Samenvatting Aardrijkskunde HAVO 4, Hoofdstuk 3 (BuitenLand): LEEFOMGEVING Rivieren
§4.1 Van de bergen naar de zee
Het stroomgebied van Rijn en Maas
Het stroomgebied van een rivier is het verzamelgebied van een rivier waarbinnen alle neerslag en
grondwater via de zijrivieren uiteindelijk in de hoofdrivier stroomt. De grens tussen twee stroomgebieden
noem je een waterscheiding. Een waterscheiding wordt altijd gevormd door gebergte/heuvels. Het geheel
van een rivier met zijn zijtakken noem je het stroomstelsel van een rivier.
Het lengteprofiel van een rivier bestaat uit 3 delen.
1. Bovenloop: hier begint de rivier boven in de bergen. Door het hoogteverschil in dit deel van de
rivier stroomt het water snel en zorgt dus voor erosie van het landschap.
2. Middenloop: hier vindt een vooral transport van materiaal plaats.
3. Benedenloop: laatste deel van de rivier waar weinig hoogteverschil is. Hier vindt dus veel
sedimentatie plaats.
We onderscheiden 3 soorten rivieren:
Gletsjerrivier: wordt in de lente en zomer gevuld met smeltwater uit het hooggebergte.
Regenrivier: gevuld met regenwater. Kent lage afvoer in warmere maanden door veel verdamping
en opname van water door vegetatie. Kent hoge afvoer in de koudere maanden door geringe
verdamping en geringe aanwezigheid van vegetatie. De Maas is een regenrivier.
Gemengde rivier: rivier gevuld met smeltwater en regenwater. De Rijn is een gemengde rivier.
Regiem en debiet
Het verschil in de hoeveel afvoer van water van een rivier gedurende een jaar noem je het regiem. De
totale hoeveelheid water die een rivier op een bepaald punt en een bepaald moment afvoert noem je het
debiet. De gemiddelde afvoer van de Rijn is 10 x zo groot als dat van de Maas: 2300 m3 – 230 m3. Als het
waterpeil in een korte periode sterk stijgt, spreek je van piekafvoer.
De Rijn stroomt bij Lobith ons land binnen en mondt 175 kilometer verder, bij Hoek van Holland, in zee uit.
Het hoogteverschil tussen Lobith en Hoek van Holland, het zogenaamde verval, is 14 meter. Het
hoogteverschil per kilometer, het verhang, bereken je door het hoogteverschil te delen door de lengte, dus
14 meter delen door 175 kilometer. Dit is 0,08 meter per kilometer of 8 centimeter per kilometer.
, Klimaatsveranderingen en de gevolgen
Door het broeikaseffect is er sprake van een klimaatsverandering. Het broeikaseffect zorgt namelijk voor
het langzaam stijgen van de temperatuur op aarde. Door het stijgen van de temperatuur:
Stijgt de zeespiegel
Worden gletsjers kleiner (ze smelten)
Meer verdamping van zeewater en dus meer neerslag
De gevolgen van het broeikaseffect voor Nederland:
Winters worden warmer
Winters hebben meer neerslag
Zomers hebben perioden met extreme droogte en watertekort.
Zomers met heftige buien.
In Nederland verandert het neerslagregiem op twee manieren:
Er valt meer neerslag
De neerslag valt onregelmatiger.
De heftige buien in de zomer zorgen voor wateroverlast en een hoger debiet in de rivieren. Piekafvoeren
kunnen voor overstromingen zorgen. Kortom: het regiem van de Rijn en Maas worden onregelmatiger en
daardoor neemt de kans op overstromingen toe.
§4.1 Van de bergen naar de zee
Het stroomgebied van Rijn en Maas
Het stroomgebied van een rivier is het verzamelgebied van een rivier waarbinnen alle neerslag en
grondwater via de zijrivieren uiteindelijk in de hoofdrivier stroomt. De grens tussen twee stroomgebieden
noem je een waterscheiding. Een waterscheiding wordt altijd gevormd door gebergte/heuvels. Het geheel
van een rivier met zijn zijtakken noem je het stroomstelsel van een rivier.
Het lengteprofiel van een rivier bestaat uit 3 delen.
1. Bovenloop: hier begint de rivier boven in de bergen. Door het hoogteverschil in dit deel van de
rivier stroomt het water snel en zorgt dus voor erosie van het landschap.
2. Middenloop: hier vindt een vooral transport van materiaal plaats.
3. Benedenloop: laatste deel van de rivier waar weinig hoogteverschil is. Hier vindt dus veel
sedimentatie plaats.
We onderscheiden 3 soorten rivieren:
Gletsjerrivier: wordt in de lente en zomer gevuld met smeltwater uit het hooggebergte.
Regenrivier: gevuld met regenwater. Kent lage afvoer in warmere maanden door veel verdamping
en opname van water door vegetatie. Kent hoge afvoer in de koudere maanden door geringe
verdamping en geringe aanwezigheid van vegetatie. De Maas is een regenrivier.
Gemengde rivier: rivier gevuld met smeltwater en regenwater. De Rijn is een gemengde rivier.
Regiem en debiet
Het verschil in de hoeveel afvoer van water van een rivier gedurende een jaar noem je het regiem. De
totale hoeveelheid water die een rivier op een bepaald punt en een bepaald moment afvoert noem je het
debiet. De gemiddelde afvoer van de Rijn is 10 x zo groot als dat van de Maas: 2300 m3 – 230 m3. Als het
waterpeil in een korte periode sterk stijgt, spreek je van piekafvoer.
De Rijn stroomt bij Lobith ons land binnen en mondt 175 kilometer verder, bij Hoek van Holland, in zee uit.
Het hoogteverschil tussen Lobith en Hoek van Holland, het zogenaamde verval, is 14 meter. Het
hoogteverschil per kilometer, het verhang, bereken je door het hoogteverschil te delen door de lengte, dus
14 meter delen door 175 kilometer. Dit is 0,08 meter per kilometer of 8 centimeter per kilometer.
, Klimaatsveranderingen en de gevolgen
Door het broeikaseffect is er sprake van een klimaatsverandering. Het broeikaseffect zorgt namelijk voor
het langzaam stijgen van de temperatuur op aarde. Door het stijgen van de temperatuur:
Stijgt de zeespiegel
Worden gletsjers kleiner (ze smelten)
Meer verdamping van zeewater en dus meer neerslag
De gevolgen van het broeikaseffect voor Nederland:
Winters worden warmer
Winters hebben meer neerslag
Zomers hebben perioden met extreme droogte en watertekort.
Zomers met heftige buien.
In Nederland verandert het neerslagregiem op twee manieren:
Er valt meer neerslag
De neerslag valt onregelmatiger.
De heftige buien in de zomer zorgen voor wateroverlast en een hoger debiet in de rivieren. Piekafvoeren
kunnen voor overstromingen zorgen. Kortom: het regiem van de Rijn en Maas worden onregelmatiger en
daardoor neemt de kans op overstromingen toe.
