INLEIDING: EEN BEELD VAN EEN KIND
GASTLES: Prof. Michel Vandenbroeck
● Professor Emeritus Gezinspedagogiek UGent
● Voorzitter VJBK (Vernieuwing
basisvoorzieningen voor jonge kinderen)
- Projecten i.v.m. zorg en educatie van baby’s, peuters; kleuters en schoolgaande kinderen tot
12 jaar.
- Preventieve gezinsondersteuning.
● Raadgever Kabinet Caroline Gennez Vlaams minister van Welzijn & armoedebestrijding, Cultuur en
Gelijke kansen.
PEDAGOGIEK ALS MAATSCHAPPELIJKE KWESTIE
pedagogiek: wetenschappelijke studie van opvoeding, onderwijs en vorming
pedagogische wetenschappen verwijst naar:
- meerdere sub disciplines
- meerdere pedagogische kaders
- meerdere onderzoeksmethodes
=> pedagogiek: kwestie op zich
● Een pedagogische debat vraagt om aandacht → blijkt dat we ons als samenleving
grote zorgen maken, is er veel minder eensgezindheid als het gaat om wat nu echt
het probleem is
● bv. bij kleuters moeten we hen uitgebreid testen voor ze naar het 1ste leerjaar gaan, anderen
gruwen bij het idee alleen al, omdat dit systeem ongelijkheid van ons onderwijssysteem zou
versterken
- Sommige vinden dat draagmoederschap wettelijk geregeld moet worden, anderen
vinden dat we grenzen moeten stellen aan het ‘recht op een kind’
- We vinden ook dat ouders in kansarmoede aanklampende
opvoedingsondersteuning nodig hebben → zorgt voor positief ouderschap
→ sommigen vinden dat ze vooral materiële en financiële hulp nodig
hebben
● Overheid moet het goede voorbeeld stellen door de ‘pedagogische tik’ wettelijk te verbieden
● Pedagogiek is nauw verbonden met de ideeën en opvattingen in een samenleving (bv.
burgerschap, ouderschap)
DE ONVOORSPELBARE AARD VAN DE PEDAGOGIEK
● Opvoeding en onderwijs is onvoorspelbaar en een onbeheersbaar karakter te hebben
● Pedagogische vraagstukken, waarop toepasbare antwoorden verwacht van worden
● Pedagogische kennis heeft een grote druk om antwoorden te formuleren op de vraag ‘wat
werkt?’ → dus minder ruimte om na te denken over wat we nu eigenlijk met
‘werken’ bedoelen
- bv. veel onderzoek over hoe we een uithuis verplaatsing ‘meer in het belang van het
kind’ kunnen organiseren, maar houden ons minder bezig met de vraag of het
überhaupt legitiem is om als overheid te interveniëren in het gezin
● Meer kritiek op de manier waarop de functie van de onderwijsinstellingen in toenemende mate
gevat wordt in cijfers = quantocratie (van Chatterjee)
- bv. over internationale onderzoeken en rankings zoals PISA en TALIS, die in grote
mate het onderwijsbeleid bepalen
1
, - Meest recente tak aan de testenboom is IELS : vijfjarigen te testen en zo te bepalen
welke voorschoolse voorzieningen het beste voorbereiden op de lagere school,
zonder te vragen of dat wel de essentiële missie van kleuterschool is
● Evidence-based onderzoek: ons idee van wat wetenschap is, samenvalt met het idee dat
onderzoeksinzichten of kennis leiden tot een voorspelbare en beheersbare wereld
=> gebaseerd op bewijs
● Wetenschappelijk onderzoek moet leiden tot eenduidige en algemeen toepasbare of pasklare
antwoorden
● Paulo Freire vertelde dat de pedagogische wetenschappen besmet zouden zijn met
ideologie → probleem is dat er een gebrek is aan de ideologie
- zo vervalt de pedagogiek in een techniek en verliest ze haar ethiek en
capaciteit om te dromen → ze wordt dan een marketinginstrument
2 wetenschapsbenaderingen
Evidence based pedagogiek Fundamentele pedagogiek
‘Wat werkt?’ ‘Wat bedoelen we met ‘werken’?’
Meten is weten: handvaten voor de praktijk Trage fundamentele vraagstukken
Voorschrijvend Beschrijvend
Gestimuleerd door 2 tendensen Normatief en ethisch: waarden en normen van de
- Risico reducerend denken samenleving in vraag stellen (= onderliggende
- Individualiserend denken (op het individu ideologische kwesties).
gericht + schuld wordt gelegd bij persoon)
Valkuilen: verantwoordelijkheid ligt bij de persoon zelf
zie ppt 1 dia 26 stellingen
DE PEDAGOGIEK ONDER DRUK?
● er is een drang naar eenduidige antwoorden waardoor er weinig andere vragen kan gesteld
worden
● Dit wordt als problematische aangezien zo wordt voorbijgegaan aan de aard en complexiteit
van de discipline
● We spreken over pedagogische wetenschappen (niet pedagogiek). Het meervoud verwijst niet
alleen naar de verschillende subdisciplines (bv.orthopedagogiek, gezinspedagogiek)
● Wijst ook op een pedagogische reflectie die niet vanuit eenzelfde theoretisch kader en
onderzoeksmethode hoeft te gebeuren
● Ons handboek is te situeren in de historische en fundamentele pedagogische traditie
● Pedagogiek wordt gezien als een sociale en bij uitstek normatieve wetenschap en verschilt van
academische disciplines
● Fundamenteel pedagogisch onderzoek brengt de zoektocht naar effectiviteit en efficiëntie en
ook de behoefte aan reflectie naar boven
2 tendensen die de evolutie of drang naar eenduidige antwoorden mee hebben vormgegeven
1. Risicoreducerend denken
● we zien dat overheden, sociale dienstverleners en academici vandaag heel erg
gericht zijn op het identificeren, beoordelen en verminderen van gevaar voor
kinderen en jongeren
● Dat geloof weerspiegelt zich bv. in de bereidheid van de overheid om te investeren in
hulpmiddelen, instrumenten om risico’s in kaart te brengen en te beheersen
- bv. discussie over het al dan niet plaatsen van camera’s in
kinderdagverblijven waarbij ouders op elk moment van de dag kunnen
volgen wat er in hun kinderopvang gebeurt
- Voorstanders van de camera’s wijzen op het belang van permanente
monitoring
2
, ● Goede ouders zijn waakzaam
● Het streven om risico’s in te perken door ze te identificeren en aan te pakken heeft
tegenstrijdig genoeg aanleiding gegegeven tot het onstaan van meer etiketten en
nieuwe categorieën risicokinderen
● De focus op risico’s vraag vooral om aandacht te besteden aan wat er fout kan lopen
en al te vaak wordt wat fout zou kunnen lopen vervolgens geïnterpreteerd als wat
wellicht gaat gebeuren
2. Individualiserend werken
● Beleid,praktijk en onderzoek richten hun aandacht vooral op individualiserende
interventies (bv. anderstalige nieuwkomers die nog niet naar het eerste leerjaar
mogen)
● Ouders in armoede krijgen opvoedingsondersteuning
● Kinderen, jongeren en hun ouders worden uit het systeem gehaald, en tijdelijk of
levenslang in de marge geplaatst, in een speciaal voor hen gemaakte ruimte
● In de marge geplaatst worden heeft specifiek als doel een time-out te
realiseren die een betere integratie in de samenleving mogelijk kan maken
→ marginalisering op langere termijn moeten vermijden
● Kinderen, jongeren en ouders die risico lopen, worden letterlijk bijgestuurd door
individuele remediëring, vorming of bijscholing en terug op de boot gezet
● Oplossing voor maatschappelijke en pedagogische vraagstukken: telkens gezocht in
het ‘terug aan boord krijgen’ van het individu, zonder veel reflectie over hoe het er
‘aan boord’ aan toe gaat
● Weinig aandacht besteed aan de persoonlijke context waar kinderen en jongeren
opgroeien of naar school gaan
● Streven naar inclusief onderwijs. In het realiseren van inclusie is het voortdurend
balanceren tussen het tegemoetkomen aan de individuele behoeften en het
leerproces op school te benaderen als collectief proces
● Weinig aandacht ook voor de maatschappelijke context. De maatschappelijke vragen
die aan de basis van de opvoeding discussies liggen, verdwijnen in een
individualistisch disciplinerend denken
● Concentreren ons op ‘hoe’ we hen terug aan boord kunnen krijgen
● Bevordert de opkomst van dergelijke individualistische interventies de beeldvorming
van een meritocratische samenleving die eist dat individuen verantwoordelijkheid
nemen voor hun eigen succes
- Waardoor ‘het uitvallen’ wordt toegeschreven aan individuele mislukkingen
- Er dreigen andere zaken uit het oog te verliezen (de waarden van de vrijheid
+ de waarde van de solidariteit)
DE WERELD IS PEDAGOGIEK EN PEDAGOGIEK IS DE WERELD
● Pedagogiek draait niet enkel om kinderen en hun ontwikkeling
- bv. kinderen met ADHD zijn meer dan ‘een probleem’
● Het gaat om kinderen,jongeren, volwassenen en opvoeders die op zoek zijn naar hun plek in
de wereld
● Het gaat om ouders, vrijwilligers, leerkrachten die willen helpen in het zoeken naar die plek.
Opvoeding is meer dan het stimuleren van ontwikkelingsdomeinen of goede
hersenontwikkeling
● Wijst op dat ouders een bepaalde wereld beginnen of doorgeven → door te spreken
met hun kind
● Ouders die alle regels en het gezond verstand hebben laten varen en op die manier hun
opvoedingsverantwoordelijkheid verzakken. Bestaat volgens Arendt uit om kinderen te laten
kennismaken met hoe de wereld er op dat moment uitziet
● Opvoeden vindt plaats tussen generaties. Hoe we opvoeden zegt iets over hoe generaties met
elkaar omgaan in relatie tot onze gemeenschappelijke wereld
● Opvoeding is er om kinderen mens te laten worden
3
, ● Opvoeden = kinderen (begeleiden)initiëren in de wereld + zorg dragen voor het nieuwe in elk
kind. We bereiden kinderen voor op een open en onzekere toekomst
● Gaat vooral om de opvoeder die bepaalde keuzes heeft gemaakt (geen televisie, geen vlees
eten, gelovig zijn) en die vanuit die keuzes de wereld aan kinderen presenteert
● Opvoeding gaat over 2 dingen: de voortzetting en de vernieuwing van de wereld
OVER KINDEREN, DE KINDERTIJD EN KINDBEELDEN
● Vanuit biologisch standpunt is een kind in fysiek opzicht of op cognitief niveau vaak te
onderscheiden van een volwassene
● Kinderen worden vaak gezien als een aparte sociale categorie is het gevolg van veranderingen
over opvattingen over de kindertijd door de tijd heen
● Sociaal geconstrueerde kenmerken: die kenmerken zijn geen ‘natuurlijke’ kwaliteiten of
kenmerken die een kind bezitten, maar zijn gebaseerd op en beïnvloed door de denkwijzen
van volwassenen. Die denkwijzen resulteren in kindbeelden
● Kindbeelden vertellen ons over hoe we als samenleving naar kinderen en jongeren kijken en
welke kindertijd we wel of niet wenselijk vinden
- vertellen ons ook over welke rol we ouders toebedelen en wat de functie van de
opvoeders en leerkrachten zijn
● 3 centrale en nauw met elkaar verweven begrippen: het kind, de kindertijd en het kindbeeld
1. De ontdekking van het kind
● “wat is een kind” => aparte categorie, ze moeten beschermd worden en zijn kwetsbaar
● Philippe Ariès had een publicatie geschreven dat aanzet gaf tot een discussie over de plaats
van kinderen in de samenleving
● De manier waarop er naar hen wordt gekeken niet hetzelfde is gebleven
● Aries had twee belangrijk inzichten
- samenlevingen in vroegere tijden weinig tot geen oog voor kinderen en
jongeren → eigenlijk geen 'kind periode' in het menselijk leven onderscheiden en
het kind dus ook niet op specifieke wijze behandeld
- Ten tweede kregen het kind en het gezin in de geïndustrialiseerde samenleving een
nieuwe, bijzondere plaats
● Een affectieve en morele benadering ten aanzien van kinderen haar intrede zou doen in het
familiale leven
● Pas naar het einde van de negentiende eeuw, in de nasleep van industrialisering en
mechanisering dat we ‘de sociale kwestie’ noemen
● Tot laat in de Middelleeuwen: kind afgebeeld als mini-volwassene. 18de eeuw met o.m.
Rousseau: de ziel van het kind
=> dit gaat zich uiten in verschillende contexten
1. Juridisch: minderjarig versus meerderjarig (bv. alcohol)
2. Sociologisch: afhankelijk versus onafhankelijk (kind is afhankelijk, later zelfstandig als
die alleen gaat wonen)
3. Ontwikkelingspsychologie: jongvolwassene versus volwassene, uitgerekte kindertijd
● Arbeidersklasse kwam in opstand tegen slechte werkomstandigheden, hygiëne, eten.
Daardoor groeide de onrust bij de burgerij over het lage levenspeil van de sociaal, culturele en
morele minderwaardige ‘arbeidersmeute’
● Hoewel elk kind een kindertijd heeft, verschilt het soort kindertijd heeln veel (afhankelijk van bv
de leeftijd, geslacht en de sociaaleconomische achtergrond van kinderen bood de kindertijd
niet elk kind dezelfde kansen aan
● De kindertijd werd een ‘aanwezige’ levensfase en ontstonden in de woorden van Van Den
Berg ‘twee afzonderlijke staten’ : de onvolwassenheid en de volwassenheid
2. De vondst van de kindertijd
4
GASTLES: Prof. Michel Vandenbroeck
● Professor Emeritus Gezinspedagogiek UGent
● Voorzitter VJBK (Vernieuwing
basisvoorzieningen voor jonge kinderen)
- Projecten i.v.m. zorg en educatie van baby’s, peuters; kleuters en schoolgaande kinderen tot
12 jaar.
- Preventieve gezinsondersteuning.
● Raadgever Kabinet Caroline Gennez Vlaams minister van Welzijn & armoedebestrijding, Cultuur en
Gelijke kansen.
PEDAGOGIEK ALS MAATSCHAPPELIJKE KWESTIE
pedagogiek: wetenschappelijke studie van opvoeding, onderwijs en vorming
pedagogische wetenschappen verwijst naar:
- meerdere sub disciplines
- meerdere pedagogische kaders
- meerdere onderzoeksmethodes
=> pedagogiek: kwestie op zich
● Een pedagogische debat vraagt om aandacht → blijkt dat we ons als samenleving
grote zorgen maken, is er veel minder eensgezindheid als het gaat om wat nu echt
het probleem is
● bv. bij kleuters moeten we hen uitgebreid testen voor ze naar het 1ste leerjaar gaan, anderen
gruwen bij het idee alleen al, omdat dit systeem ongelijkheid van ons onderwijssysteem zou
versterken
- Sommige vinden dat draagmoederschap wettelijk geregeld moet worden, anderen
vinden dat we grenzen moeten stellen aan het ‘recht op een kind’
- We vinden ook dat ouders in kansarmoede aanklampende
opvoedingsondersteuning nodig hebben → zorgt voor positief ouderschap
→ sommigen vinden dat ze vooral materiële en financiële hulp nodig
hebben
● Overheid moet het goede voorbeeld stellen door de ‘pedagogische tik’ wettelijk te verbieden
● Pedagogiek is nauw verbonden met de ideeën en opvattingen in een samenleving (bv.
burgerschap, ouderschap)
DE ONVOORSPELBARE AARD VAN DE PEDAGOGIEK
● Opvoeding en onderwijs is onvoorspelbaar en een onbeheersbaar karakter te hebben
● Pedagogische vraagstukken, waarop toepasbare antwoorden verwacht van worden
● Pedagogische kennis heeft een grote druk om antwoorden te formuleren op de vraag ‘wat
werkt?’ → dus minder ruimte om na te denken over wat we nu eigenlijk met
‘werken’ bedoelen
- bv. veel onderzoek over hoe we een uithuis verplaatsing ‘meer in het belang van het
kind’ kunnen organiseren, maar houden ons minder bezig met de vraag of het
überhaupt legitiem is om als overheid te interveniëren in het gezin
● Meer kritiek op de manier waarop de functie van de onderwijsinstellingen in toenemende mate
gevat wordt in cijfers = quantocratie (van Chatterjee)
- bv. over internationale onderzoeken en rankings zoals PISA en TALIS, die in grote
mate het onderwijsbeleid bepalen
1
, - Meest recente tak aan de testenboom is IELS : vijfjarigen te testen en zo te bepalen
welke voorschoolse voorzieningen het beste voorbereiden op de lagere school,
zonder te vragen of dat wel de essentiële missie van kleuterschool is
● Evidence-based onderzoek: ons idee van wat wetenschap is, samenvalt met het idee dat
onderzoeksinzichten of kennis leiden tot een voorspelbare en beheersbare wereld
=> gebaseerd op bewijs
● Wetenschappelijk onderzoek moet leiden tot eenduidige en algemeen toepasbare of pasklare
antwoorden
● Paulo Freire vertelde dat de pedagogische wetenschappen besmet zouden zijn met
ideologie → probleem is dat er een gebrek is aan de ideologie
- zo vervalt de pedagogiek in een techniek en verliest ze haar ethiek en
capaciteit om te dromen → ze wordt dan een marketinginstrument
2 wetenschapsbenaderingen
Evidence based pedagogiek Fundamentele pedagogiek
‘Wat werkt?’ ‘Wat bedoelen we met ‘werken’?’
Meten is weten: handvaten voor de praktijk Trage fundamentele vraagstukken
Voorschrijvend Beschrijvend
Gestimuleerd door 2 tendensen Normatief en ethisch: waarden en normen van de
- Risico reducerend denken samenleving in vraag stellen (= onderliggende
- Individualiserend denken (op het individu ideologische kwesties).
gericht + schuld wordt gelegd bij persoon)
Valkuilen: verantwoordelijkheid ligt bij de persoon zelf
zie ppt 1 dia 26 stellingen
DE PEDAGOGIEK ONDER DRUK?
● er is een drang naar eenduidige antwoorden waardoor er weinig andere vragen kan gesteld
worden
● Dit wordt als problematische aangezien zo wordt voorbijgegaan aan de aard en complexiteit
van de discipline
● We spreken over pedagogische wetenschappen (niet pedagogiek). Het meervoud verwijst niet
alleen naar de verschillende subdisciplines (bv.orthopedagogiek, gezinspedagogiek)
● Wijst ook op een pedagogische reflectie die niet vanuit eenzelfde theoretisch kader en
onderzoeksmethode hoeft te gebeuren
● Ons handboek is te situeren in de historische en fundamentele pedagogische traditie
● Pedagogiek wordt gezien als een sociale en bij uitstek normatieve wetenschap en verschilt van
academische disciplines
● Fundamenteel pedagogisch onderzoek brengt de zoektocht naar effectiviteit en efficiëntie en
ook de behoefte aan reflectie naar boven
2 tendensen die de evolutie of drang naar eenduidige antwoorden mee hebben vormgegeven
1. Risicoreducerend denken
● we zien dat overheden, sociale dienstverleners en academici vandaag heel erg
gericht zijn op het identificeren, beoordelen en verminderen van gevaar voor
kinderen en jongeren
● Dat geloof weerspiegelt zich bv. in de bereidheid van de overheid om te investeren in
hulpmiddelen, instrumenten om risico’s in kaart te brengen en te beheersen
- bv. discussie over het al dan niet plaatsen van camera’s in
kinderdagverblijven waarbij ouders op elk moment van de dag kunnen
volgen wat er in hun kinderopvang gebeurt
- Voorstanders van de camera’s wijzen op het belang van permanente
monitoring
2
, ● Goede ouders zijn waakzaam
● Het streven om risico’s in te perken door ze te identificeren en aan te pakken heeft
tegenstrijdig genoeg aanleiding gegegeven tot het onstaan van meer etiketten en
nieuwe categorieën risicokinderen
● De focus op risico’s vraag vooral om aandacht te besteden aan wat er fout kan lopen
en al te vaak wordt wat fout zou kunnen lopen vervolgens geïnterpreteerd als wat
wellicht gaat gebeuren
2. Individualiserend werken
● Beleid,praktijk en onderzoek richten hun aandacht vooral op individualiserende
interventies (bv. anderstalige nieuwkomers die nog niet naar het eerste leerjaar
mogen)
● Ouders in armoede krijgen opvoedingsondersteuning
● Kinderen, jongeren en hun ouders worden uit het systeem gehaald, en tijdelijk of
levenslang in de marge geplaatst, in een speciaal voor hen gemaakte ruimte
● In de marge geplaatst worden heeft specifiek als doel een time-out te
realiseren die een betere integratie in de samenleving mogelijk kan maken
→ marginalisering op langere termijn moeten vermijden
● Kinderen, jongeren en ouders die risico lopen, worden letterlijk bijgestuurd door
individuele remediëring, vorming of bijscholing en terug op de boot gezet
● Oplossing voor maatschappelijke en pedagogische vraagstukken: telkens gezocht in
het ‘terug aan boord krijgen’ van het individu, zonder veel reflectie over hoe het er
‘aan boord’ aan toe gaat
● Weinig aandacht besteed aan de persoonlijke context waar kinderen en jongeren
opgroeien of naar school gaan
● Streven naar inclusief onderwijs. In het realiseren van inclusie is het voortdurend
balanceren tussen het tegemoetkomen aan de individuele behoeften en het
leerproces op school te benaderen als collectief proces
● Weinig aandacht ook voor de maatschappelijke context. De maatschappelijke vragen
die aan de basis van de opvoeding discussies liggen, verdwijnen in een
individualistisch disciplinerend denken
● Concentreren ons op ‘hoe’ we hen terug aan boord kunnen krijgen
● Bevordert de opkomst van dergelijke individualistische interventies de beeldvorming
van een meritocratische samenleving die eist dat individuen verantwoordelijkheid
nemen voor hun eigen succes
- Waardoor ‘het uitvallen’ wordt toegeschreven aan individuele mislukkingen
- Er dreigen andere zaken uit het oog te verliezen (de waarden van de vrijheid
+ de waarde van de solidariteit)
DE WERELD IS PEDAGOGIEK EN PEDAGOGIEK IS DE WERELD
● Pedagogiek draait niet enkel om kinderen en hun ontwikkeling
- bv. kinderen met ADHD zijn meer dan ‘een probleem’
● Het gaat om kinderen,jongeren, volwassenen en opvoeders die op zoek zijn naar hun plek in
de wereld
● Het gaat om ouders, vrijwilligers, leerkrachten die willen helpen in het zoeken naar die plek.
Opvoeding is meer dan het stimuleren van ontwikkelingsdomeinen of goede
hersenontwikkeling
● Wijst op dat ouders een bepaalde wereld beginnen of doorgeven → door te spreken
met hun kind
● Ouders die alle regels en het gezond verstand hebben laten varen en op die manier hun
opvoedingsverantwoordelijkheid verzakken. Bestaat volgens Arendt uit om kinderen te laten
kennismaken met hoe de wereld er op dat moment uitziet
● Opvoeden vindt plaats tussen generaties. Hoe we opvoeden zegt iets over hoe generaties met
elkaar omgaan in relatie tot onze gemeenschappelijke wereld
● Opvoeding is er om kinderen mens te laten worden
3
, ● Opvoeden = kinderen (begeleiden)initiëren in de wereld + zorg dragen voor het nieuwe in elk
kind. We bereiden kinderen voor op een open en onzekere toekomst
● Gaat vooral om de opvoeder die bepaalde keuzes heeft gemaakt (geen televisie, geen vlees
eten, gelovig zijn) en die vanuit die keuzes de wereld aan kinderen presenteert
● Opvoeding gaat over 2 dingen: de voortzetting en de vernieuwing van de wereld
OVER KINDEREN, DE KINDERTIJD EN KINDBEELDEN
● Vanuit biologisch standpunt is een kind in fysiek opzicht of op cognitief niveau vaak te
onderscheiden van een volwassene
● Kinderen worden vaak gezien als een aparte sociale categorie is het gevolg van veranderingen
over opvattingen over de kindertijd door de tijd heen
● Sociaal geconstrueerde kenmerken: die kenmerken zijn geen ‘natuurlijke’ kwaliteiten of
kenmerken die een kind bezitten, maar zijn gebaseerd op en beïnvloed door de denkwijzen
van volwassenen. Die denkwijzen resulteren in kindbeelden
● Kindbeelden vertellen ons over hoe we als samenleving naar kinderen en jongeren kijken en
welke kindertijd we wel of niet wenselijk vinden
- vertellen ons ook over welke rol we ouders toebedelen en wat de functie van de
opvoeders en leerkrachten zijn
● 3 centrale en nauw met elkaar verweven begrippen: het kind, de kindertijd en het kindbeeld
1. De ontdekking van het kind
● “wat is een kind” => aparte categorie, ze moeten beschermd worden en zijn kwetsbaar
● Philippe Ariès had een publicatie geschreven dat aanzet gaf tot een discussie over de plaats
van kinderen in de samenleving
● De manier waarop er naar hen wordt gekeken niet hetzelfde is gebleven
● Aries had twee belangrijk inzichten
- samenlevingen in vroegere tijden weinig tot geen oog voor kinderen en
jongeren → eigenlijk geen 'kind periode' in het menselijk leven onderscheiden en
het kind dus ook niet op specifieke wijze behandeld
- Ten tweede kregen het kind en het gezin in de geïndustrialiseerde samenleving een
nieuwe, bijzondere plaats
● Een affectieve en morele benadering ten aanzien van kinderen haar intrede zou doen in het
familiale leven
● Pas naar het einde van de negentiende eeuw, in de nasleep van industrialisering en
mechanisering dat we ‘de sociale kwestie’ noemen
● Tot laat in de Middelleeuwen: kind afgebeeld als mini-volwassene. 18de eeuw met o.m.
Rousseau: de ziel van het kind
=> dit gaat zich uiten in verschillende contexten
1. Juridisch: minderjarig versus meerderjarig (bv. alcohol)
2. Sociologisch: afhankelijk versus onafhankelijk (kind is afhankelijk, later zelfstandig als
die alleen gaat wonen)
3. Ontwikkelingspsychologie: jongvolwassene versus volwassene, uitgerekte kindertijd
● Arbeidersklasse kwam in opstand tegen slechte werkomstandigheden, hygiëne, eten.
Daardoor groeide de onrust bij de burgerij over het lage levenspeil van de sociaal, culturele en
morele minderwaardige ‘arbeidersmeute’
● Hoewel elk kind een kindertijd heeft, verschilt het soort kindertijd heeln veel (afhankelijk van bv
de leeftijd, geslacht en de sociaaleconomische achtergrond van kinderen bood de kindertijd
niet elk kind dezelfde kansen aan
● De kindertijd werd een ‘aanwezige’ levensfase en ontstonden in de woorden van Van Den
Berg ‘twee afzonderlijke staten’ : de onvolwassenheid en de volwassenheid
2. De vondst van de kindertijd
4
