijking van de sociale norm, cultuurgebonden: probleem, er is geen
overeenstemming over sociale normen en je bent contextafhankelijk
- caribische eilanden: paniekstoornis, ataque de nervios:
- plotselinge heftige emotionele en lichamelijke reactie bij een
ingrijpende gebeurtenis
- weerspiegelt een culturele manier om emotioneel lijden te uiten
- heel hard huilen, op de grond vallen, schreeuwen etc.
- haïti: seizisman stoornis, psychologische verlamming, een gevolg
van een plotselinge spirituele of emotionele schok
- een natuurlijke reactie op een gebeurtenis die het lichaam niet
kan verdragen volgens deze cultuur
- schizofrene patiënten in ontwikkelingslanden zijn beter behandelbaar
dan ontwikkelde landen
3. onaangepast gedrag: harmful dysfunction of gewoon disfunctioneren
- focust op hoe onaangepast en schadelijk het gedrag is
- sommige abnormale gedragingen zijn wel adaptief
4. persoonlijk lijden: beperkingen in sociaal, academisch en professioneel
opzicht
- focust op hoe onwenselijk het gedrag is voor een individu en is niet
gebonden aan normen
- maar mensen zien soms zelf niet in hoe schadelijk hun gedrag is
,Praktische component: psychopathologie is te herkennen aan symptomen die
kunnen duiden op een psychologische stoornis
Wetenschappelijke component: onderzoek naar psychologische stoornissen
De vier D’s van abnormaliteit:
1. Deviance = afwijking van normen
2. Dysfunction = disfunctioneren, sociaal, werkgerelateerd
3. Distress = psychisch lijden van zelf of omgeving
4. Danger = in Nederlands juridisch systeem, gevaar voor zelf of omgeving
evt 5. Disease = misschien betekent abnormaal wel dat je een ziekte hebt, maar
vaak in de praktijk is er geen biologische oorzaak voor psychopathologie en gaat er
discussie over causatie vs correlatie
Biologisch verklarende modellen van psychopathologie
diathese-stress model: een erfelijke/genetische dispositie voor een stoornis
interacteert met omgevingsfactoren waardoor een stoornis ontstaat
- human genome project: genen identificeren die verantwoordelijk zijn voor
bepaalde aandoeningen
Onderzoeken binnen het biologische model:
- concordantie studies: genetische verwanten met dezelfde symptomen
onderzoeken
- tweelingstudies: monozygote en dizygote tweelingen met elkaar vergelijken
en hoe ze symptomen ontwikkelen
Diathese stress model: mentale gezondheidsproblemen ontwikkelen zich niet
alleen door de genetische aanleg maar ook door de interacte tussen genen en
omgeving
moleculaire genetica: benadering die probeert individuele genen in verband te
leggen met psychopathie
- genetic linkage analyse: de erfelijkheid van karakteristieken waarvoor de gen
locatie bekend is wordt vergeleken met de erfelijkheid van
psychopathologische symptomen
Neuroscience: hersenstructuren en hersenfuncties zijn onderliggend aan
psychopathologie
- epigenetica
- neurowetenschappen; frontale kwabben zijn belangrijkst voor persoonlijkheid,
gedrag en situaties
- limbisch systeem, hippocampus en amygdala: emoties en emoties
gerelateerd gedrag
- belangrijke neurotransmitters: (tentamenvraag)
- afwijking in norepinefrine en GABA: angstgerelateerde stoornissen
- afwijking in dopamine: schizofrenie en psychotische symptomen
- afwijking in serotonine en noradrenaline: stemmingsstoornissen
, Psychologische verklarende modellen
psychoanalytica: Freud, conflict tussen ID, EGO en SUPEREGO leidt tot
psychopathologie
- ego verdedigingsmechanismen om dit te voorkomen zijn ontkenning,
onderdrukking en projectie
- als een van de 5 fasen (oraal, anaal, fallisch, latent, genitaal) niet goed wordt
doorlopen kan het ook zorgen voor psychopathologie
gedragsmodel: psychopathologie reflecteert de aangeleerde reacties op
levensgebeurtenissen
- leertheorie: disfunctioneel gedrag wordt aangeleerd door klassieke en
operante conditionering
- behandelingsmethoden zijn: gedragstherapie en gedragsmodificatie
cognitief model: emotionele stress wordt veroorzaakt door irrationele overtuigingen
van zelfbeoordeling (hoge verwachtingen, ideal self onrealistisch)
- cognitieve gedragstherapie
humanistisch-existentialistisch model: mensen zijn van nature goed en mensen
moeten conflicten vermijden door zelfbewustzijn, eigenwaarde en levensdoelen te
ontwikkelen, stimuleren
- cliëntgerichte therapie (Carl R. Rogers)! Tentamenvraag: benadering die de
menselijke natuur als goed aanneemt dus de therapeut probeert empathie te
gebruiken en een ondersteunend klimaat te verzorgen
Stigmatisering van psychopathologie
- sociaal stigma: veroordelende discriminerende houden tegenover mentaal
zieke mensen
- zelfstigmatisering: schaamte, sociale isolatie van de zieke persoon
oorzaken: vooroordelen, sociale labelingtheorie
verwijderen: houdingen veranderen, anti-stigma benadering om gedrag te
veranderen
Time to Change campaign: campagne in Engeland gericht op het promoten van
bewustzijn van mentale gezondheid en het reduceren van stigma’s en discriminatie
erover
Maud Noordhuis
Samenvatting van Psychopathology: Research, Assessment and Treatment in
Clinical Psychology inclusief de termen uit Capita Selecta in Clinical Psychology en
alle belangrijke informatie uit de colleges
H1 - Introductie in de psychopathologie
Definities
Abnormaal: afwijkend van de verwachte norm of wanneer iemands gedrag of
gedachten irrationeel of schadelijk zijn, is het abnormaal.
- psychopathologie: afwijkingen van normaal dagelijks psychisch functioneren
- klinische psychologie: onderzoek naar psychopathologie en behandeling
tot 18e eeuw:
- demonologie: kwade geesten en demonen of hekserij zijn oorzaak van
abnormaal gedrag
- behandeling = marteling en ceremonies om geesten te verdrijven
- in een asylum/gesticht
19e eeuw: medisch model
somatogene hypothese: abnormaal gedrag heeft biologische oorzaken zoals een
beroerte of infectie
- syfilis: liet verandering in persoonlijkheid zien, dementie of verlamming
- general paresis
Medisch model: psychopathologische aandoening hebben een biologische oorzaak
- hieruit ontstond de psychiatrie
- tekortkomingen medisch model: er is niet altijd sprake van een beschadigd
systeem, gezonde mensen kunnen ook abnormaal gedrag vertonen, het
maakt gebruik van biologisch reductionisme wat nooit alles kan verklaren
- medisch model zorgt voor stigmatisering van psychische patiënten
- schizofrenie, depressie en alcoholisme = gevaarlijk volgens dit model
Zorgvoorzieningen
philippe pinel (1798): kwam met de eerste humane, morele behandelingen van
mentale patiënten door handboeien te verwijderen en kettingen van de mentaal
‘gestoorden’
- simpel classificatiesysteem:
- melancholia
- manie
- dementie
- idiotisme
,Benjamin Rush (1812): morele behandelingen en een brede interesse in de oorzaak
van psychopathologie
Emil Kraepelin (1883):
- eerste moderne classificatiesystemen
- focus op biologische oorzaken
Oprichting APA (American Psychiatric Association)
- verandert in 1892 in de American Psychological Association
Sigmund Freud (1917):
- Psychoanalyse
- Focus op cognitieve/psychologische oorzaken van psychopathie
George W. Brown en T. Harris: social breakdown syndroom: agressiviteit uitdagend
gedrag en desinteresse in persoonlijk welzijn door jarenlange mishandeling
milieutherapie: zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en productiviteit voor de
patiënten
token economy: operante conditionering voor beloningen bij goed gedrag
Wat is psychopathologie?
Wanneer een persoon afwijkt van bepaalde normen in de samenleving
1. Afwijking van de statistische norm
- duidelijk afkappunt en kwantificeerbaar
- maar niet alle abnormale gedragingen zijn perse onwenselijk of
zeldzaam
2. Afwijking van de sociale norm, cultuurgebonden: probleem, er is geen
overeenstemming over sociale normen en je bent contextafhankelijk
- caribische eilanden: paniekstoornis, ataque de nervios:
- plotselinge heftige emotionele en lichamelijke reactie bij een
ingrijpende gebeurtenis
- weerspiegelt een culturele manier om emotioneel lijden te uiten
- heel hard huilen, op de grond vallen, schreeuwen etc.
- haïti: seizisman stoornis, psychologische verlamming, een gevolg
van een plotselinge spirituele of emotionele schok
- een natuurlijke reactie op een gebeurtenis die het lichaam niet
kan verdragen volgens deze cultuur
- schizofrene patiënten in ontwikkelingslanden zijn beter behandelbaar
dan ontwikkelde landen
3. onaangepast gedrag: harmful dysfunction of gewoon disfunctioneren
- focust op hoe onaangepast en schadelijk het gedrag is
- sommige abnormale gedragingen zijn wel adaptief
4. persoonlijk lijden: beperkingen in sociaal, academisch en professioneel
opzicht
- focust op hoe onwenselijk het gedrag is voor een individu en is niet
gebonden aan normen
- maar mensen zien soms zelf niet in hoe schadelijk hun gedrag is
,Praktische component: psychopathologie is te herkennen aan symptomen die
kunnen duiden op een psychologische stoornis
Wetenschappelijke component: onderzoek naar psychologische stoornissen
De vier D’s van abnormaliteit:
1. Deviance = afwijking van normen
2. Dysfunction = disfunctioneren, sociaal, werkgerelateerd
3. Distress = psychisch lijden van zelf of omgeving
4. Danger = in Nederlands juridisch systeem, gevaar voor zelf of omgeving
evt 5. Disease = misschien betekent abnormaal wel dat je een ziekte hebt, maar
vaak in de praktijk is er geen biologische oorzaak voor psychopathologie en gaat er
discussie over causatie vs correlatie
Biologisch verklarende modellen van psychopathologie
diathese-stress model: een erfelijke/genetische dispositie voor een stoornis
interacteert met omgevingsfactoren waardoor een stoornis ontstaat
- human genome project: genen identificeren die verantwoordelijk zijn voor
bepaalde aandoeningen
Onderzoeken binnen het biologische model:
- concordantie studies: genetische verwanten met dezelfde symptomen
onderzoeken
- tweelingstudies: monozygote en dizygote tweelingen met elkaar vergelijken
en hoe ze symptomen ontwikkelen
Diathese stress model: mentale gezondheidsproblemen ontwikkelen zich niet
alleen door de genetische aanleg maar ook door de interacte tussen genen en
omgeving
moleculaire genetica: benadering die probeert individuele genen in verband te
leggen met psychopathie
- genetic linkage analyse: de erfelijkheid van karakteristieken waarvoor de gen
locatie bekend is wordt vergeleken met de erfelijkheid van
psychopathologische symptomen
Neuroscience: hersenstructuren en hersenfuncties zijn onderliggend aan
psychopathologie
- epigenetica
- neurowetenschappen; frontale kwabben zijn belangrijkst voor persoonlijkheid,
gedrag en situaties
- limbisch systeem, hippocampus en amygdala: emoties en emoties
gerelateerd gedrag
- belangrijke neurotransmitters: (tentamenvraag)
- afwijking in norepinefrine en GABA: angstgerelateerde stoornissen
- afwijking in dopamine: schizofrenie en psychotische symptomen
- afwijking in serotonine en noradrenaline: stemmingsstoornissen
, Psychologische verklarende modellen
psychoanalytica: Freud, conflict tussen ID, EGO en SUPEREGO leidt tot
psychopathologie
- ego verdedigingsmechanismen om dit te voorkomen zijn ontkenning,
onderdrukking en projectie
- als een van de 5 fasen (oraal, anaal, fallisch, latent, genitaal) niet goed wordt
doorlopen kan het ook zorgen voor psychopathologie
gedragsmodel: psychopathologie reflecteert de aangeleerde reacties op
levensgebeurtenissen
- leertheorie: disfunctioneel gedrag wordt aangeleerd door klassieke en
operante conditionering
- behandelingsmethoden zijn: gedragstherapie en gedragsmodificatie
cognitief model: emotionele stress wordt veroorzaakt door irrationele overtuigingen
van zelfbeoordeling (hoge verwachtingen, ideal self onrealistisch)
- cognitieve gedragstherapie
humanistisch-existentialistisch model: mensen zijn van nature goed en mensen
moeten conflicten vermijden door zelfbewustzijn, eigenwaarde en levensdoelen te
ontwikkelen, stimuleren
- cliëntgerichte therapie (Carl R. Rogers)! Tentamenvraag: benadering die de
menselijke natuur als goed aanneemt dus de therapeut probeert empathie te
gebruiken en een ondersteunend klimaat te verzorgen
Stigmatisering van psychopathologie
- sociaal stigma: veroordelende discriminerende houden tegenover mentaal
zieke mensen
- zelfstigmatisering: schaamte, sociale isolatie van de zieke persoon
oorzaken: vooroordelen, sociale labelingtheorie
verwijderen: houdingen veranderen, anti-stigma benadering om gedrag te
veranderen
Time to Change campaign: campagne in Engeland gericht op het promoten van
bewustzijn van mentale gezondheid en het reduceren van stigma’s en discriminatie
erover
