Samenvatting Ethiek
Table of Contents
Samenvatting Ethiek .................................................................................................. 1
Ethiek in de gezondheidszorg ................................................................................... 1
Michel Foucault ..................................................................................................... 4
Medicalisering....................................................................................................... 8
Gezondheid en verantwoordelijkheid........................................................................ 9
Ethiek in de gezondheidszorg
Ethiek
Ethiek = De vraag naar het goede en het kwade
- 3 basale vragen
o Wat moet ik doen?
o Hoe moet ik handelen?
o Vanuit welke normen en waarden?
Medische wetenschappen
- Stroom aan data
- Meer technologie
- Meer kennis over het lichaam
o Meer kennis is NIET gelijk aan meer zekerheid
- Goethe: met het weten groeit de twijfel
o Meer vragen, meer dilemma’s
➔ Meer nood aan ethiek
Gezondheid
Maatschappelijke plaats
- Welk gezondheidsbeleid overheerst in samenleving en welke impact heeft het op
onze keuzes en handelingen
- Relatie tussen gezondheidsbegrip, politieke macht en individuele
verantwoordelijkheid?
Wat is er van onze gezondheid
, - Kenmerken gezondheidsbegrip (breed, normatief, vloeibaar)
- Nietzsche en Han: overmaat aan positviteit
- Odo Marquard: einde van het noodlot
De selfie
- Egodecors
- Uiting van individuele vrijheid
- Maar: beantwoorden van bepaalde normen (ik moet op deze manier overkomen)
o Norm: gezondheid -> ik moet doen alsof ik gezond ben
Normen
- Bij het niet halen van de norm -> gefaald
- Sociale normen maar ook op vlak van gezondheid
o Men moet fit zijn, …
Just me, myself and i
- Wat is er mis met MIJ
o Men zoekt het probleem bij zichzelf, maar zit het probleem niet in de norm?
Gezonheidsbegrip
3 grote kenmerken
o Vloeibaar
o Normatief
o Breed
Breed: WHO definitie
- Een algehele situatie van fysiek, mentaal en algeheel welbevinden
- Vroeger: gezondheid = afwezigheid van ziekte
- Nu: ziekte = afwezigheid van gezondheid
Normatief:
- Norm: je ‘hoort’ gezond ’t zijn
- Geen bovengrens -> wanneer is men echt uiterst gezond?
- Cf. Better then well / Beter dan goed
- Verantwoordelijkheid ligt bij individu
- Gezondheid als feit
o Gezond tot tegendeel bewezen is
o Gezond/ziek is het lot van de natuur
- Gezond als norm
, o Hoe gezond ben ik?
o Meer preventie
o Ziek tot het tegendeel bewezen is
Vloeibaar (Zygmunt Bauman, liquid modernity)
- Gezondheid veranderd permanent
- Geen vaste structuren in de samenleving
- Is er een bovengrens aan het fitness-ideaal?
- Zijn we wel gezond genoeg?
Denk even na:
- Gezondheid recht of plicht?
- Obsessie of dwingende noodzaak?
Friederich Nietzsche
- Gezondheid = fetisj van de moderne mens
Han
“Zei niet nietzsche al dat a de dood van God de gezondheid tot godin zou wordenverheven?
Als er een betekenishorizon bestond die boven het alleen-maar-leven zou gaan, dan zou de
gezondheid zich niet zo verabsoluteren” (cf. Han, De vermoeide samenleving)
- We worden ziek van onze gezondheidsobsessie
- ‘Vermoeide samenleving’ -> boek
- Overdosis aan positiviteit
Einde van het noodlot? – Odo Marquard
“Eerst was er niets maakbaar, daarna iets, en nu is alles maakbaar”
- Geneeskunde
o Opstand tegen de doden
o Bestrijden van lijden
- Maak-baarheid
o Geschiedenis van de mens
> Mens wordt geschapen door god
> Mens begint dingen te maken
> Mens ‘maakt’ zichzelf tot een soort god
o Willen we onszelf laten maken door technologie?
o Voorbeelden
> Niet alleen ingrijpen in het lichaam, maar ook in het leven zelf
> NIP-test – ingrijpen in het levensbegin
➔ NIP-test
, ➔ Bestrijden van ziektes
➔ Keuze of plicht abortus
➔ Schulddiscours
Gezondheid is goed maar pas op voor:
- Schulddiscours
- Volkstribunaal en rechtvaardigingsdruk
Michel Foucault
Medicalisering = Met louter medische blik kijken naar totaliteit van het leven.
1. Macht
Soevereine macht: alleenheerser
Visie van: foucault
- Machtsinvulling van soevereine macht (vroeger)
o Grenzen van land bewaken
o Orde handhaven binnen landsgrenzen – niet gehoorzamen? DE DOOD
- Machtinvulling modern
o Nieuwe invulling politieke macht vanaf 16e – 17e eeuw (ontstaan moderne
democratie)
o Meer dan territorium beschermen
o Instaan voor geluk van burgers (vroeger geen rekening mee gehouden)
▪ Cijfers van burgers bijgehouden, overheid stemt beleid af op die cijfers,
gezondheid van burgers belangrijk!
- Foucault: als je macht wil begrijpen moet je kijken naar de kleine maatregelen die
worden genomen om de gezondheid van de burgers te bewaren.
o Hoe kunnen we de relatie tussen macht en gezindheid begrijpen?
Gevolg:
- Moderne democratie: politiek vertoont interesse in gedrag van burgers
o Hoe leven we, waaraan sterven we, etc
o Overheid weet heel veel over de bevolking
- Welzijn en gezondheid worden politieke factoren
- Sterke natie = gezonde natie
Opkomst gezondheidspolitiek
- Gezondheid als draak van de overheid
- Concrete levensomstandigheden reguleren
o Economisch (goederen)
o Hygiëne: huizen, kledij, …
, - Je kan pas ingrijpen als je inzicht hebt in de situatie.
Tuché = Grieks voor: noodlot, toeval
- Moderne samenleving wil toeval en lot uit menselijke conditie weren.
o We leggen ons niet neer bij het leven zoals het is! We proberen verbeteren
➔ = Domesticatie Noodlot (je er niet bij neerleggen)
▪ Individueel: studeren, zorg dragen, rusten, …
▪ Algemeen: overheid -> Hoe is het met de volksgezondheid? -> Wat
kunnen we doen om die te verbeteren
o Foucault: de overheid dringt meer en meer binnen in ons leven.
▪ Bv. Corona vaccin: als je niet gevaccineerd bent werden er heel veel
privileges ontnomen. Je werd niet verplicht maar kon niet veel doen.
De overheid “Verplichtte” mensen om de algemene gezondheid te
verbeteren.
- Gezondheid: medisch bestrijden van lichamelijk en psychisch onheil gaat hand in
hand met beheersing levensloop.
Ontstaan welvaart
- Overheid verzamelt (medische) gegevens
➔ Opkomst statistiek (afgeleid van STAATistiek)
- Ingrijpen in levensomstandigheden
o Hulpbronnen, arbeid, huisvesting, voeding
▪ Alles kan gecontroleerd worden door de overheid (surveilleren)
Michelle foucault over opkomst volgezondheid en biopolitiek
Analyse (1926-1984)
- Zoon van arts-chirurg
- Bourgeoisie
- Homoseksualiteit
- Politiek activist
- Vroegtijdig overleden (AIDS)
Zijn methode
- ‘Archeologische’ methode
o Hoe spreken we over iets?
o Impact van spreken op ons handelen?
o Bv. Ziekte VS stoornis
▪ Voorbeeld: einde 19e eeuw. Opkomst neurastenie = zenuwziekte ->
ziekte die te maken had met overprikkeling van mensen. Gebruik van
, term steeg enorm, naar einde 19e eeuw verdween term plots. Voor
1980: depressie, autisme, burn-out, … nooit gebruikt. Hedendaags
gebruik enorm gestegen! Neurastenie? Verdwenen? -> nee woorden
zijn veranderd.
Discours (spreken) VS Macht (handelen)
- Moderne samenleving begrijpen? -> deze 2 hoofdpunten begrijpen
Politieke rol v geneeskunde
- Opkomst menswetenschappen
- Politieke interesse in ziekte/gezondheid
- Medische wetenschap infiltreert in MA ruimte
- Foucault: wie macht wil begrijpen, moet samenhang wetenschap-maatschappelijke
evolutie blootleggen.
Een werk van hem: naissance de la clinique
- Nieuwe vorm van sprekers over ziekte
- Vraag veranderd: van wat heeft u, naar waar heeft u pijn
o Medische kennis nam toe
o Meer subdisciplines die gespecialiseerd zijn in hun vakgebied
▪ Vraag naar WAAR is logisch (waar in uw knie doet het pijn –
orthopedist)
- Biopolitiek: greep krijgen op ‘bios’ (leven) van burgers
2. Gezondheid
Voor 18e eeuw
- Hospitaal
o Verbonden aan klooster
o Geen ziektebestrijding, maar ziekenzorg
o Gegevens niet bijgehouden
- Plaats om dood te gaan
o Omdat mensen samen lagen in een grote ruimte, ziektes verpreidden heel
makkelijk.
Na 18e eeuw
- Ziekenhuis
o Geordend met afdelingen en subafdelingen
, o Elke handeling wordt geregistreerd
- Therapeutisch instrument
Foucault: Wat zegt de plotselinge verbetering (18e) eeuw over onze samenleving, een wat is
het gevolg ervan.
“Naissaince de la clinique”
- Bestrijding wanorde in ziekenhuizen
- Militaire ziekenhuizen verzorgen soldaten (economische drijfveren)
o Militaire ziekenhuizen als rolmodel voor nieuwe ziekenhuizen. De quarantaine
ontstond onder de soldaten. Het kost geld om militairen te verliezen dus ze
organiseerden de ziekenzorg door afzondering en onderzoek.
-> Gewone ziekenhuizen namen dit later over.
- Door handelsreizen: nieuwe onbekende ziekten
- ‘Vreemde ziekten’ na militaire missies
- Nieuwe medische praktijken; observatie, registratie, toezicht, afzondering, …
o En bewaren al deze kennis
o Over iedereen persoon bestaat er een ‘schat’ aan medische informatie.
▪ Overheid kan zich hierdoor bemoeien -> biopolitiek
Burgerlijk ziekenhuis
- Ruimtelijke indeling
- Bewaking en observatie
- Registratie van alle handelingen
- Medicaliseren van het leven
3. Controle
Samenleving stuurt aan, Foucault:
- Kennis over leven = macht (SAVOIR=POUVOIR)
- ‘Regulerende beheersingsmechanismen’ (dispositieven(examen) die gedrag
disciplineren)
o Dure voedingswaren in winkels op ooghoogte.
- Architectuur van ziekenhuizen en scholen, inrichtingen, openbare ruimte, taalgebruik
o Speelplaats rond: leerkracht kan elk kind overal zien.
o Eerst passeren langs een registratie -> controle
Moderne stad -> ifv overzicht van transparantie
- Overzichtelijk
- Transparant
- Rationeel
, - Faciliteert controle
Gezondheidspolitiek vanaf 18e eeuw
- Fouclault: Nieuwe vorm van spreken over ziekte en gezondheid: een norm waaraan
individu voldoen
- Voortaan kan gedrag afwijkend zijn
- Cf. dwang van het gemiddelde
- Ook menselijk gedrag voortaan in termen van NORMaal versus abNORMaal
Norm-aliteit
- Voor 18e eeuw gericht op niet-ziek zijn
- Na 18e eeuw gericht op norm en de afwijkingen daarop
- Nieuwe vraag in medische praktijk: aan welke algemene normen moet lichaam/mens
beantwoorden.
Ziek zijn en macht
- gesloten instellingen
- Uitsluitingsprogrammas van “abnormaal”
- Niet langer tolerantie ‘gek’ in samenleving
o Opsluiting abnormale individuen
o Arbeid: enkel gezonde arbeidskrachten (anders: opsluiten in beschutte
werkplaats)
Vandaag
- Therapeutisch ideaal dringt verder door in het gewone leven
- Experts nemen alledaagse activiteiten over
- Gezondheid als toegangspoort voor dienstverlening
o Vroeger lening id bank niet verleend aan kankeroverwinnaars.
Medicalisering
Begrippenkader
- Mediscalisering
o Proces waarbij we steeds meer menselijk gedrag met louter medische bril
begrijpen en analyseren zodat we alledaagse activiteiten medische
aangelegenheden worden
- Overdiagnose
o Mensen ziek verklaren terwijl ze het niet zijn
- Framaceuticalisering
o Meer medicijnen terwijl we die niet nodig hebben
, o Mediatie is meest directe weg om alles te bestrijden
Keerzijde
- Gezondheidspolitiek met nobele intenties
- ‘Ziek’ worden terwijl we voor onze gezondheid zorgen
Voorbeelden:
- Gezondheidsnormen
- Sociale media
Gezondheid en verantwoordelijkheid
1. “Je bent verantwoordlijk voor je eigen gezondheid”
Keuzes en verantwoordelijkheid
- Zijn onze keuzes echt individueel?
o Gedrag wordt gestuurd door omgevende factoren
o Winkels vergroten verleiding om dingen te kopen
o …
- Wie draagt de gevolgen van ‘iets niet te doen’?
- Zijn wij autonoom?
Autonomie
- Belangrijk thema in gezondheidszorg: beslissingsrecht & keuzevrijheid
o Gaat gepaard met verantwoordelijkheid, druk van maatschappij (normen)
- Individu staat centraal, maar zijn wij autonoom?
Zelfbeschikking
- Autonomie: autos-nomos
- Onze samenleving: leven als individuele expresse
- Tegelijk
o Experten
o Maatschappelijke normen
▪ Wat je om je heen ziet, reclames, schoonheidsidealen, …
o Druk om mee te doen
Evolutie naar plicht tot kiezen?
- We moeten eigen leven bepalen: vrijheid als plicht en last
- Alain Ehrenberg (la fatigue d’étre-soi)
, o Voortdurend zichzelf moete zijn
o Altijd over alles moeten kiezen is ee zware last
o Filosoof bespreekt het verband tussen het individualisme en opkomst
depressie
Individualisme in de zorg
- Keuzes kunnen maatschappelijke plichten worden (sociale druk)
o Zogezegd vrije keuze, maar sociale druk duwt in in een richting
- Bv: syndroom van Down opsporen via prenatale screening: recht op abortus of plicht
tot abortus.
Autonomie
- Belangrijk thema in hedendaagse zorg: beslissingsrecht & keuzevrijheid
- Individu staat centraal
- Meer vrijheid dus ook meer verantwoordelijkheid
o Tot hoever reikt mijn individuele verantwoordelijkheid?
Amytra Sen (econoom)
Concept: capability -> de capaciteit om met gekregen kansen om te gaan.
Iedereen start met gelijke kansen, maar niet iedereen heeft geleerd hoe ze met die kansen
moeten omgaan.
Capability:
➔ Gelijke kansen en gelijke mogelijkheden om met die kansen om te gaan
2. Leefstijl, voeding en obesitas
Begin 20e eeuw
- Schoondheidsidealen
Table of Contents
Samenvatting Ethiek .................................................................................................. 1
Ethiek in de gezondheidszorg ................................................................................... 1
Michel Foucault ..................................................................................................... 4
Medicalisering....................................................................................................... 8
Gezondheid en verantwoordelijkheid........................................................................ 9
Ethiek in de gezondheidszorg
Ethiek
Ethiek = De vraag naar het goede en het kwade
- 3 basale vragen
o Wat moet ik doen?
o Hoe moet ik handelen?
o Vanuit welke normen en waarden?
Medische wetenschappen
- Stroom aan data
- Meer technologie
- Meer kennis over het lichaam
o Meer kennis is NIET gelijk aan meer zekerheid
- Goethe: met het weten groeit de twijfel
o Meer vragen, meer dilemma’s
➔ Meer nood aan ethiek
Gezondheid
Maatschappelijke plaats
- Welk gezondheidsbeleid overheerst in samenleving en welke impact heeft het op
onze keuzes en handelingen
- Relatie tussen gezondheidsbegrip, politieke macht en individuele
verantwoordelijkheid?
Wat is er van onze gezondheid
, - Kenmerken gezondheidsbegrip (breed, normatief, vloeibaar)
- Nietzsche en Han: overmaat aan positviteit
- Odo Marquard: einde van het noodlot
De selfie
- Egodecors
- Uiting van individuele vrijheid
- Maar: beantwoorden van bepaalde normen (ik moet op deze manier overkomen)
o Norm: gezondheid -> ik moet doen alsof ik gezond ben
Normen
- Bij het niet halen van de norm -> gefaald
- Sociale normen maar ook op vlak van gezondheid
o Men moet fit zijn, …
Just me, myself and i
- Wat is er mis met MIJ
o Men zoekt het probleem bij zichzelf, maar zit het probleem niet in de norm?
Gezonheidsbegrip
3 grote kenmerken
o Vloeibaar
o Normatief
o Breed
Breed: WHO definitie
- Een algehele situatie van fysiek, mentaal en algeheel welbevinden
- Vroeger: gezondheid = afwezigheid van ziekte
- Nu: ziekte = afwezigheid van gezondheid
Normatief:
- Norm: je ‘hoort’ gezond ’t zijn
- Geen bovengrens -> wanneer is men echt uiterst gezond?
- Cf. Better then well / Beter dan goed
- Verantwoordelijkheid ligt bij individu
- Gezondheid als feit
o Gezond tot tegendeel bewezen is
o Gezond/ziek is het lot van de natuur
- Gezond als norm
, o Hoe gezond ben ik?
o Meer preventie
o Ziek tot het tegendeel bewezen is
Vloeibaar (Zygmunt Bauman, liquid modernity)
- Gezondheid veranderd permanent
- Geen vaste structuren in de samenleving
- Is er een bovengrens aan het fitness-ideaal?
- Zijn we wel gezond genoeg?
Denk even na:
- Gezondheid recht of plicht?
- Obsessie of dwingende noodzaak?
Friederich Nietzsche
- Gezondheid = fetisj van de moderne mens
Han
“Zei niet nietzsche al dat a de dood van God de gezondheid tot godin zou wordenverheven?
Als er een betekenishorizon bestond die boven het alleen-maar-leven zou gaan, dan zou de
gezondheid zich niet zo verabsoluteren” (cf. Han, De vermoeide samenleving)
- We worden ziek van onze gezondheidsobsessie
- ‘Vermoeide samenleving’ -> boek
- Overdosis aan positiviteit
Einde van het noodlot? – Odo Marquard
“Eerst was er niets maakbaar, daarna iets, en nu is alles maakbaar”
- Geneeskunde
o Opstand tegen de doden
o Bestrijden van lijden
- Maak-baarheid
o Geschiedenis van de mens
> Mens wordt geschapen door god
> Mens begint dingen te maken
> Mens ‘maakt’ zichzelf tot een soort god
o Willen we onszelf laten maken door technologie?
o Voorbeelden
> Niet alleen ingrijpen in het lichaam, maar ook in het leven zelf
> NIP-test – ingrijpen in het levensbegin
➔ NIP-test
, ➔ Bestrijden van ziektes
➔ Keuze of plicht abortus
➔ Schulddiscours
Gezondheid is goed maar pas op voor:
- Schulddiscours
- Volkstribunaal en rechtvaardigingsdruk
Michel Foucault
Medicalisering = Met louter medische blik kijken naar totaliteit van het leven.
1. Macht
Soevereine macht: alleenheerser
Visie van: foucault
- Machtsinvulling van soevereine macht (vroeger)
o Grenzen van land bewaken
o Orde handhaven binnen landsgrenzen – niet gehoorzamen? DE DOOD
- Machtinvulling modern
o Nieuwe invulling politieke macht vanaf 16e – 17e eeuw (ontstaan moderne
democratie)
o Meer dan territorium beschermen
o Instaan voor geluk van burgers (vroeger geen rekening mee gehouden)
▪ Cijfers van burgers bijgehouden, overheid stemt beleid af op die cijfers,
gezondheid van burgers belangrijk!
- Foucault: als je macht wil begrijpen moet je kijken naar de kleine maatregelen die
worden genomen om de gezondheid van de burgers te bewaren.
o Hoe kunnen we de relatie tussen macht en gezindheid begrijpen?
Gevolg:
- Moderne democratie: politiek vertoont interesse in gedrag van burgers
o Hoe leven we, waaraan sterven we, etc
o Overheid weet heel veel over de bevolking
- Welzijn en gezondheid worden politieke factoren
- Sterke natie = gezonde natie
Opkomst gezondheidspolitiek
- Gezondheid als draak van de overheid
- Concrete levensomstandigheden reguleren
o Economisch (goederen)
o Hygiëne: huizen, kledij, …
, - Je kan pas ingrijpen als je inzicht hebt in de situatie.
Tuché = Grieks voor: noodlot, toeval
- Moderne samenleving wil toeval en lot uit menselijke conditie weren.
o We leggen ons niet neer bij het leven zoals het is! We proberen verbeteren
➔ = Domesticatie Noodlot (je er niet bij neerleggen)
▪ Individueel: studeren, zorg dragen, rusten, …
▪ Algemeen: overheid -> Hoe is het met de volksgezondheid? -> Wat
kunnen we doen om die te verbeteren
o Foucault: de overheid dringt meer en meer binnen in ons leven.
▪ Bv. Corona vaccin: als je niet gevaccineerd bent werden er heel veel
privileges ontnomen. Je werd niet verplicht maar kon niet veel doen.
De overheid “Verplichtte” mensen om de algemene gezondheid te
verbeteren.
- Gezondheid: medisch bestrijden van lichamelijk en psychisch onheil gaat hand in
hand met beheersing levensloop.
Ontstaan welvaart
- Overheid verzamelt (medische) gegevens
➔ Opkomst statistiek (afgeleid van STAATistiek)
- Ingrijpen in levensomstandigheden
o Hulpbronnen, arbeid, huisvesting, voeding
▪ Alles kan gecontroleerd worden door de overheid (surveilleren)
Michelle foucault over opkomst volgezondheid en biopolitiek
Analyse (1926-1984)
- Zoon van arts-chirurg
- Bourgeoisie
- Homoseksualiteit
- Politiek activist
- Vroegtijdig overleden (AIDS)
Zijn methode
- ‘Archeologische’ methode
o Hoe spreken we over iets?
o Impact van spreken op ons handelen?
o Bv. Ziekte VS stoornis
▪ Voorbeeld: einde 19e eeuw. Opkomst neurastenie = zenuwziekte ->
ziekte die te maken had met overprikkeling van mensen. Gebruik van
, term steeg enorm, naar einde 19e eeuw verdween term plots. Voor
1980: depressie, autisme, burn-out, … nooit gebruikt. Hedendaags
gebruik enorm gestegen! Neurastenie? Verdwenen? -> nee woorden
zijn veranderd.
Discours (spreken) VS Macht (handelen)
- Moderne samenleving begrijpen? -> deze 2 hoofdpunten begrijpen
Politieke rol v geneeskunde
- Opkomst menswetenschappen
- Politieke interesse in ziekte/gezondheid
- Medische wetenschap infiltreert in MA ruimte
- Foucault: wie macht wil begrijpen, moet samenhang wetenschap-maatschappelijke
evolutie blootleggen.
Een werk van hem: naissance de la clinique
- Nieuwe vorm van sprekers over ziekte
- Vraag veranderd: van wat heeft u, naar waar heeft u pijn
o Medische kennis nam toe
o Meer subdisciplines die gespecialiseerd zijn in hun vakgebied
▪ Vraag naar WAAR is logisch (waar in uw knie doet het pijn –
orthopedist)
- Biopolitiek: greep krijgen op ‘bios’ (leven) van burgers
2. Gezondheid
Voor 18e eeuw
- Hospitaal
o Verbonden aan klooster
o Geen ziektebestrijding, maar ziekenzorg
o Gegevens niet bijgehouden
- Plaats om dood te gaan
o Omdat mensen samen lagen in een grote ruimte, ziektes verpreidden heel
makkelijk.
Na 18e eeuw
- Ziekenhuis
o Geordend met afdelingen en subafdelingen
, o Elke handeling wordt geregistreerd
- Therapeutisch instrument
Foucault: Wat zegt de plotselinge verbetering (18e) eeuw over onze samenleving, een wat is
het gevolg ervan.
“Naissaince de la clinique”
- Bestrijding wanorde in ziekenhuizen
- Militaire ziekenhuizen verzorgen soldaten (economische drijfveren)
o Militaire ziekenhuizen als rolmodel voor nieuwe ziekenhuizen. De quarantaine
ontstond onder de soldaten. Het kost geld om militairen te verliezen dus ze
organiseerden de ziekenzorg door afzondering en onderzoek.
-> Gewone ziekenhuizen namen dit later over.
- Door handelsreizen: nieuwe onbekende ziekten
- ‘Vreemde ziekten’ na militaire missies
- Nieuwe medische praktijken; observatie, registratie, toezicht, afzondering, …
o En bewaren al deze kennis
o Over iedereen persoon bestaat er een ‘schat’ aan medische informatie.
▪ Overheid kan zich hierdoor bemoeien -> biopolitiek
Burgerlijk ziekenhuis
- Ruimtelijke indeling
- Bewaking en observatie
- Registratie van alle handelingen
- Medicaliseren van het leven
3. Controle
Samenleving stuurt aan, Foucault:
- Kennis over leven = macht (SAVOIR=POUVOIR)
- ‘Regulerende beheersingsmechanismen’ (dispositieven(examen) die gedrag
disciplineren)
o Dure voedingswaren in winkels op ooghoogte.
- Architectuur van ziekenhuizen en scholen, inrichtingen, openbare ruimte, taalgebruik
o Speelplaats rond: leerkracht kan elk kind overal zien.
o Eerst passeren langs een registratie -> controle
Moderne stad -> ifv overzicht van transparantie
- Overzichtelijk
- Transparant
- Rationeel
, - Faciliteert controle
Gezondheidspolitiek vanaf 18e eeuw
- Fouclault: Nieuwe vorm van spreken over ziekte en gezondheid: een norm waaraan
individu voldoen
- Voortaan kan gedrag afwijkend zijn
- Cf. dwang van het gemiddelde
- Ook menselijk gedrag voortaan in termen van NORMaal versus abNORMaal
Norm-aliteit
- Voor 18e eeuw gericht op niet-ziek zijn
- Na 18e eeuw gericht op norm en de afwijkingen daarop
- Nieuwe vraag in medische praktijk: aan welke algemene normen moet lichaam/mens
beantwoorden.
Ziek zijn en macht
- gesloten instellingen
- Uitsluitingsprogrammas van “abnormaal”
- Niet langer tolerantie ‘gek’ in samenleving
o Opsluiting abnormale individuen
o Arbeid: enkel gezonde arbeidskrachten (anders: opsluiten in beschutte
werkplaats)
Vandaag
- Therapeutisch ideaal dringt verder door in het gewone leven
- Experts nemen alledaagse activiteiten over
- Gezondheid als toegangspoort voor dienstverlening
o Vroeger lening id bank niet verleend aan kankeroverwinnaars.
Medicalisering
Begrippenkader
- Mediscalisering
o Proces waarbij we steeds meer menselijk gedrag met louter medische bril
begrijpen en analyseren zodat we alledaagse activiteiten medische
aangelegenheden worden
- Overdiagnose
o Mensen ziek verklaren terwijl ze het niet zijn
- Framaceuticalisering
o Meer medicijnen terwijl we die niet nodig hebben
, o Mediatie is meest directe weg om alles te bestrijden
Keerzijde
- Gezondheidspolitiek met nobele intenties
- ‘Ziek’ worden terwijl we voor onze gezondheid zorgen
Voorbeelden:
- Gezondheidsnormen
- Sociale media
Gezondheid en verantwoordelijkheid
1. “Je bent verantwoordlijk voor je eigen gezondheid”
Keuzes en verantwoordelijkheid
- Zijn onze keuzes echt individueel?
o Gedrag wordt gestuurd door omgevende factoren
o Winkels vergroten verleiding om dingen te kopen
o …
- Wie draagt de gevolgen van ‘iets niet te doen’?
- Zijn wij autonoom?
Autonomie
- Belangrijk thema in gezondheidszorg: beslissingsrecht & keuzevrijheid
o Gaat gepaard met verantwoordelijkheid, druk van maatschappij (normen)
- Individu staat centraal, maar zijn wij autonoom?
Zelfbeschikking
- Autonomie: autos-nomos
- Onze samenleving: leven als individuele expresse
- Tegelijk
o Experten
o Maatschappelijke normen
▪ Wat je om je heen ziet, reclames, schoonheidsidealen, …
o Druk om mee te doen
Evolutie naar plicht tot kiezen?
- We moeten eigen leven bepalen: vrijheid als plicht en last
- Alain Ehrenberg (la fatigue d’étre-soi)
, o Voortdurend zichzelf moete zijn
o Altijd over alles moeten kiezen is ee zware last
o Filosoof bespreekt het verband tussen het individualisme en opkomst
depressie
Individualisme in de zorg
- Keuzes kunnen maatschappelijke plichten worden (sociale druk)
o Zogezegd vrije keuze, maar sociale druk duwt in in een richting
- Bv: syndroom van Down opsporen via prenatale screening: recht op abortus of plicht
tot abortus.
Autonomie
- Belangrijk thema in hedendaagse zorg: beslissingsrecht & keuzevrijheid
- Individu staat centraal
- Meer vrijheid dus ook meer verantwoordelijkheid
o Tot hoever reikt mijn individuele verantwoordelijkheid?
Amytra Sen (econoom)
Concept: capability -> de capaciteit om met gekregen kansen om te gaan.
Iedereen start met gelijke kansen, maar niet iedereen heeft geleerd hoe ze met die kansen
moeten omgaan.
Capability:
➔ Gelijke kansen en gelijke mogelijkheden om met die kansen om te gaan
2. Leefstijl, voeding en obesitas
Begin 20e eeuw
- Schoondheidsidealen
