Geriatrie in de fysiotherapie en kinesitherapie
Hoofdstuk 2 Kwetsbaarheid
Kwetsbaarheid = een toegenomen risico is van ongewenste of negatieve
gezondheidsuitkomsten en van een afwijkend behandelbeloop.
Er wordt over twee uitersten van kwetsbaarheid gesproken:
1. Kwetsbaarheid als medisch syndroom, Linda Fried
2. Kwetsbaarheid als opeenstapeling van factoren (deficit accumulation), Kenneth
Rockwood
Medisch syndroom
Definitie kwetsbaarheid Fried = biologisch syndroom van verminderde reserve en weerstand
tegen stressoren, dat het resultaat is van het afnemen van diverse fysiologische systemen,
en dat kwetsbaarheid voor ongewenste uitkomsten veroorzaakt.
Frialty cycle = brengt fysiologische proces dat ten grondslag ligt aan kwetsbaarheid in kaart.
Opvallend zijn de factoren loopsnelheid, spierkracht en fysieke activiteit in het frailty proces.
Zijn niet alleen medeverantwoordelijk voor het ontstaan en in stand houden van
negatieve spiraal, deze factoren zijn ook veranderbaar en zijn daarmee mogelijk
aangrijpingspunten voor interventie. Interventie waarin de fysiotherapeut een cruciale rol
kan spelen vanwege de expertise op dit gebied.
Accumulation of deficits
Kwetsbaarheid benaderd als een opeenstapeling van factoren. Er spelen volgens deze
methode vele verschillende risicofactoren een rol. Benadering gaat uit van een
opeenstapeling van tekorten, hoe meer er mis is, hoe groter de kans dat iemand kwetsbaar
is. Dus een opeenstapeling van verschillende factoren maakt uit of iemand kwetsbaar is of
niet. Hierbij spelen niet alleen fysieke en fysiologische factoren een rol, maar ook
psychologische, sociale, of contextuele factoren. Biopsychosociale benadering.
Bijvoorbeeld:
, Psychologische factoren stemming (depressie)
Sociale factoren eenzaamheid
Contextuele factoren financiële situatie
Geassocieerd met kwetsbaarheid.
Medisch syndroom beweert dat deze bevindingen gevolgen zijn van kwetsbaarheid, in
tegenstelling tot de oorzaak.
De medisch syndroom en accumulation of deficits zijn twee uitersten, daartussen liggen nog
vele varianten. Het kwetsbaarheidsmodel volgens Gobbens ligt tussen deze uitersten.
Model van Gobbens
Kwetsbaarheid volgens Gobbens = dynamische toestand waarin een individu verkeert, die
tekorten heeft in één of meerdere domeinen van het menselijk functioneren (lichamelijk,
psychisch, sociaal), die onder invloed van een diversiteit aan variabelen wordt veroorzaakt
en die de kans op het optreden van ongewenste uitkomsten vergroot.
Het model geeft duidelijk een biopsychosociaal beeld. Het model geeft weer dat er met de
leeftijd een afname van fysiologische reservecapaciteit optreedt en dat er ziekten kunnen
ontstaan. Indien er sprake is van een afname van reservecapaciteit en/of sprake van ziekten
en aandoeningen, dan kan kwetsbaarheid ontstaan.
Volgens dit model bestaat kwetsbaarheid uit een fysiek, psychologisch en sociaal domein en
uit omgevingsfactoren.
Is een oudere kwetsbaar leiden tot negatieve gezondheidseffecten, beperkingen in
activiteiten, toename aan gezondheidszorggebruik en tot overlijden.
, Kwetsbare ouderen herstellen na een incident (fysiek, psychisch, sociaal) minder snel, maar
ook vaak onvolledig.
Blauwe lijn = functioneren van niet-
kwetsbare oudere
Witte lijn = functioneren van kwetsbare
oudere
Pijl = incident
Niet-kwetsbare oudere laat kortdurend
een verminderd functioneren zien,
waarna volledig herstel plaatsvindt.
Bij kwetsbare oudere is het verlies van functie veel groter. Dit kan zo groot zijn dat de grens
tussen onafhankelijk en afhankelijk wordt overschreden. Herstel is trager en soms niet
volledig
Mogelijk sprake van kwetsbaarheid als ouderen, gezien hun medische toestand, een beter
herstel zouden moeten hebben dan dat de patiënt op dat moment laat zien. Noodzakelijk
om kritisch naar totale patiënt te kijken en diens context en duidelijke prioriteiten te stellen.
Specifieke fysiotherapeutisch benadering (Coach2Move) effectief is om kwetsbaarheid te
verminderen.
Coach2Move
Benadering voor de geriatriefysiotherapie voor kwetsbare ouderen met
mobiliteitsproblemen. Uitgangspunten zijn:
1. Gebruik van motivational interviewing om inzicht te krijgen in beperkende en
bevorderende factoren ten aanzien van een fysieke actieve leefstijl
2. Gebruik van klinisch redeneermodel HOAC II om prioriteiten te kunnen stellen in
zowel diagnose als behandeling
3. Gebruik van geschikte meetinstrumenten in zowel diagnostische als behandelfase als
feedback voor fysiotherapeut en patiënt
4. Gezamenlijke besluitvorming van patiënt en fysiotherapeut ten aanzien van
betekenisvolle behandeldoelen
5. Coachen op zelfmanagement en self-efficacy om langetermijnresultaten te bereiken
6. Focus op betekenisvolle activiteiten in eigen omgeving met hulp van familie, vrienden
en/of zorgverleners
7. Gestratificeerde interventie, waarbij gebruik wordt gemaakt van drie
patiëntenprofielen met een van tevoren bepaald maximumaantal behandelingen
Bij patiëntgerichte Coach2Move aanpak besteden patiënt en fysio meer tijd en aandacht aan
probleemanalyse. Dit helpt het beter begrijpen wat de patiënt zelf wil bereiken en hoe de
oudere dit kan bereiken. Behandeling volgens Coach2Move primair gericht op vergroten
lichamelijke activiteit, zelfredzaamheid en (sociale) participatie van patiënt.
Het meten van kwetsbaarheid is geen eenvoudige opgave. Hieronder een overzicht van
meetinstrumenten.
Hoofdstuk 2 Kwetsbaarheid
Kwetsbaarheid = een toegenomen risico is van ongewenste of negatieve
gezondheidsuitkomsten en van een afwijkend behandelbeloop.
Er wordt over twee uitersten van kwetsbaarheid gesproken:
1. Kwetsbaarheid als medisch syndroom, Linda Fried
2. Kwetsbaarheid als opeenstapeling van factoren (deficit accumulation), Kenneth
Rockwood
Medisch syndroom
Definitie kwetsbaarheid Fried = biologisch syndroom van verminderde reserve en weerstand
tegen stressoren, dat het resultaat is van het afnemen van diverse fysiologische systemen,
en dat kwetsbaarheid voor ongewenste uitkomsten veroorzaakt.
Frialty cycle = brengt fysiologische proces dat ten grondslag ligt aan kwetsbaarheid in kaart.
Opvallend zijn de factoren loopsnelheid, spierkracht en fysieke activiteit in het frailty proces.
Zijn niet alleen medeverantwoordelijk voor het ontstaan en in stand houden van
negatieve spiraal, deze factoren zijn ook veranderbaar en zijn daarmee mogelijk
aangrijpingspunten voor interventie. Interventie waarin de fysiotherapeut een cruciale rol
kan spelen vanwege de expertise op dit gebied.
Accumulation of deficits
Kwetsbaarheid benaderd als een opeenstapeling van factoren. Er spelen volgens deze
methode vele verschillende risicofactoren een rol. Benadering gaat uit van een
opeenstapeling van tekorten, hoe meer er mis is, hoe groter de kans dat iemand kwetsbaar
is. Dus een opeenstapeling van verschillende factoren maakt uit of iemand kwetsbaar is of
niet. Hierbij spelen niet alleen fysieke en fysiologische factoren een rol, maar ook
psychologische, sociale, of contextuele factoren. Biopsychosociale benadering.
Bijvoorbeeld:
, Psychologische factoren stemming (depressie)
Sociale factoren eenzaamheid
Contextuele factoren financiële situatie
Geassocieerd met kwetsbaarheid.
Medisch syndroom beweert dat deze bevindingen gevolgen zijn van kwetsbaarheid, in
tegenstelling tot de oorzaak.
De medisch syndroom en accumulation of deficits zijn twee uitersten, daartussen liggen nog
vele varianten. Het kwetsbaarheidsmodel volgens Gobbens ligt tussen deze uitersten.
Model van Gobbens
Kwetsbaarheid volgens Gobbens = dynamische toestand waarin een individu verkeert, die
tekorten heeft in één of meerdere domeinen van het menselijk functioneren (lichamelijk,
psychisch, sociaal), die onder invloed van een diversiteit aan variabelen wordt veroorzaakt
en die de kans op het optreden van ongewenste uitkomsten vergroot.
Het model geeft duidelijk een biopsychosociaal beeld. Het model geeft weer dat er met de
leeftijd een afname van fysiologische reservecapaciteit optreedt en dat er ziekten kunnen
ontstaan. Indien er sprake is van een afname van reservecapaciteit en/of sprake van ziekten
en aandoeningen, dan kan kwetsbaarheid ontstaan.
Volgens dit model bestaat kwetsbaarheid uit een fysiek, psychologisch en sociaal domein en
uit omgevingsfactoren.
Is een oudere kwetsbaar leiden tot negatieve gezondheidseffecten, beperkingen in
activiteiten, toename aan gezondheidszorggebruik en tot overlijden.
, Kwetsbare ouderen herstellen na een incident (fysiek, psychisch, sociaal) minder snel, maar
ook vaak onvolledig.
Blauwe lijn = functioneren van niet-
kwetsbare oudere
Witte lijn = functioneren van kwetsbare
oudere
Pijl = incident
Niet-kwetsbare oudere laat kortdurend
een verminderd functioneren zien,
waarna volledig herstel plaatsvindt.
Bij kwetsbare oudere is het verlies van functie veel groter. Dit kan zo groot zijn dat de grens
tussen onafhankelijk en afhankelijk wordt overschreden. Herstel is trager en soms niet
volledig
Mogelijk sprake van kwetsbaarheid als ouderen, gezien hun medische toestand, een beter
herstel zouden moeten hebben dan dat de patiënt op dat moment laat zien. Noodzakelijk
om kritisch naar totale patiënt te kijken en diens context en duidelijke prioriteiten te stellen.
Specifieke fysiotherapeutisch benadering (Coach2Move) effectief is om kwetsbaarheid te
verminderen.
Coach2Move
Benadering voor de geriatriefysiotherapie voor kwetsbare ouderen met
mobiliteitsproblemen. Uitgangspunten zijn:
1. Gebruik van motivational interviewing om inzicht te krijgen in beperkende en
bevorderende factoren ten aanzien van een fysieke actieve leefstijl
2. Gebruik van klinisch redeneermodel HOAC II om prioriteiten te kunnen stellen in
zowel diagnose als behandeling
3. Gebruik van geschikte meetinstrumenten in zowel diagnostische als behandelfase als
feedback voor fysiotherapeut en patiënt
4. Gezamenlijke besluitvorming van patiënt en fysiotherapeut ten aanzien van
betekenisvolle behandeldoelen
5. Coachen op zelfmanagement en self-efficacy om langetermijnresultaten te bereiken
6. Focus op betekenisvolle activiteiten in eigen omgeving met hulp van familie, vrienden
en/of zorgverleners
7. Gestratificeerde interventie, waarbij gebruik wordt gemaakt van drie
patiëntenprofielen met een van tevoren bepaald maximumaantal behandelingen
Bij patiëntgerichte Coach2Move aanpak besteden patiënt en fysio meer tijd en aandacht aan
probleemanalyse. Dit helpt het beter begrijpen wat de patiënt zelf wil bereiken en hoe de
oudere dit kan bereiken. Behandeling volgens Coach2Move primair gericht op vergroten
lichamelijke activiteit, zelfredzaamheid en (sociale) participatie van patiënt.
Het meten van kwetsbaarheid is geen eenvoudige opgave. Hieronder een overzicht van
meetinstrumenten.
