Leerstuk 1: staat, bestaan, geslacht en burgerlijke stand
Wat is een persoon?
- natuurlijke persoon: mens van vlees en bloed, met rechten en plichten: jij en ik
- rechtspersoon: organisatie of bedrijf dat in de wet als "persoon" wordt gezien en ook rechten en
plichten heeft, bv. bedrijf, vereniging of stichting
Staat en burgerlijke stand
Staat
° Wat
- verschillende hoedanigheden die de rechtstoestand bepalen van een persoon: art. 6 §2 oud BW
- vanaf bestaan: vanaf zijn/haar geboorte en bepaalt iemands juridische positie id samenleving
- eigen staat is evolutief
-> staat van een persoon kan in de loop van het leven veranderen
-> bv. bij verandering van nationaliteit, trouwen
- ook elementen van de staat zijn evolutief
-> specifieke onderdelen kunnen veranderen
-> bv. burgerlijke staat (ongehuwd, gehuwd), woonplaats
- openbare orde (!)
-> bepaalde aspecten van de staat zijn zo belangrijk dat ze onder openbare orde vallen
-> de wet biedt bescherming en deze aspecten kunnen niet zomaar door individuen
veranderd kunnen worden, bv. regels rond nationaliteit of familiebanden
° Hoe verkrijgt men de staat: door verschillende factoren
- rechtsfeiten
-> feit/gebeurtenis/handeling waaraan het recht rechtsgevolgen koppelt
-> wijzigen/doen ontstaan/ doen verdwijnen/overdragen van subjectieve rechten
-> geboorte, overlijden
- rechtshandelingen
-> handeling die gesteld wordt met als doel rechtsgevolgen te creëren
-> bv. trouwen of scheiden
- gerechtelijke uitspraken: beslissingen van een rechter, bv. adoptie of nationaliteit
- wet: regels die door de wet automatisch de staat van iemand bepalen, bv. meerderjarigheid bij 18j.
° Publiciteit
- staat van een persoon moet vaak bekend zijn of zichtbaar zijn voor anderen, bv. in openbare
registers zoals de burgerlijke stand (geboorte, huwelijk, overlijden)
- belang tav derden: belangrijk dat anderen op de hoogte zijn van iemands staat, omdat dit invloed
heeft op hun rechten en verplichtingen, bv. bij afsluiten contract of erkennen van familiebanden
,Burgerlijke stand
° Burgerlijke stand
- gemeentelijke dienst die alle belangrijke gegevens over inwoners bijhoudt
-> rond bestaan, staat en bekwaamheid
-> bv. geboorte, huwelijk, overlijden
- maakt officiële documenten (akten) over
-> iemands staat (burgerlijke stand bv. gehuwd)
-> iemands bekwaamheid (bv. meerderjarig)
- publiciteit geven aan die akten: zorgen dat ze openbaar zijn, zodat anderen ze kunnen raadplegen
° Akten van burgerlijke stand
- officiële documenten met juridische bewijswaarde die feiten vastleggen
-> bv. geboorteakte, huwelijksakte, overlijdensakte, akte van erkenning
- zijn authentiek bewijzen voor deze gebeurtenissen
° Publiciteit / bewijs
- gegevens worden vastgelegd in registers van de burgerlijke stand, die men kan raadplegen
- uittreksel: officieel beknopt overzicht van een akte
-> bv. alleen de geboortedatum en geboorteplaats zonder details
- afschrift: volledige kopie van de originele akte met alle details
- privacy-wetgeving: regels om persoonlijke gegevens te beschermen, zodat niet iedereen zomaar
toegang heeft tot deze informatie
° DABS: Databank Akten Burgerlijke Stand
- sinds 31 maart 2019
- alle lokale registers zijn vervangen door 1 centrale databank
- authentieke bron: DABS is dé officiële bron voor alle akten vd burgerlijke stand
(bv. geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten)
- nieuwe akten worden digitaal opgesteld en ondertekend
- oude papieren akten zijn omgezet naar digitale versies
- digitale afschriften en uittreksels kan je overal aanvragen, onafhankelijk van de locatie
- werkt automatisch samen met het rijksregister om wijzigingen direct door te voeren
- vonnissen en naamsveranderingen worden elektronisch toegevoegd en meteen verwerkt
- only-once principe: gegevens worden maar 1x ingevoerd en daarna door alle overheidsdiensten
gebruikt, om dubbel werk te vermijden
,Bestaan
° Begin
- principe: juridisch bestaan begint bij de geboorte
- aangifte: geboorte moet worden aangegeven bij de burgerlijke stand, zodat het kind officieel
geregistreerd wordt
- uitzondering: ongeboren vrucht
-> ongeboren kind kan soms ook al rechten hebben, maar enkel:
-> als dit in het belang is van het toekomstige kind (bv. recht op erfenis)
-> het kind moet levend en levensvatbaar geboren (in staat zijn om zelfstandig te leven)
° Verwekking
- wettelijk tijdvak van verwekking: art.326 OBW
- wordt verondersteld dat een kind verwekt is in een bepaalde periode vóór de geboorte
-> tussen 180 en 300 dagen ervoor
- helpt om juridisch vast te stellen wie de vader is, (bij betwistingen of indien ouders niet getrouwd)
° Einde
- principe: juridisch einde van een persoon is het overlijden
- aangifte: het overlijden moet officieel aangegeven worden bij de burgerlijke stand
- uitzondering: overledene blijft ‘persoon’ in de juridische zin
-> soms worden bepaalde rechten van de overledene beschermd na overlijden
-> bv. in het belang van familieleden: bv. is zanger, dus nog steeds patent op liedjes
-> bv. voor SE’s, om openstaande schulden af te handelen
° Wat als bestaan niet meer zeker is?
- vermoeden van afwezigheid: art.112,§1 OBW
- verklaring van afwezigheid: art.118, §1 OBW
- gerechtelijke verklaring van overlijden: art.126 OBW (overlijden zeker, maar geen lichaam)
, Geslacht
° Geslacht VS genderidentiteit
- geslacht: biologische kenmerken waarmee iemand geboren wordt (man of vrouw)
- genderidentiteit: hoe iemand zich voelt en identificeert: niet altijd hetzelfde als het biologische
° Vaststelling geslacht
- bij de geboorte wordt het biologische geslacht van een kind officieel geregistreerd
° Aanpassing registratie geslacht
- personen die zich niet identificeren met hun geboortegeslacht kunnen hun geregistreerde geslacht
in officiële documenten laten aanpassen
- transgenderwet van 10 mei 2007
-> maakte het mogelijk om geslacht officieel aan te passen, maar onder strikte voorwaarden,
bv. medische ingrepen
- hervorming: wet van 25 juni 2017
-> mensen konden hun geslacht aanpassen obv hun genderidentiteit, zonder medische
voorwaarden
- procedure Grondwettelijk Hof
-> GwH oordeelde dat de wet discrimineerde t.o.v. personen met een fluïde genderidentiteit
- mensen die zich niet permanent als man of vrouw voelen
- weggewerkt bij wet van 20 juli 2023
-> discriminatie t.o.v. personen met een non-binaire genderidentiteit
- nog steeds geen optie voor non-binaire personen: mensen die zich niet als man of
vrouw identificeren
- mogelijke oplossingen? ‘X’ invoeren
- maatschappelijke en juridische kanttekeningen
Woonplaats
° Woonplaats vs. verblijfplaats
- woonplaats: plek waar iemand officieel geregistreerd staat en waar hij meestal woont
- verblijfplaats: plek waar iemand tijdelijk verblijft (bv. vakantiehuis, kot)
° Juridische gevolgen van woonplaats
- woonplaats bepaalt waar iemand belasting betaalt, in welke gemeente hij/zij kan stemmen en
welke rechtbank bevoegd is bij juridische zaken
° Woonplaatskeuze: principe en uitzonderingen
- principe: iemand kiest zelf zijn woonplaats door zich te registreren
- uitzonderingen: soms kan iemand een andere woonplaats kiezen voor een specifiek doel
Wat is een persoon?
- natuurlijke persoon: mens van vlees en bloed, met rechten en plichten: jij en ik
- rechtspersoon: organisatie of bedrijf dat in de wet als "persoon" wordt gezien en ook rechten en
plichten heeft, bv. bedrijf, vereniging of stichting
Staat en burgerlijke stand
Staat
° Wat
- verschillende hoedanigheden die de rechtstoestand bepalen van een persoon: art. 6 §2 oud BW
- vanaf bestaan: vanaf zijn/haar geboorte en bepaalt iemands juridische positie id samenleving
- eigen staat is evolutief
-> staat van een persoon kan in de loop van het leven veranderen
-> bv. bij verandering van nationaliteit, trouwen
- ook elementen van de staat zijn evolutief
-> specifieke onderdelen kunnen veranderen
-> bv. burgerlijke staat (ongehuwd, gehuwd), woonplaats
- openbare orde (!)
-> bepaalde aspecten van de staat zijn zo belangrijk dat ze onder openbare orde vallen
-> de wet biedt bescherming en deze aspecten kunnen niet zomaar door individuen
veranderd kunnen worden, bv. regels rond nationaliteit of familiebanden
° Hoe verkrijgt men de staat: door verschillende factoren
- rechtsfeiten
-> feit/gebeurtenis/handeling waaraan het recht rechtsgevolgen koppelt
-> wijzigen/doen ontstaan/ doen verdwijnen/overdragen van subjectieve rechten
-> geboorte, overlijden
- rechtshandelingen
-> handeling die gesteld wordt met als doel rechtsgevolgen te creëren
-> bv. trouwen of scheiden
- gerechtelijke uitspraken: beslissingen van een rechter, bv. adoptie of nationaliteit
- wet: regels die door de wet automatisch de staat van iemand bepalen, bv. meerderjarigheid bij 18j.
° Publiciteit
- staat van een persoon moet vaak bekend zijn of zichtbaar zijn voor anderen, bv. in openbare
registers zoals de burgerlijke stand (geboorte, huwelijk, overlijden)
- belang tav derden: belangrijk dat anderen op de hoogte zijn van iemands staat, omdat dit invloed
heeft op hun rechten en verplichtingen, bv. bij afsluiten contract of erkennen van familiebanden
,Burgerlijke stand
° Burgerlijke stand
- gemeentelijke dienst die alle belangrijke gegevens over inwoners bijhoudt
-> rond bestaan, staat en bekwaamheid
-> bv. geboorte, huwelijk, overlijden
- maakt officiële documenten (akten) over
-> iemands staat (burgerlijke stand bv. gehuwd)
-> iemands bekwaamheid (bv. meerderjarig)
- publiciteit geven aan die akten: zorgen dat ze openbaar zijn, zodat anderen ze kunnen raadplegen
° Akten van burgerlijke stand
- officiële documenten met juridische bewijswaarde die feiten vastleggen
-> bv. geboorteakte, huwelijksakte, overlijdensakte, akte van erkenning
- zijn authentiek bewijzen voor deze gebeurtenissen
° Publiciteit / bewijs
- gegevens worden vastgelegd in registers van de burgerlijke stand, die men kan raadplegen
- uittreksel: officieel beknopt overzicht van een akte
-> bv. alleen de geboortedatum en geboorteplaats zonder details
- afschrift: volledige kopie van de originele akte met alle details
- privacy-wetgeving: regels om persoonlijke gegevens te beschermen, zodat niet iedereen zomaar
toegang heeft tot deze informatie
° DABS: Databank Akten Burgerlijke Stand
- sinds 31 maart 2019
- alle lokale registers zijn vervangen door 1 centrale databank
- authentieke bron: DABS is dé officiële bron voor alle akten vd burgerlijke stand
(bv. geboorte-, huwelijks- en overlijdensakten)
- nieuwe akten worden digitaal opgesteld en ondertekend
- oude papieren akten zijn omgezet naar digitale versies
- digitale afschriften en uittreksels kan je overal aanvragen, onafhankelijk van de locatie
- werkt automatisch samen met het rijksregister om wijzigingen direct door te voeren
- vonnissen en naamsveranderingen worden elektronisch toegevoegd en meteen verwerkt
- only-once principe: gegevens worden maar 1x ingevoerd en daarna door alle overheidsdiensten
gebruikt, om dubbel werk te vermijden
,Bestaan
° Begin
- principe: juridisch bestaan begint bij de geboorte
- aangifte: geboorte moet worden aangegeven bij de burgerlijke stand, zodat het kind officieel
geregistreerd wordt
- uitzondering: ongeboren vrucht
-> ongeboren kind kan soms ook al rechten hebben, maar enkel:
-> als dit in het belang is van het toekomstige kind (bv. recht op erfenis)
-> het kind moet levend en levensvatbaar geboren (in staat zijn om zelfstandig te leven)
° Verwekking
- wettelijk tijdvak van verwekking: art.326 OBW
- wordt verondersteld dat een kind verwekt is in een bepaalde periode vóór de geboorte
-> tussen 180 en 300 dagen ervoor
- helpt om juridisch vast te stellen wie de vader is, (bij betwistingen of indien ouders niet getrouwd)
° Einde
- principe: juridisch einde van een persoon is het overlijden
- aangifte: het overlijden moet officieel aangegeven worden bij de burgerlijke stand
- uitzondering: overledene blijft ‘persoon’ in de juridische zin
-> soms worden bepaalde rechten van de overledene beschermd na overlijden
-> bv. in het belang van familieleden: bv. is zanger, dus nog steeds patent op liedjes
-> bv. voor SE’s, om openstaande schulden af te handelen
° Wat als bestaan niet meer zeker is?
- vermoeden van afwezigheid: art.112,§1 OBW
- verklaring van afwezigheid: art.118, §1 OBW
- gerechtelijke verklaring van overlijden: art.126 OBW (overlijden zeker, maar geen lichaam)
, Geslacht
° Geslacht VS genderidentiteit
- geslacht: biologische kenmerken waarmee iemand geboren wordt (man of vrouw)
- genderidentiteit: hoe iemand zich voelt en identificeert: niet altijd hetzelfde als het biologische
° Vaststelling geslacht
- bij de geboorte wordt het biologische geslacht van een kind officieel geregistreerd
° Aanpassing registratie geslacht
- personen die zich niet identificeren met hun geboortegeslacht kunnen hun geregistreerde geslacht
in officiële documenten laten aanpassen
- transgenderwet van 10 mei 2007
-> maakte het mogelijk om geslacht officieel aan te passen, maar onder strikte voorwaarden,
bv. medische ingrepen
- hervorming: wet van 25 juni 2017
-> mensen konden hun geslacht aanpassen obv hun genderidentiteit, zonder medische
voorwaarden
- procedure Grondwettelijk Hof
-> GwH oordeelde dat de wet discrimineerde t.o.v. personen met een fluïde genderidentiteit
- mensen die zich niet permanent als man of vrouw voelen
- weggewerkt bij wet van 20 juli 2023
-> discriminatie t.o.v. personen met een non-binaire genderidentiteit
- nog steeds geen optie voor non-binaire personen: mensen die zich niet als man of
vrouw identificeren
- mogelijke oplossingen? ‘X’ invoeren
- maatschappelijke en juridische kanttekeningen
Woonplaats
° Woonplaats vs. verblijfplaats
- woonplaats: plek waar iemand officieel geregistreerd staat en waar hij meestal woont
- verblijfplaats: plek waar iemand tijdelijk verblijft (bv. vakantiehuis, kot)
° Juridische gevolgen van woonplaats
- woonplaats bepaalt waar iemand belasting betaalt, in welke gemeente hij/zij kan stemmen en
welke rechtbank bevoegd is bij juridische zaken
° Woonplaatskeuze: principe en uitzonderingen
- principe: iemand kiest zelf zijn woonplaats door zich te registreren
- uitzonderingen: soms kan iemand een andere woonplaats kiezen voor een specifiek doel
