HISTORISCHE EN VERGELIJKENDE
INLEIDING TOT HET PUBLIEKRECHT
DEEL 1 STAAT EN RECHT
Staten leven niet alleen, staten zijn afhankelijk van elkaar voor het invoeren van eten, handel etc. De definitie van staat
vandaag houdt in dat je ook in contact kan komen met anderen (je controleert je eigen grondgebied) en dat de anderen je
ook kunnen erkennen →Bv. Palestina: de erkenning van Palestina een grot vraagstuk wat nog steeds actueel probleem
zijn.
Villa Imperiale Imperium (midden van Italië): feestje dat
gehouden wordt in Bologna bijna 500 jaar geleden, Karel
van Gent wordt verkozen tot Karel V en dat wordt daar
gevierd.
België is een 19e -eeuwse natie staat, maar het is ooit
anders geweest. De 19de -eeuwse natiestatie is een heel
klein momentje, de meest staatsvorm is de vorm van een
Rijk die een groot grondgebied controleert met groot
verscheidenheid. Karel V had een grote Rijk (Italië, Duitsland, kolonies in Mexico…).Wat wij kennen als de natiestaat die
ook wetboeken heeft dat is er nog niet zo lang en het is niet tegennatuurlijk dat het van boven of van onder uit wordt
‘’gecreëerd’’
HOOFDSTUK 1 HET MODERNE STAATSBEGRIP
Wat doen we met het moderne staatsbegrip?
Heeft wortels van paar eeuwen vroeger van pogingen tot juridische centralisatie
we beginnen in de 17e eeuw:
- de Koning van Frankrijk trekt veel macht naar zich toe, dat anders werd uitgeoefend door andere (de kerk, de
adel,…). Hij centraliseert het leven/ macht rond zich anders neemt de natie de macht en komt hij in de plaats
van de koning
- Niet iedereen heeft toegang tot de Koning. De Koning benoemt mensen op posities, beslist of er oorlg wordt
gevoerd of niet
→LodewijK 14e
o heeft de tegen machten zoveel mogelijk proberen onder duim te proberen houden , door te werken
via de wet ipv rechtspraak, gewoonterecht
o Door de macht naar zich te concentreren, maakt hij een stap naar een volgende stap, namelijk de
Franse Revolutie.
Eind van de 18de eeuw ‘egalite, liberte, fraternite’ neemt hij 1 element weg. Alle macht zal niet meer uitgaan van de vorst,
maar van de natie.
Publiekrecht = taal van soevereiniteit
MACHT <- RECHT
- Symbolen om aan te tonen dat men macht heeft over hun gebied.
Deel I = Staat en recht
Ontstaan van de moderne staat kan worden teruggevoerd op:
,Vanuit een bepaalde machtssituatie:
17e eeuw: wie hier begint, kijkt naar de soevereiniteit van de wetgever
19e eeuw: wie hier begint, kijkt naar de ‘ liberale staat’ =
- Staat met democratisch verkozen heersers
- Macht wordt verdeeld tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
- De staat zelf is onderworpen aan het recht, wat door het individu kan worden afgedwongen voor onafhankelijke
rechters
- Individu beschikt over onvervreemdbare rechten en vrijheden, (samen met de scheiding der machten werkt dat
als een basisgarantie tegen machtsmisbruik
= De 19de eeuw is vooral de verspreiding van de ideeen van de Franse Revolutie.
De liberale staat is de opvolger van de vroegmoderne staat (fecentraliseerde monarchale staat), hiermee bedoelt men dat
de verkozenen van het volk (het parlement, de regering) de plaats hebben ingenomen van de vorst.
Overal ter wereld is er iets gemeenschappelijk in de manier waarop staten worden bestuurd, aan de manier dat de
overheid legitimiteit(= is het recht van een heerser om te regeren, dat wil zeggen besluiten te nemen die de gemeenschap
aangaan) krijgt om de mensen te besturen. In de meeste staten is er een representatief regime; bevolking kan zich laten
vertegenwoordigen.
Waarom dan de zeventiende eeuw ?
- internt: Er is een opkomst van een centralisatie. Er is een soevereiniteit van de koning die alle macht bij zich heeft
geconcentreerd . de vorst bouwt hier een juridisch discours rond.
o Dit een verhaal waarin hij verteld waarom zijn macht zo groot moet zijn. Dat zie je in het boek van de
Franse magistraat Cardin Le Bret, De la souverinite du roy, 1632. Hij vertelde in zijn geschriften dat de
souvereniteit van de vorst/koning van Frankrijk ondeelbaar was! Alle macht moest van hem uitgaan. Als
alle macht uitgaat van de vorst dan zijn een andere die macht verliezen. er wordt gezegd dat iedereen
moet luisteren naar de wetten van de koning inclusief de kerk, adel.. maar pas op deze hebben wel
gepriviligeerde situatie
- Extern: Staat en Paus/supranationale Kerk staan verder van elkaar af
iedereen is katholiek, de katholieke kerk is de multinational die al heel lang ebestaat en enige is die overblijft
sinds rome. De paus kan nieuw canoniek recht creeren dat nog steeds wordt toegepast. De paus heeft ambities
om politiek iets te betekenen. De paus kan zeggen tegen de koning: ‘’ als je niet naar mij luistert kan ik u
onderdanen tegen u opzetten’’. ( daarmee ook in de 16e eeuw proces tegen de hypocrisie van de kerk)
- Bij de Brexit is er geen bevoegdheid meer voor de Europese rechtbanken, geen Europese wetten meer in
GrootBrettanie. Dat gebeurd ook met de reformatie/scheiding tussen de angelisaanse kerk en de katholieken.
- In de 17de eeuw ontstaat er een Europees statensysteem waarbij alle spelers elkaar als juridisch gelijk moeten
gaan beschouwen. Dat is zeer belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het internationale recht.
In de 16de eeuw komt er proces tegen de hyprocrisie van de Kerk:
De wereldlijke macht aanspraken van de kerk zijn gefundeerd op
het idee dat de paus een superieur gezag heeft over de rest van
Europa. Dat breekt met de hervorming/reformatie.
De Katholieke, Protestanten,… geloven in God. De Katholieken
vinden dat het noodzakkelijk is dat je u ook onderwerp aan de
instelling van de ene Roomse appostoliese katholieke kerk. In de
16de eeuw is dit ook een juridische en politieke bom, want de vorst
regeert ‘par la grâce de Dieu’. De koning van Spanje, Frankrijk,… kunnen geen religieuse disitentie dulden en zo ontstaan
oorlogen in Europa.
Martin Luther
, - Stelt een aantal dingen in de vraag. → geld aan kerk geven zorgt ervoor dat je sneller naar de hemel kan. Luther
vindt dit hypocriet, alleen God kan dat beslissen. Met het geld bouwde de kerk mooie kerken, gebouwen… Hij
komt met een lijst van kritiek tegen de kerk: protestantisme komt op.
- Het verhaal van Luther gaat grote politieke gevolgen hebben. Er is heel veel kritiek op de katholieke kerk en een
aantal vorsten gaan zeggen ‘als ik hoofd van de kerk wordt, dan ga ik veel meer macht krijgen’. Dat gebeurt in
Engeland, er is een scheiding tussen de Engelse Angilsaanse kerk en de Rooms Katholieke kerk.
Veel vorsten in Europa gaan protestant worden. Bijvoorbeeld in Zweden, Duitsland. Als de supranationale macht
van de paus verbrokkeld, als de paus zijn greep verliest om alle heersers die de kerk niet meer volgen, dan heeft
dat belangrijke publiekrechterlijke gevolgen. Enerzijds krijgt hij meer controle op de kerk in eigen land (zeker wat
de Fransen willen, dit heet het gallicanisme). Anderzijds zorgt dat ervoor dat religieuze argumenten minder
belangrijk worden in het internationaal recht. De vorsten kunnen zelf kiezen welke religie er wordt gebruikt binnen
hun grondgebied. Het gevolg is dat ze autonomer, gelijk en souverein zijn.
Waarom niet vroeger ?
Mediëvisten: zeggen parlementaire constitutionele democratie stamt af van standenvertegenwoordiging en charters
- = dat de roots van de macht liggen in de middeleeuwen waarbij de vorst, graaf regeert met de standen ( adel, kerk,
en 3e stand) en heeft die nodig voor invoeren van belastingen. De standen kunnen charts invoeren waarin
bepaalde principes in kunnen ontstaan. Andere principes zijn bv het weerstandsrecht
- Het weerstandsrecht (ius resistendi) is het recht om in opstand te komen tegen een heerser die zich als een
tiran gedraagt. Dit idee kwam vooral voor in het leenrecht (feodaal recht)
- Het Franse model heeft niet overal gegolden. In België voor de verovering door Frankrijk hadden wij sterke
standenvertegenwoordigingen. De standen dat zijn gepriviligeerde mensen: dat zijn de kerk, de adel, de derde
stand. Die standenvertegenwoordiging hadden veel macht voor bijvoorbeeld de belastingen. De belastingen
konden in Brabant (Blijde Inkomst) niet worden ingevoerd zonder toestemming van de standen (quod tangit ad
omnes, ab omnibus approbari debet) , ook in de Luik met de ‘Paix de Fexhe’ is er een soort van grondwettelijk
document en in Engeland heb je de Magna Carta. Ook in de Middeleeuwse wereld er een idee bestaat dat als de
vorst zich niet goed gedraagd dat er een ius resistendi, weerstandrecht is.
-
- Standen:
voor de FR revolutie, voor het idee dat alle macht uitgaat van de
natie, ging het ervan uit van waar je geboren bent om te weten
hoe machtig jij bent.
- Ik bid voor u
- ik vecht voor u
- Ik pleit voor u
- Ik zorg voor voedsel
Gevolgen leenrecht ?
Structureert macht 10de-18de eeuw (!!)
Leenrecht= Voor de FR revolutie als de vorst zegt dat die wetgeving moet optreden dan is dat het omdat er een structuur
onderzit. Systeem waarbij 1 persoon en ander persoon elkaar dingen beloven
- Bv. Als iemand zegt ik heb een te grote rijk ik kan dat niet allemaal beheren dus je gaat die lenen aan iemand
anders maar dat doe je niet zo maar, die andere gaat jou bv raad geven …
- Belangrijke gevolgen = macht over een gebied gaat afhangen van een persoon
Tot de Franse Revolutie wordt het systeem in Europa gedomineerd door het leenrecht. In principe is alle grond beheerst
door de vorst of terwijl degenen die een stuk in leen heeft gekregen. Tot aan de Franse Revolutie zijn er steeds 2 eigenaars
voor een stuk grond: de prodomunis (de leenheer), tegenen die het gebied in lening heeft gegeven en de leenman,
eigendom naar analogie. De leenman kan heel veel doen met het gebied buiten het verkopen, want daarvoor heeft hij de
toestemming van de produmunis nodig. In publiekrecht leidt tot een versnippering.
Belangrijke verschillen:
, - (1) zeer belangrijk is dat onze koning, Koning Der Belgen heet en dit wijst erop dat weleven in een systeem van
nationale souvereniteit. In het Ancien Regime is het omgekeerd, de macht gaat uit van de vorst en de vorst kan bij
uitzondering privileges geven.
- (2) Ondanks het feit dat de macht uitgaat van de persoon van de vorst is er geen eenmaking. België begint als een
unitaire staat. In het Ancien Regime zijn Brabant, Mechelen, Henegouwen, Gent,… allemaal anders
georganiseerd en de vorst regeert met andere petjes. In het Ancien Regime bestaan er veel personeelsunies van
mensen die toevallig de zelfde vorst hebben, maar het is heel goed mogelijk dat die bevolkingsgroepen een ander
statuut hebben. In het Ancien Regime zijn er systemen, waarbij je kan springen naar rechtbanken boven het hoofd
van je souverein.
We starten bij de 17de eeuw, omdat de vorst de macht naar zich toetrekt en dat je bij de Franse Revolutie de vorst vervangd
door de natie. Er zijn alternatieven mogelijk, maar hoe verder je teruggaat naar de tijd, hoe verder het afstaat van ons idee
van gelijkheid van de burgers.
STAAT EN SOEVEREINITEIT
Staat = ‘status’ = toestand. Vroeger gebruikte we ook de worden republiek (respublica (gemeenschappelijk goed)) of
natie.
wat betekent een staat: vandaag; zitten we nog steeds met een theorie die in de 19de eeuw tot stand is gekomen dat zegt
dat er 3 kenmerken zijn voor een staat:
- grondgebied
- bevolking
- overheidsinstellingen die macht uitoefenen.
= men spreekt over ‘interne souvereniteit’ als je deze kan conctroleren
=/ extern soevereiniteit: Als er iemand is in dat land dat in staat is om betrekkingen aan te knopen met andere
landen die daardoor herkend worden
BELANGRIJK: Max weber bestudeert de staatshervormingsproces
Voor hem kan Je pas spreken over een staat wanneer het idee dat het algemeen belang boven het belang van het individu
gaat. Dit houdt in dat de staat meer regels kan opleggen en de ambtenaren ook moeten denken dat ze voor het algemeen
belang werken en niet voor zichzelf. De staat werft mensen aan oop basis van competentie en niet vriendjespolitiek=
bureacratie
- Bureaucratie dat is essentieel om mensen te laten beseffen dat als ik een petje op heb van politieagent, militair,…
dan verdedig ik niet mijn eigen belang, maar dan moet ik in het algemeen belang mijn functie vervullen. De
scheiding tussen het algemeen belang (belang van iedereen) en privébelang, dat is een teken van beschaving van
een complexe maatschappij waarin een overheid kan ontstaan.
Geweldmonopolie
- Voor Weber is de staat essentieel de enige identiteit die op een juridische correcte manier geweld mag gebruiken.
Het geweldmonopolie betekent niet dat de overheid op 1 of andere manier mag doen wat ze wil met geweld
gebruiken tegen burgers.
- De overheid is onderworpen aan het recht. Het rechtsstaatsbeginsel is daarin verwerkt, maar het is wel
essentieel dat niemand anders in het land wapens mag gebruiken, dat niemand anders van het land mag
ontspannen om langs de rechter te gaan voor je een beslissing kan laten afdwingen. Voor de invoering van het
geweldmonopolie kan je in principe burgeroorlogen hebben.
- Wapenbezit is illegaal, omdat alleen de overheid onderworpen aan het recht de capaciteit heeft om geweld te
gebruiken. De overheid mag dit doen, omdat ze instaat voor het gemeenschappelijk belang.
Dat is het fundament waarop de voorrang van overheidsbeslissingen en overheidsregels gegrondvest is.
Beslissingen van de overheid zijn in principe zo op u van toepassing, eenzijdig. Als er een koning besluit is
aangenomen dan is dat zo. U moet dat niet aanvaarden, ondertekenen dat is eenzijdig uitvoerbaar
aanvaard door burgers:
INLEIDING TOT HET PUBLIEKRECHT
DEEL 1 STAAT EN RECHT
Staten leven niet alleen, staten zijn afhankelijk van elkaar voor het invoeren van eten, handel etc. De definitie van staat
vandaag houdt in dat je ook in contact kan komen met anderen (je controleert je eigen grondgebied) en dat de anderen je
ook kunnen erkennen →Bv. Palestina: de erkenning van Palestina een grot vraagstuk wat nog steeds actueel probleem
zijn.
Villa Imperiale Imperium (midden van Italië): feestje dat
gehouden wordt in Bologna bijna 500 jaar geleden, Karel
van Gent wordt verkozen tot Karel V en dat wordt daar
gevierd.
België is een 19e -eeuwse natie staat, maar het is ooit
anders geweest. De 19de -eeuwse natiestatie is een heel
klein momentje, de meest staatsvorm is de vorm van een
Rijk die een groot grondgebied controleert met groot
verscheidenheid. Karel V had een grote Rijk (Italië, Duitsland, kolonies in Mexico…).Wat wij kennen als de natiestaat die
ook wetboeken heeft dat is er nog niet zo lang en het is niet tegennatuurlijk dat het van boven of van onder uit wordt
‘’gecreëerd’’
HOOFDSTUK 1 HET MODERNE STAATSBEGRIP
Wat doen we met het moderne staatsbegrip?
Heeft wortels van paar eeuwen vroeger van pogingen tot juridische centralisatie
we beginnen in de 17e eeuw:
- de Koning van Frankrijk trekt veel macht naar zich toe, dat anders werd uitgeoefend door andere (de kerk, de
adel,…). Hij centraliseert het leven/ macht rond zich anders neemt de natie de macht en komt hij in de plaats
van de koning
- Niet iedereen heeft toegang tot de Koning. De Koning benoemt mensen op posities, beslist of er oorlg wordt
gevoerd of niet
→LodewijK 14e
o heeft de tegen machten zoveel mogelijk proberen onder duim te proberen houden , door te werken
via de wet ipv rechtspraak, gewoonterecht
o Door de macht naar zich te concentreren, maakt hij een stap naar een volgende stap, namelijk de
Franse Revolutie.
Eind van de 18de eeuw ‘egalite, liberte, fraternite’ neemt hij 1 element weg. Alle macht zal niet meer uitgaan van de vorst,
maar van de natie.
Publiekrecht = taal van soevereiniteit
MACHT <- RECHT
- Symbolen om aan te tonen dat men macht heeft over hun gebied.
Deel I = Staat en recht
Ontstaan van de moderne staat kan worden teruggevoerd op:
,Vanuit een bepaalde machtssituatie:
17e eeuw: wie hier begint, kijkt naar de soevereiniteit van de wetgever
19e eeuw: wie hier begint, kijkt naar de ‘ liberale staat’ =
- Staat met democratisch verkozen heersers
- Macht wordt verdeeld tussen wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
- De staat zelf is onderworpen aan het recht, wat door het individu kan worden afgedwongen voor onafhankelijke
rechters
- Individu beschikt over onvervreemdbare rechten en vrijheden, (samen met de scheiding der machten werkt dat
als een basisgarantie tegen machtsmisbruik
= De 19de eeuw is vooral de verspreiding van de ideeen van de Franse Revolutie.
De liberale staat is de opvolger van de vroegmoderne staat (fecentraliseerde monarchale staat), hiermee bedoelt men dat
de verkozenen van het volk (het parlement, de regering) de plaats hebben ingenomen van de vorst.
Overal ter wereld is er iets gemeenschappelijk in de manier waarop staten worden bestuurd, aan de manier dat de
overheid legitimiteit(= is het recht van een heerser om te regeren, dat wil zeggen besluiten te nemen die de gemeenschap
aangaan) krijgt om de mensen te besturen. In de meeste staten is er een representatief regime; bevolking kan zich laten
vertegenwoordigen.
Waarom dan de zeventiende eeuw ?
- internt: Er is een opkomst van een centralisatie. Er is een soevereiniteit van de koning die alle macht bij zich heeft
geconcentreerd . de vorst bouwt hier een juridisch discours rond.
o Dit een verhaal waarin hij verteld waarom zijn macht zo groot moet zijn. Dat zie je in het boek van de
Franse magistraat Cardin Le Bret, De la souverinite du roy, 1632. Hij vertelde in zijn geschriften dat de
souvereniteit van de vorst/koning van Frankrijk ondeelbaar was! Alle macht moest van hem uitgaan. Als
alle macht uitgaat van de vorst dan zijn een andere die macht verliezen. er wordt gezegd dat iedereen
moet luisteren naar de wetten van de koning inclusief de kerk, adel.. maar pas op deze hebben wel
gepriviligeerde situatie
- Extern: Staat en Paus/supranationale Kerk staan verder van elkaar af
iedereen is katholiek, de katholieke kerk is de multinational die al heel lang ebestaat en enige is die overblijft
sinds rome. De paus kan nieuw canoniek recht creeren dat nog steeds wordt toegepast. De paus heeft ambities
om politiek iets te betekenen. De paus kan zeggen tegen de koning: ‘’ als je niet naar mij luistert kan ik u
onderdanen tegen u opzetten’’. ( daarmee ook in de 16e eeuw proces tegen de hypocrisie van de kerk)
- Bij de Brexit is er geen bevoegdheid meer voor de Europese rechtbanken, geen Europese wetten meer in
GrootBrettanie. Dat gebeurd ook met de reformatie/scheiding tussen de angelisaanse kerk en de katholieken.
- In de 17de eeuw ontstaat er een Europees statensysteem waarbij alle spelers elkaar als juridisch gelijk moeten
gaan beschouwen. Dat is zeer belangrijk voor de verdere ontwikkeling van het internationale recht.
In de 16de eeuw komt er proces tegen de hyprocrisie van de Kerk:
De wereldlijke macht aanspraken van de kerk zijn gefundeerd op
het idee dat de paus een superieur gezag heeft over de rest van
Europa. Dat breekt met de hervorming/reformatie.
De Katholieke, Protestanten,… geloven in God. De Katholieken
vinden dat het noodzakkelijk is dat je u ook onderwerp aan de
instelling van de ene Roomse appostoliese katholieke kerk. In de
16de eeuw is dit ook een juridische en politieke bom, want de vorst
regeert ‘par la grâce de Dieu’. De koning van Spanje, Frankrijk,… kunnen geen religieuse disitentie dulden en zo ontstaan
oorlogen in Europa.
Martin Luther
, - Stelt een aantal dingen in de vraag. → geld aan kerk geven zorgt ervoor dat je sneller naar de hemel kan. Luther
vindt dit hypocriet, alleen God kan dat beslissen. Met het geld bouwde de kerk mooie kerken, gebouwen… Hij
komt met een lijst van kritiek tegen de kerk: protestantisme komt op.
- Het verhaal van Luther gaat grote politieke gevolgen hebben. Er is heel veel kritiek op de katholieke kerk en een
aantal vorsten gaan zeggen ‘als ik hoofd van de kerk wordt, dan ga ik veel meer macht krijgen’. Dat gebeurt in
Engeland, er is een scheiding tussen de Engelse Angilsaanse kerk en de Rooms Katholieke kerk.
Veel vorsten in Europa gaan protestant worden. Bijvoorbeeld in Zweden, Duitsland. Als de supranationale macht
van de paus verbrokkeld, als de paus zijn greep verliest om alle heersers die de kerk niet meer volgen, dan heeft
dat belangrijke publiekrechterlijke gevolgen. Enerzijds krijgt hij meer controle op de kerk in eigen land (zeker wat
de Fransen willen, dit heet het gallicanisme). Anderzijds zorgt dat ervoor dat religieuze argumenten minder
belangrijk worden in het internationaal recht. De vorsten kunnen zelf kiezen welke religie er wordt gebruikt binnen
hun grondgebied. Het gevolg is dat ze autonomer, gelijk en souverein zijn.
Waarom niet vroeger ?
Mediëvisten: zeggen parlementaire constitutionele democratie stamt af van standenvertegenwoordiging en charters
- = dat de roots van de macht liggen in de middeleeuwen waarbij de vorst, graaf regeert met de standen ( adel, kerk,
en 3e stand) en heeft die nodig voor invoeren van belastingen. De standen kunnen charts invoeren waarin
bepaalde principes in kunnen ontstaan. Andere principes zijn bv het weerstandsrecht
- Het weerstandsrecht (ius resistendi) is het recht om in opstand te komen tegen een heerser die zich als een
tiran gedraagt. Dit idee kwam vooral voor in het leenrecht (feodaal recht)
- Het Franse model heeft niet overal gegolden. In België voor de verovering door Frankrijk hadden wij sterke
standenvertegenwoordigingen. De standen dat zijn gepriviligeerde mensen: dat zijn de kerk, de adel, de derde
stand. Die standenvertegenwoordiging hadden veel macht voor bijvoorbeeld de belastingen. De belastingen
konden in Brabant (Blijde Inkomst) niet worden ingevoerd zonder toestemming van de standen (quod tangit ad
omnes, ab omnibus approbari debet) , ook in de Luik met de ‘Paix de Fexhe’ is er een soort van grondwettelijk
document en in Engeland heb je de Magna Carta. Ook in de Middeleeuwse wereld er een idee bestaat dat als de
vorst zich niet goed gedraagd dat er een ius resistendi, weerstandrecht is.
-
- Standen:
voor de FR revolutie, voor het idee dat alle macht uitgaat van de
natie, ging het ervan uit van waar je geboren bent om te weten
hoe machtig jij bent.
- Ik bid voor u
- ik vecht voor u
- Ik pleit voor u
- Ik zorg voor voedsel
Gevolgen leenrecht ?
Structureert macht 10de-18de eeuw (!!)
Leenrecht= Voor de FR revolutie als de vorst zegt dat die wetgeving moet optreden dan is dat het omdat er een structuur
onderzit. Systeem waarbij 1 persoon en ander persoon elkaar dingen beloven
- Bv. Als iemand zegt ik heb een te grote rijk ik kan dat niet allemaal beheren dus je gaat die lenen aan iemand
anders maar dat doe je niet zo maar, die andere gaat jou bv raad geven …
- Belangrijke gevolgen = macht over een gebied gaat afhangen van een persoon
Tot de Franse Revolutie wordt het systeem in Europa gedomineerd door het leenrecht. In principe is alle grond beheerst
door de vorst of terwijl degenen die een stuk in leen heeft gekregen. Tot aan de Franse Revolutie zijn er steeds 2 eigenaars
voor een stuk grond: de prodomunis (de leenheer), tegenen die het gebied in lening heeft gegeven en de leenman,
eigendom naar analogie. De leenman kan heel veel doen met het gebied buiten het verkopen, want daarvoor heeft hij de
toestemming van de produmunis nodig. In publiekrecht leidt tot een versnippering.
Belangrijke verschillen:
, - (1) zeer belangrijk is dat onze koning, Koning Der Belgen heet en dit wijst erop dat weleven in een systeem van
nationale souvereniteit. In het Ancien Regime is het omgekeerd, de macht gaat uit van de vorst en de vorst kan bij
uitzondering privileges geven.
- (2) Ondanks het feit dat de macht uitgaat van de persoon van de vorst is er geen eenmaking. België begint als een
unitaire staat. In het Ancien Regime zijn Brabant, Mechelen, Henegouwen, Gent,… allemaal anders
georganiseerd en de vorst regeert met andere petjes. In het Ancien Regime bestaan er veel personeelsunies van
mensen die toevallig de zelfde vorst hebben, maar het is heel goed mogelijk dat die bevolkingsgroepen een ander
statuut hebben. In het Ancien Regime zijn er systemen, waarbij je kan springen naar rechtbanken boven het hoofd
van je souverein.
We starten bij de 17de eeuw, omdat de vorst de macht naar zich toetrekt en dat je bij de Franse Revolutie de vorst vervangd
door de natie. Er zijn alternatieven mogelijk, maar hoe verder je teruggaat naar de tijd, hoe verder het afstaat van ons idee
van gelijkheid van de burgers.
STAAT EN SOEVEREINITEIT
Staat = ‘status’ = toestand. Vroeger gebruikte we ook de worden republiek (respublica (gemeenschappelijk goed)) of
natie.
wat betekent een staat: vandaag; zitten we nog steeds met een theorie die in de 19de eeuw tot stand is gekomen dat zegt
dat er 3 kenmerken zijn voor een staat:
- grondgebied
- bevolking
- overheidsinstellingen die macht uitoefenen.
= men spreekt over ‘interne souvereniteit’ als je deze kan conctroleren
=/ extern soevereiniteit: Als er iemand is in dat land dat in staat is om betrekkingen aan te knopen met andere
landen die daardoor herkend worden
BELANGRIJK: Max weber bestudeert de staatshervormingsproces
Voor hem kan Je pas spreken over een staat wanneer het idee dat het algemeen belang boven het belang van het individu
gaat. Dit houdt in dat de staat meer regels kan opleggen en de ambtenaren ook moeten denken dat ze voor het algemeen
belang werken en niet voor zichzelf. De staat werft mensen aan oop basis van competentie en niet vriendjespolitiek=
bureacratie
- Bureaucratie dat is essentieel om mensen te laten beseffen dat als ik een petje op heb van politieagent, militair,…
dan verdedig ik niet mijn eigen belang, maar dan moet ik in het algemeen belang mijn functie vervullen. De
scheiding tussen het algemeen belang (belang van iedereen) en privébelang, dat is een teken van beschaving van
een complexe maatschappij waarin een overheid kan ontstaan.
Geweldmonopolie
- Voor Weber is de staat essentieel de enige identiteit die op een juridische correcte manier geweld mag gebruiken.
Het geweldmonopolie betekent niet dat de overheid op 1 of andere manier mag doen wat ze wil met geweld
gebruiken tegen burgers.
- De overheid is onderworpen aan het recht. Het rechtsstaatsbeginsel is daarin verwerkt, maar het is wel
essentieel dat niemand anders in het land wapens mag gebruiken, dat niemand anders van het land mag
ontspannen om langs de rechter te gaan voor je een beslissing kan laten afdwingen. Voor de invoering van het
geweldmonopolie kan je in principe burgeroorlogen hebben.
- Wapenbezit is illegaal, omdat alleen de overheid onderworpen aan het recht de capaciteit heeft om geweld te
gebruiken. De overheid mag dit doen, omdat ze instaat voor het gemeenschappelijk belang.
Dat is het fundament waarop de voorrang van overheidsbeslissingen en overheidsregels gegrondvest is.
Beslissingen van de overheid zijn in principe zo op u van toepassing, eenzijdig. Als er een koning besluit is
aangenomen dan is dat zo. U moet dat niet aanvaarden, ondertekenen dat is eenzijdig uitvoerbaar
aanvaard door burgers:
