Inleiding psychodiagnostiek
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: psychodiagnostiek en haar voorwaarden & methoden...................................3
Definitie en doel............................................................................................................................3
Voorwaarden aan de psychodiagnostische methode van wetenschappelijke gedragsbeoordeling
......................................................................................................................................................3
Psychometrische kwaliteiten...........................................................................................................................3
Soorten diagnostische methoden..................................................................................................4
Niet-psychometrische methoden....................................................................................................................4
Psychometrische methoden: een test en zijn onderdelen.............................................................5
Onderzochte – onderzoeker............................................................................................................................5
De test en zijn onderdelen...............................................................................................................................5
Hoofdstuk 2: de diagnostische cyclus...................................................................................6
De analyse- of intakefase..............................................................................................................6
De strategie- of reflectiefase.........................................................................................................6
De onderzoeksfase: selecteren van instrumenten en het eigenlijke onderzoek............................6
Testen..............................................................................................................................................................6
De terugkoppelingsfase (het toetsen van hypothesen).................................................................8
Besluit- of adviesfase....................................................................................................................8
Hoofdstuk 3: psychologische testen: schaling, normen en standaardisatie..........................9
Schalen en het meetproces...........................................................................................................9
Ruwe scores.....................................................................................................................................................9
Schaalscores.....................................................................................................................................................9
Variabelen en schalen......................................................................................................................................9
Typen variabelen en hun meetniveau...........................................................................................................10
Norm-, persoon-, criterium- en domein-gerelateerde maten......................................................................11
De ontwikkeling en het gebruik van testnormen.........................................................................12
Frequentieverdeling en percentielen............................................................................................................12
Beschreven de maten gebaseerd op percentielen........................................................................................13
Het verschil in de verdeling van de ruwe scores en percentielen.................................................................14
Het beschrijven van een ruwe score verdeling............................................................................15
Standaarddeviatie..........................................................................................................................................15
Populatievariantie en steekproefvariantie....................................................................................................16
Standaardscores..........................................................................................................................17
Z-score...........................................................................................................................................................17
Omzetten van ruwe scores in standaardscores.............................................................................................17
Normaalverdeling..........................................................................................................................................17
Z-scores..........................................................................................................................................................18
Andere standaardscores: T-scores en C-scores.............................................................................................18
De toepassing van normtabellen.................................................................................................19
Algemene normen.........................................................................................................................................19
Specifieke normen.........................................................................................................................................19
Lokale normen...............................................................................................................................................19
,Hoofdstuk 4: Betrouwbaarheid..........................................................................................21
Inleiding: Wat is betrouwbaarheid?............................................................................................21
Theoretische benadering van het betrouwbaarheidsprobleem...................................................21
Uitgangspunt.................................................................................................................................................21
Operationalisering van het betrouwbaarheidsprobleem..............................................................................22
.......................................................................................................................................................................24
Relatie tussen betrouwbaarheid en kenmerken van de steekproef.............................................................26
Betrouwbaarheidsbepaling in de praktijk....................................................................................27
Betrouwbaarheidsbepalingen na tweemaal meten......................................................................................28
Betrouwbaarheidsbepalingen na eenmalige testafname (meting)..............................................................30
Relatie tussen betrouwbaarheid en testlengte.............................................................................................32
Samenvatting.................................................................................................................................................33
Hoofdstuk 5: Validiteit......................................................................................................34
Inleiding: wat is validiteit?...........................................................................................................34
Probleemstelling en definities.....................................................................................................35
Uitgangspunt.................................................................................................................................................35
Wat is validiteit en hoe het validiteitsvraagstuk oplossen?..........................................................................35
Verband tussen onderzoeksvraag (doel van de test) enerzijds en validiteitsvraag (valideringswerkwijze)
anderzijds.......................................................................................................................................................36
De problematiek van het criterium..............................................................................................37
Algemene situering........................................................................................................................................37
Eisen aan het criterium..................................................................................................................................37
Soorten validiteit.........................................................................................................................37
Inhoudsvaliditeit............................................................................................................................................37
Begripsvaliditeit.............................................................................................................................................38
Predictieve validiteit......................................................................................................................................39
Gelijktijdige validiteit.....................................................................................................................................40
Verband tussen betrouwbaarheid en validiteit...........................................................................40
Hoofdstuk 6: Geschiedenis: historische schets: ontwikkeling van de differentiële
psychologie.......................................................................................................................42
Vanuit de psychiatrie...................................................................................................................42
Vanuit de experimentele psychologie.........................................................................................46
Vanuit de biologie.......................................................................................................................48
Van de studie van interindividuele verschillen tot de psychodiagnostiek van vandaag...............49
Interindividuele verschillen...........................................................................................................................49
,Hoofdstuk 1: psychodiagnostiek en haar voorwaarden &
methoden
Definitie en doel
- Psychometrisch onderbouwde vragen
o Op wetenschappelijk verantwoorde manier psychologische eigenschappen
meten
- Psychologische bril
- Psychodiagnostiek probeert iemands eigenheid te situeren binnen de
interpersoonlijke verscheidenheid
- Doelstelling: de diagnose van het gedrag
- Zo ook vertrekt de psychodiagnostiek van concrete waarneembare gedragingen
(taken, opdrachten, observatiegegevens) om een uitspraak te doen over kenmerken
(eigenschappen, vaardigheden) van een bepaald persoon.
- Deze beoordeling van eigenschappen en vaardigheden gebeurt na vergelijking (al of
niet statistisch uitgewerkt) met representatieve anderen (als norm).
- Methodologische probleem
o Kunnen we op basis van antwoorden op de test uitspraken doen over
iemands intellectuele vaardigheden?
Ja als dit op een wtenschappelijk verantwoordelijke manier gebeurt
- Diagnose
o ‘Dia’ doorheen, uiteen
o ‘Gnosis’ kennen
o ‘Psyche’ ziel of leven
Voorwaarden aan de psychodiagnostische methode van
wetenschappelijke gedragsbeoordeling
Psychometrische kwaliteiten
Standaardisatie
- Er zijn letterlijke instructies
Objectiviteit
- Als twee personen een test zouden afnemen van dezelfde persoon moeten ze
hetzelfde resultaat bekomen
ijking/ normering
- Testresultaten moeten kunnen vergeleken worden met anderen van dezelfde leeftijd
Betrouwbaar
- Als een persoon vijf keer getest wordt zou die in principe vijf keer dezelfde resultaten
moeten hebben
- Voorwaarde voor validiteit!
, Validiteit
- Je moet meten wat je wil meten
o Als we verbale capaciteiten willen meten, doen we dat aan de hand van iets
die te maken heeft met het verbale
Soorten diagnostische methoden
Niet-psychometrische methoden Psychometrische methoden
- Geen psychometrie - Psychologische tests
- Geen statistische berekeningen - Streven naar exactheid
- Denken via theorieën - Statistische onderbouw
- Persoonsbeschrijving - Meting van een eigenschap
Niet-psychometrische methoden
Observatie
- Doelgericht
- Passende situatie
- Adequate registratie
- Training
Interview
- Directieve methode
o Interviewer stelt zelf vragen
- Niet-directieve methode
o Interviewer laat cliënt aan het woord
- Doelstellingen
o Aanvaarden van cliënt
o Actieve ontvankelijkheid
Open houding
o Interviewdoelstellingen
Hypotheses opstellen
o Goede observatie
De gevalstudie
- Interdisciplinair
o Persoon van verschillende kanten/ inzichten bekijken
- Ontwikkeling van iemands persoonlijkheid
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: psychodiagnostiek en haar voorwaarden & methoden...................................3
Definitie en doel............................................................................................................................3
Voorwaarden aan de psychodiagnostische methode van wetenschappelijke gedragsbeoordeling
......................................................................................................................................................3
Psychometrische kwaliteiten...........................................................................................................................3
Soorten diagnostische methoden..................................................................................................4
Niet-psychometrische methoden....................................................................................................................4
Psychometrische methoden: een test en zijn onderdelen.............................................................5
Onderzochte – onderzoeker............................................................................................................................5
De test en zijn onderdelen...............................................................................................................................5
Hoofdstuk 2: de diagnostische cyclus...................................................................................6
De analyse- of intakefase..............................................................................................................6
De strategie- of reflectiefase.........................................................................................................6
De onderzoeksfase: selecteren van instrumenten en het eigenlijke onderzoek............................6
Testen..............................................................................................................................................................6
De terugkoppelingsfase (het toetsen van hypothesen).................................................................8
Besluit- of adviesfase....................................................................................................................8
Hoofdstuk 3: psychologische testen: schaling, normen en standaardisatie..........................9
Schalen en het meetproces...........................................................................................................9
Ruwe scores.....................................................................................................................................................9
Schaalscores.....................................................................................................................................................9
Variabelen en schalen......................................................................................................................................9
Typen variabelen en hun meetniveau...........................................................................................................10
Norm-, persoon-, criterium- en domein-gerelateerde maten......................................................................11
De ontwikkeling en het gebruik van testnormen.........................................................................12
Frequentieverdeling en percentielen............................................................................................................12
Beschreven de maten gebaseerd op percentielen........................................................................................13
Het verschil in de verdeling van de ruwe scores en percentielen.................................................................14
Het beschrijven van een ruwe score verdeling............................................................................15
Standaarddeviatie..........................................................................................................................................15
Populatievariantie en steekproefvariantie....................................................................................................16
Standaardscores..........................................................................................................................17
Z-score...........................................................................................................................................................17
Omzetten van ruwe scores in standaardscores.............................................................................................17
Normaalverdeling..........................................................................................................................................17
Z-scores..........................................................................................................................................................18
Andere standaardscores: T-scores en C-scores.............................................................................................18
De toepassing van normtabellen.................................................................................................19
Algemene normen.........................................................................................................................................19
Specifieke normen.........................................................................................................................................19
Lokale normen...............................................................................................................................................19
,Hoofdstuk 4: Betrouwbaarheid..........................................................................................21
Inleiding: Wat is betrouwbaarheid?............................................................................................21
Theoretische benadering van het betrouwbaarheidsprobleem...................................................21
Uitgangspunt.................................................................................................................................................21
Operationalisering van het betrouwbaarheidsprobleem..............................................................................22
.......................................................................................................................................................................24
Relatie tussen betrouwbaarheid en kenmerken van de steekproef.............................................................26
Betrouwbaarheidsbepaling in de praktijk....................................................................................27
Betrouwbaarheidsbepalingen na tweemaal meten......................................................................................28
Betrouwbaarheidsbepalingen na eenmalige testafname (meting)..............................................................30
Relatie tussen betrouwbaarheid en testlengte.............................................................................................32
Samenvatting.................................................................................................................................................33
Hoofdstuk 5: Validiteit......................................................................................................34
Inleiding: wat is validiteit?...........................................................................................................34
Probleemstelling en definities.....................................................................................................35
Uitgangspunt.................................................................................................................................................35
Wat is validiteit en hoe het validiteitsvraagstuk oplossen?..........................................................................35
Verband tussen onderzoeksvraag (doel van de test) enerzijds en validiteitsvraag (valideringswerkwijze)
anderzijds.......................................................................................................................................................36
De problematiek van het criterium..............................................................................................37
Algemene situering........................................................................................................................................37
Eisen aan het criterium..................................................................................................................................37
Soorten validiteit.........................................................................................................................37
Inhoudsvaliditeit............................................................................................................................................37
Begripsvaliditeit.............................................................................................................................................38
Predictieve validiteit......................................................................................................................................39
Gelijktijdige validiteit.....................................................................................................................................40
Verband tussen betrouwbaarheid en validiteit...........................................................................40
Hoofdstuk 6: Geschiedenis: historische schets: ontwikkeling van de differentiële
psychologie.......................................................................................................................42
Vanuit de psychiatrie...................................................................................................................42
Vanuit de experimentele psychologie.........................................................................................46
Vanuit de biologie.......................................................................................................................48
Van de studie van interindividuele verschillen tot de psychodiagnostiek van vandaag...............49
Interindividuele verschillen...........................................................................................................................49
,Hoofdstuk 1: psychodiagnostiek en haar voorwaarden &
methoden
Definitie en doel
- Psychometrisch onderbouwde vragen
o Op wetenschappelijk verantwoorde manier psychologische eigenschappen
meten
- Psychologische bril
- Psychodiagnostiek probeert iemands eigenheid te situeren binnen de
interpersoonlijke verscheidenheid
- Doelstelling: de diagnose van het gedrag
- Zo ook vertrekt de psychodiagnostiek van concrete waarneembare gedragingen
(taken, opdrachten, observatiegegevens) om een uitspraak te doen over kenmerken
(eigenschappen, vaardigheden) van een bepaald persoon.
- Deze beoordeling van eigenschappen en vaardigheden gebeurt na vergelijking (al of
niet statistisch uitgewerkt) met representatieve anderen (als norm).
- Methodologische probleem
o Kunnen we op basis van antwoorden op de test uitspraken doen over
iemands intellectuele vaardigheden?
Ja als dit op een wtenschappelijk verantwoordelijke manier gebeurt
- Diagnose
o ‘Dia’ doorheen, uiteen
o ‘Gnosis’ kennen
o ‘Psyche’ ziel of leven
Voorwaarden aan de psychodiagnostische methode van
wetenschappelijke gedragsbeoordeling
Psychometrische kwaliteiten
Standaardisatie
- Er zijn letterlijke instructies
Objectiviteit
- Als twee personen een test zouden afnemen van dezelfde persoon moeten ze
hetzelfde resultaat bekomen
ijking/ normering
- Testresultaten moeten kunnen vergeleken worden met anderen van dezelfde leeftijd
Betrouwbaar
- Als een persoon vijf keer getest wordt zou die in principe vijf keer dezelfde resultaten
moeten hebben
- Voorwaarde voor validiteit!
, Validiteit
- Je moet meten wat je wil meten
o Als we verbale capaciteiten willen meten, doen we dat aan de hand van iets
die te maken heeft met het verbale
Soorten diagnostische methoden
Niet-psychometrische methoden Psychometrische methoden
- Geen psychometrie - Psychologische tests
- Geen statistische berekeningen - Streven naar exactheid
- Denken via theorieën - Statistische onderbouw
- Persoonsbeschrijving - Meting van een eigenschap
Niet-psychometrische methoden
Observatie
- Doelgericht
- Passende situatie
- Adequate registratie
- Training
Interview
- Directieve methode
o Interviewer stelt zelf vragen
- Niet-directieve methode
o Interviewer laat cliënt aan het woord
- Doelstellingen
o Aanvaarden van cliënt
o Actieve ontvankelijkheid
Open houding
o Interviewdoelstellingen
Hypotheses opstellen
o Goede observatie
De gevalstudie
- Interdisciplinair
o Persoon van verschillende kanten/ inzichten bekijken
- Ontwikkeling van iemands persoonlijkheid
