Hoofdstuk 1; geest, gedrag en psychologische wetenschap
Psychologie: wetenschap van gedrag en mentale processen. Het
voorkomen en helpen van bepaalde gedragingen.
Psychiatrie: medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en
behandeling van mentale stoornissen, vaak door middel van het
voorschrijven van medicatie.
Pseudopsychologie: niet onderbouwde psychologisch aannamen die als
wetenschappelijk onderbouwd worden gepresenteerd. Zoals: handlezingen
en horoscopen.
Soorten psychologen
Experimenteel psycholoog: doet onderzoek naar psychologische
processen, vaak aan de universiteit in combinatie met lesgeven.
Docent psychologie: heeft als primaire taak lesgeven in psycholie
vaak werken ze daarnaast nog in een klinische setting of doen ze
onderzoek.
Toegepast psycholoog: grootste deel van de psychologen. Zetten
kennis en uitkomsten vergaard door experimenteel psychologen in,
in de praktijk.
- Arbeids -en organisatiepsycholoog: gespecialiseerd in
aanpassingen op de werkvloer om prestaties van medewerkers
te maximaliseren.
- Sportpsycholoog: gericht op het verbeteren van motivatie
van (top)sporters.
- Schoolpsycholoog: gericht op het verbeteren van
schoolprestaties, ondersteuning aan ouders, leraren en
kinderen en diagnosticeren van leer -en gedragsproblemen.
- Klinisch psycholoog / counselor: helpen mensen die
vastlopen op sociaal en/of emotioneel gebied. De gehele
opleiding duurt 10 jaar voordat je deze titel mag voeren.
- Forensisch psycholoog: gebruiken hun kennis voor het wet -
en rechtssysteem. Ze kunnen bijvoorbeeld beoordelen of
iemand vroegtijdig vrijgelaten kan worden.
- Omgevingspsycholoog: onderzoekt de relatie tussen
individuen en de omgeving. Bijvoorbeeld of een groene
omgeving leerprestaties bevorderd.
- Gerontopsychologen: gericht op het functioneren van
ouderen om het maximale uit de laatste fase van hun leven te
halen.
Zes vragen (vaardigheden) die aanzetten tot kritisch denken
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
, 3. Wat is het bewijsmateriaal? Soms wordt een bewering bevestigd
met bewust geselecteerde uitspraken die ondersteunend zijn, maar
niet wetenschappelijk zijn onderbouwd (anekdotisch
bewijsmateriaal)
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Het kan voorkomen
dat een conclusie wordt getrokken op basis van bias: een
vooroordeel of vertekening van een situatie op basis van iemand zijn
persoonlijke ervaringen
- Emotionele bias: oordelen op basis van emoties en
gevoelens en de situatie niet meer rationeel bekijken
- Conformatie bias: informatie die niet bij jouw opvattingen
past negeren en informatie opzoeken die jouw opvatting
bevestigd
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? Is dit
argument logisch opgebouwd, of kan ik een denkfout ontdekken?”
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende
invalshoeken nodig? Heb ik voldoende verschillende
perspectieven onderzocht om tot een evenwichtige en goed
onderbouwde conclusie te komen.
Psychologi Wie Ideologie / Hoe ontstaan Voorbeelden
sche kernidee
stroming
Biologisch Descart Gedrag en mentale Ontstaan eind 19e Medicatie bij
es processen zijn eeuw toen depressie/ADHD,
biologisch bepaald. fysiologie en hersenonderzoek,
Bestudeert psychologie gedragsgenetica.
hersenen, samenkwamen.
zenuwstelsel,
hormonen,
genetica &
evolutie.
Cognitief Wund Mentale Ontstaan jaren ’50 Cognitieve
processen: als reactie op gedragstherapie
geheugen, behaviorisme (CGT),
aandacht, taal, (“cognitieve geheugenonderzoek
waarneming & revolutie”). ,
interpretatie. De Introspectie en onderwijsstrategieë
geest staat structuralisme n.
centraal. waren voorlopers.
Behavioris John B. Gedrag wordt Ontstaan begin Pavlov’s hond-
tisch Watson, gestuurd door 20e eeuw als experiment,
, B.F. prikkels en eerder reactie op Skinner-box,
Skinner ervaringen. cognitieve exposure-therapie,
Observeerbaar psychologie wilde beloningssystemen
gedrag, geen psychologie op school of werk.
introspectie. objectief maken.
Ontwikkeli Piaget, Hoe mensen Ontstaan begin Hechtingsonderzoek
ngs Vygotsk groeien van baby 20e eeuw, (Bowlby/Ainsworth),
psychologi y, tot volwassene. geïnspireerd door spelontwikkeling,
e Erikson Gedrag en denken functionalisme opvoedstrategieën,
veranderen in en evolutionaire onderwijsprogramm
stadia, beïnvloed ideeën over a’s.
door biologie aanpassing.
(nature) en
omgeving
(nurture).
Whole- Carl Kijk op het gehele Ontstaan jaren ’50 Cliëntgerichte
person Rogers, persoon Focus op als reactie op therapie, coaching,
Abraha onbewuste behaviorisme (te motivatieonderzoek,
Humanistis
ch
m beleving, mechanistisch) en positieve
Maslow persoonlijke groei psychoanalyse psychologie.
& karakter. (te negatief
mensbeeld).
Sociaal- Vygotsk Rol van cultuur, Ontstaan als Onderzoek naar
cultureel y, cross- sociale normen, uitbreiding van groepsdruk (Asch),
culturele context en ontwikkelingspsyc gehoorzaamheid
psychol groepen. Gedrag hologie en (Milgram), invloed
ogen en cognitie zijn sociologie; van sociale media,
ingebed in sociale reageerde op te diversiteitstraining.
en culturele individualistische
systemen. modellen.
Psychoana Freud Het onbewuste Freud realiseerde Psychodynamische
lyse heeft een zich dat therapie
krachtige invloed psychische (zelfinzicht),
op ons gedrag, problemen, zoals hypnose
met daarin hysterie, vaak te
verdrongen maken hadden
verlangens, met het
herinneringen en onbewuste en
emoties. onverwerkte
ervaringen uit het
verleden, wat
leidde tot de
ontwikkeling van
, technieken als
hypnose.
Empirisch onderzoek: door waarnemingen te doen en gegevens te
verzamelen. Dat kan via experimenten, vragenlijsten, observaties of
interviews. Dus in plaats van alleen maar te bedenken hoe mensen zich
zouden kunnen gedragen, ga je het echt meten en testen. Empirisch
onderzoek maakt psychologie een wetenschap, het gaat niet om wat we
denken dat waar is, maar om wat we kunnen aantonen met bewijs.
4 stappen van de wetenschappelijke methode
1. Hypothese opstellen: Je begint met een vraag en maakt een
voorspelling: de hypothese.
2. Gegevens verzamelen: Je voert een experiment of observatie uit
en verzamelt data.
3. Data analyseren: Je gebruikt statistiek om te kijken of de
resultaten betekenisvol zijn. Wanneer een verschil significant is,
betekent dit dat het waarschijnlijk niet door toeval komt (meestal
met een kans kleiner dan 5%).
4. Publiceren en repliceren: Als je een conclusie hebt getrokken,
publiceer je de resultaten zodat andere onderzoekers je studie
kunnen lezen en herhalen.
Repliceren betekent hetzelfde onderzoek opnieuw uitvoeren om te
kijken of de resultaten hetzelfde blijven, zo wordt de uitkomst
betrouwbaarder.
Soorten psychologisch onderzoek
Experimenten: Je manipuleert een variabele en kijkt wat er gebeurt
met een andere variabele. Dit is de enige methode waarmee je
oorzaak-gevolg kunt aantonen. Voorbeeld: Je laat de ene groep 4 uur
slapen en de andere groep 8 uur, en vergelijkt hun
concentratiescores.
Correlatieonderzoek: Je onderzoekt of twee variabelen
samenhangen, zonder iets te veranderen. Je kunt een positieve of
negatieve correlatie vinden.
- Positieve correlatie: beide variabelen gaan dezelfde kant
op.
Voorbeeld: Hoe meer iemand studeert, hoe hoger de
tentamenscore.
- Negatieve correlatie: de ene variabele stijgt terwijl de
andere daalt.
Voorbeeld: Hoe meer iemand tv kijkt, hoe lager de cijfers
(gemiddeld).
Psychologie: wetenschap van gedrag en mentale processen. Het
voorkomen en helpen van bepaalde gedragingen.
Psychiatrie: medisch specialisme dat zich richt op de diagnostiek en
behandeling van mentale stoornissen, vaak door middel van het
voorschrijven van medicatie.
Pseudopsychologie: niet onderbouwde psychologisch aannamen die als
wetenschappelijk onderbouwd worden gepresenteerd. Zoals: handlezingen
en horoscopen.
Soorten psychologen
Experimenteel psycholoog: doet onderzoek naar psychologische
processen, vaak aan de universiteit in combinatie met lesgeven.
Docent psychologie: heeft als primaire taak lesgeven in psycholie
vaak werken ze daarnaast nog in een klinische setting of doen ze
onderzoek.
Toegepast psycholoog: grootste deel van de psychologen. Zetten
kennis en uitkomsten vergaard door experimenteel psychologen in,
in de praktijk.
- Arbeids -en organisatiepsycholoog: gespecialiseerd in
aanpassingen op de werkvloer om prestaties van medewerkers
te maximaliseren.
- Sportpsycholoog: gericht op het verbeteren van motivatie
van (top)sporters.
- Schoolpsycholoog: gericht op het verbeteren van
schoolprestaties, ondersteuning aan ouders, leraren en
kinderen en diagnosticeren van leer -en gedragsproblemen.
- Klinisch psycholoog / counselor: helpen mensen die
vastlopen op sociaal en/of emotioneel gebied. De gehele
opleiding duurt 10 jaar voordat je deze titel mag voeren.
- Forensisch psycholoog: gebruiken hun kennis voor het wet -
en rechtssysteem. Ze kunnen bijvoorbeeld beoordelen of
iemand vroegtijdig vrijgelaten kan worden.
- Omgevingspsycholoog: onderzoekt de relatie tussen
individuen en de omgeving. Bijvoorbeeld of een groene
omgeving leerprestaties bevorderd.
- Gerontopsychologen: gericht op het functioneren van
ouderen om het maximale uit de laatste fase van hun leven te
halen.
Zes vragen (vaardigheden) die aanzetten tot kritisch denken
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
, 3. Wat is het bewijsmateriaal? Soms wordt een bewering bevestigd
met bewust geselecteerde uitspraken die ondersteunend zijn, maar
niet wetenschappelijk zijn onderbouwd (anekdotisch
bewijsmateriaal)
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Het kan voorkomen
dat een conclusie wordt getrokken op basis van bias: een
vooroordeel of vertekening van een situatie op basis van iemand zijn
persoonlijke ervaringen
- Emotionele bias: oordelen op basis van emoties en
gevoelens en de situatie niet meer rationeel bekijken
- Conformatie bias: informatie die niet bij jouw opvattingen
past negeren en informatie opzoeken die jouw opvatting
bevestigd
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? Is dit
argument logisch opgebouwd, of kan ik een denkfout ontdekken?”
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende
invalshoeken nodig? Heb ik voldoende verschillende
perspectieven onderzocht om tot een evenwichtige en goed
onderbouwde conclusie te komen.
Psychologi Wie Ideologie / Hoe ontstaan Voorbeelden
sche kernidee
stroming
Biologisch Descart Gedrag en mentale Ontstaan eind 19e Medicatie bij
es processen zijn eeuw toen depressie/ADHD,
biologisch bepaald. fysiologie en hersenonderzoek,
Bestudeert psychologie gedragsgenetica.
hersenen, samenkwamen.
zenuwstelsel,
hormonen,
genetica &
evolutie.
Cognitief Wund Mentale Ontstaan jaren ’50 Cognitieve
processen: als reactie op gedragstherapie
geheugen, behaviorisme (CGT),
aandacht, taal, (“cognitieve geheugenonderzoek
waarneming & revolutie”). ,
interpretatie. De Introspectie en onderwijsstrategieë
geest staat structuralisme n.
centraal. waren voorlopers.
Behavioris John B. Gedrag wordt Ontstaan begin Pavlov’s hond-
tisch Watson, gestuurd door 20e eeuw als experiment,
, B.F. prikkels en eerder reactie op Skinner-box,
Skinner ervaringen. cognitieve exposure-therapie,
Observeerbaar psychologie wilde beloningssystemen
gedrag, geen psychologie op school of werk.
introspectie. objectief maken.
Ontwikkeli Piaget, Hoe mensen Ontstaan begin Hechtingsonderzoek
ngs Vygotsk groeien van baby 20e eeuw, (Bowlby/Ainsworth),
psychologi y, tot volwassene. geïnspireerd door spelontwikkeling,
e Erikson Gedrag en denken functionalisme opvoedstrategieën,
veranderen in en evolutionaire onderwijsprogramm
stadia, beïnvloed ideeën over a’s.
door biologie aanpassing.
(nature) en
omgeving
(nurture).
Whole- Carl Kijk op het gehele Ontstaan jaren ’50 Cliëntgerichte
person Rogers, persoon Focus op als reactie op therapie, coaching,
Abraha onbewuste behaviorisme (te motivatieonderzoek,
Humanistis
ch
m beleving, mechanistisch) en positieve
Maslow persoonlijke groei psychoanalyse psychologie.
& karakter. (te negatief
mensbeeld).
Sociaal- Vygotsk Rol van cultuur, Ontstaan als Onderzoek naar
cultureel y, cross- sociale normen, uitbreiding van groepsdruk (Asch),
culturele context en ontwikkelingspsyc gehoorzaamheid
psychol groepen. Gedrag hologie en (Milgram), invloed
ogen en cognitie zijn sociologie; van sociale media,
ingebed in sociale reageerde op te diversiteitstraining.
en culturele individualistische
systemen. modellen.
Psychoana Freud Het onbewuste Freud realiseerde Psychodynamische
lyse heeft een zich dat therapie
krachtige invloed psychische (zelfinzicht),
op ons gedrag, problemen, zoals hypnose
met daarin hysterie, vaak te
verdrongen maken hadden
verlangens, met het
herinneringen en onbewuste en
emoties. onverwerkte
ervaringen uit het
verleden, wat
leidde tot de
ontwikkeling van
, technieken als
hypnose.
Empirisch onderzoek: door waarnemingen te doen en gegevens te
verzamelen. Dat kan via experimenten, vragenlijsten, observaties of
interviews. Dus in plaats van alleen maar te bedenken hoe mensen zich
zouden kunnen gedragen, ga je het echt meten en testen. Empirisch
onderzoek maakt psychologie een wetenschap, het gaat niet om wat we
denken dat waar is, maar om wat we kunnen aantonen met bewijs.
4 stappen van de wetenschappelijke methode
1. Hypothese opstellen: Je begint met een vraag en maakt een
voorspelling: de hypothese.
2. Gegevens verzamelen: Je voert een experiment of observatie uit
en verzamelt data.
3. Data analyseren: Je gebruikt statistiek om te kijken of de
resultaten betekenisvol zijn. Wanneer een verschil significant is,
betekent dit dat het waarschijnlijk niet door toeval komt (meestal
met een kans kleiner dan 5%).
4. Publiceren en repliceren: Als je een conclusie hebt getrokken,
publiceer je de resultaten zodat andere onderzoekers je studie
kunnen lezen en herhalen.
Repliceren betekent hetzelfde onderzoek opnieuw uitvoeren om te
kijken of de resultaten hetzelfde blijven, zo wordt de uitkomst
betrouwbaarder.
Soorten psychologisch onderzoek
Experimenten: Je manipuleert een variabele en kijkt wat er gebeurt
met een andere variabele. Dit is de enige methode waarmee je
oorzaak-gevolg kunt aantonen. Voorbeeld: Je laat de ene groep 4 uur
slapen en de andere groep 8 uur, en vergelijkt hun
concentratiescores.
Correlatieonderzoek: Je onderzoekt of twee variabelen
samenhangen, zonder iets te veranderen. Je kunt een positieve of
negatieve correlatie vinden.
- Positieve correlatie: beide variabelen gaan dezelfde kant
op.
Voorbeeld: Hoe meer iemand studeert, hoe hoger de
tentamenscore.
- Negatieve correlatie: de ene variabele stijgt terwijl de
andere daalt.
Voorbeeld: Hoe meer iemand tv kijkt, hoe lager de cijfers
(gemiddeld).
