ruimte voor initiatief in het basisonderwijs
met kleuters
Hoofdstuk 2: Meer ruimte voor kleuterinitiatief: de
praktijk
7 aspecten die je helpen om als autonome leerkracht te
functioneren en je ondersteunen om het kleuterinitiatief te
verruimen.
,2.1 afstappen van controle, maar met houvast en structuur
Over houvast, structuur en loslaten
Openstaan voor de inbreng van kinderen
Kinderen brengen waardevolle ideeën aan die kansen bieden voor
betekenisvol leren. Als leerkracht is het belangrijk om soms de controle los
te laten, je agenda opzij te schuiven en in te spelen op hun interesses. Zo
ontstaan er spontaan rijke en motiverende leermomenten die écht
aansluiten bij de leefwereld van de kinderen.
Te veel controle door de leerkracht kan leiden tot aangeleerde
hulpeloosheid
Te veel controle van de leerkracht remt het initiatief van kinderen en kan
leiden tot aangeleerde hulpeloosheid. Kinderen worden afhankelijk van
instructies en durven niet meer spontaan te handelen, waardoor hun
natuurlijke leergierigheid verloren gaat.
Structuur om alles vlotter te laten verlopen
Structuur in de klas betekent niet dat alles strikt gecontroleerd moet
worden, maar biedt juist rust en duidelijkheid. Het helpt kinderen om
zelfstandig en met vertrouwen initiatief te nemen binnen veilige grenzen.
Een duidelijke structuur ondersteunt de zelfsturing van kinderen en maakt
hen minder afhankelijk van de leerkracht.
Een goede structuur geeft helderheid over:
Ruimte: Waar mag gespeeld en gewerkt worden? Welke hoeken zijn
er beschikbaar? Kan er ook buiten gewerkt worden?
Tijd: Hoeveel tijd is er voor activiteiten? Hoe lang kan je
doorwerken?
Afspraken/regels: Wat mag wel en niet? Wat wordt verwacht?
Structuur geeft zowel kinderen als volwassenen houvast in een complexe
wereld. Kinderen leren gaandeweg hoe dingen verlopen en herkennen
patronen. Door ervaringen (zoals: "als ik huil, komt iemand") ontdekken ze
regelmaat en leren ze anticiperen op situaties.
, In de kleuterklas is het belangrijk om kinderen te begeleiden in het
herkennen van structuur, zodat ze bewuster keuzes leren maken en hun
zelfstandigheid kunnen ontwikkelen.
Hoe breng je deze structuur in de kleuterklas?
Structuur in ruimte: (pg32)
= verwijst naar een overzichtelijke klas- en schoolomgeving waarin
kleuters zich vrij en zelfstandig kunnen bewegen.
Is de kleuterklas overzichtelijk ingericht? Is het helder welke hoeken er
zijn? Is het duidelijk welke activiteiten kinderen kunnen kiezen? Weten
kinderen wanneer ze ook de buitenruimte mogen gebruiken en wat er
gedaan kan worden? Is het helder welke ruimte ze letterlijk
kunnen betreden?
Structuur in de tijd (pg33)
In de kleuterklas zijn er drie soorten tijdsblokken:
1. Vrije keuze: kleuters kiezen zelf hun activiteiten en bepalen hoe ze
hun tijd invullen (bv. spel in de hoeken).
2. Geleide momenten: vaste activiteiten gepland door de leerkracht
(bv. kringmoment, voorlezen).
3. Gedeeltelijke vrijheid: kleuters hebben keuzevrijheid binnen
bepaalde grenzen.
Een daglijn of weekplanning visualiseert deze blokken en helpt kleuters
begrijpen wat wanneer gebeurt. Door kleuren toe te voegen (bv. groen =
vrij spel, geel = leerkrachtmoment, blauw = beperkte keuze), wordt de
structuur nog duidelijker. Zo leren kinderen omgaan met tijd en hun
autonomie binnen de klascontext.
Structuur door regels en afspraken (pg34)
In de kleuterklas is structuur via regels en afspraken belangrijk om
een veilige en leefbare speel- en leeromgeving te creëren.
Regels zijn dwingend en worden opgelegd.
Afspraken worden samen gemaakt en stimuleren het
partnerschap met kinderen.
→ De voorkeur gaat uit naar meer afspraken en minder regels, om
kinderen verantwoordelijkheid en vrijheid te geven.
Aandachtspunten;
1. Is je regel opgesteld vanuit het oogpunt van de kinderen?
met kleuters
Hoofdstuk 2: Meer ruimte voor kleuterinitiatief: de
praktijk
7 aspecten die je helpen om als autonome leerkracht te
functioneren en je ondersteunen om het kleuterinitiatief te
verruimen.
,2.1 afstappen van controle, maar met houvast en structuur
Over houvast, structuur en loslaten
Openstaan voor de inbreng van kinderen
Kinderen brengen waardevolle ideeën aan die kansen bieden voor
betekenisvol leren. Als leerkracht is het belangrijk om soms de controle los
te laten, je agenda opzij te schuiven en in te spelen op hun interesses. Zo
ontstaan er spontaan rijke en motiverende leermomenten die écht
aansluiten bij de leefwereld van de kinderen.
Te veel controle door de leerkracht kan leiden tot aangeleerde
hulpeloosheid
Te veel controle van de leerkracht remt het initiatief van kinderen en kan
leiden tot aangeleerde hulpeloosheid. Kinderen worden afhankelijk van
instructies en durven niet meer spontaan te handelen, waardoor hun
natuurlijke leergierigheid verloren gaat.
Structuur om alles vlotter te laten verlopen
Structuur in de klas betekent niet dat alles strikt gecontroleerd moet
worden, maar biedt juist rust en duidelijkheid. Het helpt kinderen om
zelfstandig en met vertrouwen initiatief te nemen binnen veilige grenzen.
Een duidelijke structuur ondersteunt de zelfsturing van kinderen en maakt
hen minder afhankelijk van de leerkracht.
Een goede structuur geeft helderheid over:
Ruimte: Waar mag gespeeld en gewerkt worden? Welke hoeken zijn
er beschikbaar? Kan er ook buiten gewerkt worden?
Tijd: Hoeveel tijd is er voor activiteiten? Hoe lang kan je
doorwerken?
Afspraken/regels: Wat mag wel en niet? Wat wordt verwacht?
Structuur geeft zowel kinderen als volwassenen houvast in een complexe
wereld. Kinderen leren gaandeweg hoe dingen verlopen en herkennen
patronen. Door ervaringen (zoals: "als ik huil, komt iemand") ontdekken ze
regelmaat en leren ze anticiperen op situaties.
, In de kleuterklas is het belangrijk om kinderen te begeleiden in het
herkennen van structuur, zodat ze bewuster keuzes leren maken en hun
zelfstandigheid kunnen ontwikkelen.
Hoe breng je deze structuur in de kleuterklas?
Structuur in ruimte: (pg32)
= verwijst naar een overzichtelijke klas- en schoolomgeving waarin
kleuters zich vrij en zelfstandig kunnen bewegen.
Is de kleuterklas overzichtelijk ingericht? Is het helder welke hoeken er
zijn? Is het duidelijk welke activiteiten kinderen kunnen kiezen? Weten
kinderen wanneer ze ook de buitenruimte mogen gebruiken en wat er
gedaan kan worden? Is het helder welke ruimte ze letterlijk
kunnen betreden?
Structuur in de tijd (pg33)
In de kleuterklas zijn er drie soorten tijdsblokken:
1. Vrije keuze: kleuters kiezen zelf hun activiteiten en bepalen hoe ze
hun tijd invullen (bv. spel in de hoeken).
2. Geleide momenten: vaste activiteiten gepland door de leerkracht
(bv. kringmoment, voorlezen).
3. Gedeeltelijke vrijheid: kleuters hebben keuzevrijheid binnen
bepaalde grenzen.
Een daglijn of weekplanning visualiseert deze blokken en helpt kleuters
begrijpen wat wanneer gebeurt. Door kleuren toe te voegen (bv. groen =
vrij spel, geel = leerkrachtmoment, blauw = beperkte keuze), wordt de
structuur nog duidelijker. Zo leren kinderen omgaan met tijd en hun
autonomie binnen de klascontext.
Structuur door regels en afspraken (pg34)
In de kleuterklas is structuur via regels en afspraken belangrijk om
een veilige en leefbare speel- en leeromgeving te creëren.
Regels zijn dwingend en worden opgelegd.
Afspraken worden samen gemaakt en stimuleren het
partnerschap met kinderen.
→ De voorkeur gaat uit naar meer afspraken en minder regels, om
kinderen verantwoordelijkheid en vrijheid te geven.
Aandachtspunten;
1. Is je regel opgesteld vanuit het oogpunt van de kinderen?
