AFP 4: neurologie
Les 1: opbouw zenuwstelsel
De student:
- Benoemt de functionele indeling van het zenuwstelsel;
- Legt uit wat een neuron is en deelt deze in naar functie;
- Legt uit wat het verschil is tussen grijze stof en witte stof;
- Benoemt de verschillende gliacellen en hun functies.
Begrippenlijst: Centraal- en perifeer zenuwstelsel, afferente en efferente deel, somatische en
viscerale zintuigen. Verder spreken leerdoelen voor zich.
Zenuwstelsel
Het zenuwstelsel is een netwerk van cellen dat informatie kan opnemen en verwerken. Het
verbindt alle delen van het lichaam met elkaar. Via dit netwerk wordt informatie van de
hersenen naar andere delen in het lichaam gestuurd en omgekeerd.
Functies:
- Meet interne en externe milieu
- Integreert informatie van zintuigen
- Coördineert gewilde en ongewilde reacties van orgaanstelsels
Somatische en autonome zenuwstelsel
- Somatische zenuwstelsel = betrokken bij de bewuste aansturing van onze motoriek.
- Autonome zenuwstelsel = regelt de onbewuste processen in het lichaam (vitale
lichaamsfuncties en inwendige organen).
Centraal en perifeer zenuwstelsel
- Centraal zenuwstelsel = de hersenen en de ruggengraat vormen het centrale deel.
- Perifeer zenuwstelsel = het perifere deel is de verbinding tussen het centrale stelsel,
de spieren en de organen. Het bestaat uit zenuwen en kleine concentraties grijze stof.
,Neuronen = zenuwcellen
Je hersenen bevatten ongeveer 86 miljard zenuwcellen. Een zenuwcel heet ook wel een
neuron.
Zo’n cel bestaat uit een cellichaam met een celkern en meerdere uitlopende sprieten. De
korte uitlopers heten dendrieten, de lange uitloper heet een axon. Via deze uitlopers kunnen
de zenuwcellen in de hersenen met elkaar communiceren. Dat doen ze door elektrische
seintjes naar elkaar te sturen.
Aan het uiteinde van een axon zit een synaps.
Dit is de plek waar twee zenuwcellen met elkaar
communiceren. De synaps brengt het signaal via
signaalstoffen (neurotransmitters) van het axon
van de ene zenuwcel over naar de dendriet van
de andere zenuwcel.
,De prikkeloverdracht verloopt via een
elektrochemisch proces. Een actieve cel geeft via een
axon een signaal door in de vorm van een elektrisch
stroompje. Als dit elektrische stroompje het einde
van het axon bereikt, leidt dit tot afgifte van bepaalde
stoffen: de neurotransmitters. Deze stoffen bevinden
zich in blaasjes aan het uiteinde van het axon. De
neurotransmitters komen vrij in de ruimte tussen de
zenuwuitlopers (de synaps). Daar binden ze zich aan
de dendriet van een andere zenuwcel. Als er voldoende neurotransmitters zijn, ontstaat een
elektrische lading en gaat de prikkel zich over de andere zenuwcel verspreiden.
Grijze en witte stof
- De grijze stof zit vooral aan de buitenkant
van je hersenen. Het bestaat voor het
grootste deel uit zenuwcellen (de kern). Je
kunt de grijze stof zien als de plek waar
informatie wordt verwerkt.
- De witte stof zit aan de binnenkant van je
hersenen en bestaat uit de verbindingen
tussen de zenuwcellen. Om deze
verbindingen heen zit een wit isolatielaagje
(myeline), vandaar de naam witte stof. Dit
laagje zorgt ervoor dat signalen tussen
zenuwcellen razendsnel worden
doorgegeven.
Gliacellen of neuroglia
Naast zenuwcellen bevatten je hersenen ook nog 1000 miljard gliacellen. Onderzoekers
dachten lang dat deze cellen alleen belangrijk waren bij het helpen van de zenuwcellen. Maar
inmiddels weten we dat gliacellen ook andere belangrijke functies hebben.
Zo ondersteunen ze het hersenweefsel door te zorgen voor stevigheid en maken ze de
isolatielaag myeline. Daarnaast ruimen gliacellen dode of kapotte cellen op. Ook zijn ze
belangrijk voor de werking van de bloed-hersenbarrière. Gliacellen zijn veel kleiner dan
neuronen en wel in staat zich te delen.
Soorten gliacellen
Centraal zenuwstelsel
, - Astrocyten: handhaving bloed-
hersenbarrière + bescherming
neuronen. (Zij zorgen er dus voor dat
niet alle stoffen uit het bloed de
hersenen kunnen bereiken).
- Oligodendrocyten: zorgen voor myeline
rond de axonen.
- Microgliacellen: fagocyterende cellen
beschermen de neuronen tegen
ziekteverwekkers.
- Ependymcellen: bekleedt ruggenmerg
en ventrikels; ependym die vormt
cerebrospinale vloeistof en de trilharen
zorgen voor circulatie van de vloeistof.
Perifeer zenuwstelsel (niet in ruggenmerg)
- Schwanncellen: zorgen voor myeline rond axonen die buiten het CZS liggen
- Satellietcellen: omgeven/ondersteunen neuronen (vergelijkbaar met astrocyten)
Soorten neuronen
- Efferente/ motorische neuronen = wanneer informatie vanuit de hersenen naar de
uiteinden van het lichaam gaat (periferie).
- Afferente/ sensorische/ sensibele neuronen = omgekeerd als informatie uit het
lichaam (periferie) juist naar de hersenen gaat.
- Gemengde/ autonome zenuwen = als zowel informatie gaat van de hersenen naar het
lichaam als van het lichaam naar de hersenen. Deze zenuwen hebben een
gecombineerde motorische en sensorische functie. (Ruggenmergzenuwen zijn altijd
gemengde zenuwen)
- Multipolaire neuronen: hebben 1 axon (dit zijn alle
motorische neuronen)
- Unipolaire neuronen: hebben 1 uitloper die zich in 2
takken splitst; 1 die informatie van zintuigen ontvangt
(dendriet) en 1 die het signaal naar het CZ stuurt (axon)
(dit zijn de meeste sensibele neuronen)
- Bipolaire neuronen: hebben 2 uitlopers; 1 dendriet en 1
axon (zijn zeldzaam, komen alleen voor in speciale
zintuigen omtrent zien, ruiken en horen)
Somatische efferente zenuw
Dit soort zenuw geeft informatie door aan de huid of skeletspieren.
Viscerale efferente zenuw
Dit soort zenuw geeft informatie door aan gladde spieren, hartspier of klieren. Visceraal is
vaak (er zijn uitzonderingen) synoniem voor autonoom in het autonome zenuwstelsel.
Eigenschappen neuron
Les 1: opbouw zenuwstelsel
De student:
- Benoemt de functionele indeling van het zenuwstelsel;
- Legt uit wat een neuron is en deelt deze in naar functie;
- Legt uit wat het verschil is tussen grijze stof en witte stof;
- Benoemt de verschillende gliacellen en hun functies.
Begrippenlijst: Centraal- en perifeer zenuwstelsel, afferente en efferente deel, somatische en
viscerale zintuigen. Verder spreken leerdoelen voor zich.
Zenuwstelsel
Het zenuwstelsel is een netwerk van cellen dat informatie kan opnemen en verwerken. Het
verbindt alle delen van het lichaam met elkaar. Via dit netwerk wordt informatie van de
hersenen naar andere delen in het lichaam gestuurd en omgekeerd.
Functies:
- Meet interne en externe milieu
- Integreert informatie van zintuigen
- Coördineert gewilde en ongewilde reacties van orgaanstelsels
Somatische en autonome zenuwstelsel
- Somatische zenuwstelsel = betrokken bij de bewuste aansturing van onze motoriek.
- Autonome zenuwstelsel = regelt de onbewuste processen in het lichaam (vitale
lichaamsfuncties en inwendige organen).
Centraal en perifeer zenuwstelsel
- Centraal zenuwstelsel = de hersenen en de ruggengraat vormen het centrale deel.
- Perifeer zenuwstelsel = het perifere deel is de verbinding tussen het centrale stelsel,
de spieren en de organen. Het bestaat uit zenuwen en kleine concentraties grijze stof.
,Neuronen = zenuwcellen
Je hersenen bevatten ongeveer 86 miljard zenuwcellen. Een zenuwcel heet ook wel een
neuron.
Zo’n cel bestaat uit een cellichaam met een celkern en meerdere uitlopende sprieten. De
korte uitlopers heten dendrieten, de lange uitloper heet een axon. Via deze uitlopers kunnen
de zenuwcellen in de hersenen met elkaar communiceren. Dat doen ze door elektrische
seintjes naar elkaar te sturen.
Aan het uiteinde van een axon zit een synaps.
Dit is de plek waar twee zenuwcellen met elkaar
communiceren. De synaps brengt het signaal via
signaalstoffen (neurotransmitters) van het axon
van de ene zenuwcel over naar de dendriet van
de andere zenuwcel.
,De prikkeloverdracht verloopt via een
elektrochemisch proces. Een actieve cel geeft via een
axon een signaal door in de vorm van een elektrisch
stroompje. Als dit elektrische stroompje het einde
van het axon bereikt, leidt dit tot afgifte van bepaalde
stoffen: de neurotransmitters. Deze stoffen bevinden
zich in blaasjes aan het uiteinde van het axon. De
neurotransmitters komen vrij in de ruimte tussen de
zenuwuitlopers (de synaps). Daar binden ze zich aan
de dendriet van een andere zenuwcel. Als er voldoende neurotransmitters zijn, ontstaat een
elektrische lading en gaat de prikkel zich over de andere zenuwcel verspreiden.
Grijze en witte stof
- De grijze stof zit vooral aan de buitenkant
van je hersenen. Het bestaat voor het
grootste deel uit zenuwcellen (de kern). Je
kunt de grijze stof zien als de plek waar
informatie wordt verwerkt.
- De witte stof zit aan de binnenkant van je
hersenen en bestaat uit de verbindingen
tussen de zenuwcellen. Om deze
verbindingen heen zit een wit isolatielaagje
(myeline), vandaar de naam witte stof. Dit
laagje zorgt ervoor dat signalen tussen
zenuwcellen razendsnel worden
doorgegeven.
Gliacellen of neuroglia
Naast zenuwcellen bevatten je hersenen ook nog 1000 miljard gliacellen. Onderzoekers
dachten lang dat deze cellen alleen belangrijk waren bij het helpen van de zenuwcellen. Maar
inmiddels weten we dat gliacellen ook andere belangrijke functies hebben.
Zo ondersteunen ze het hersenweefsel door te zorgen voor stevigheid en maken ze de
isolatielaag myeline. Daarnaast ruimen gliacellen dode of kapotte cellen op. Ook zijn ze
belangrijk voor de werking van de bloed-hersenbarrière. Gliacellen zijn veel kleiner dan
neuronen en wel in staat zich te delen.
Soorten gliacellen
Centraal zenuwstelsel
, - Astrocyten: handhaving bloed-
hersenbarrière + bescherming
neuronen. (Zij zorgen er dus voor dat
niet alle stoffen uit het bloed de
hersenen kunnen bereiken).
- Oligodendrocyten: zorgen voor myeline
rond de axonen.
- Microgliacellen: fagocyterende cellen
beschermen de neuronen tegen
ziekteverwekkers.
- Ependymcellen: bekleedt ruggenmerg
en ventrikels; ependym die vormt
cerebrospinale vloeistof en de trilharen
zorgen voor circulatie van de vloeistof.
Perifeer zenuwstelsel (niet in ruggenmerg)
- Schwanncellen: zorgen voor myeline rond axonen die buiten het CZS liggen
- Satellietcellen: omgeven/ondersteunen neuronen (vergelijkbaar met astrocyten)
Soorten neuronen
- Efferente/ motorische neuronen = wanneer informatie vanuit de hersenen naar de
uiteinden van het lichaam gaat (periferie).
- Afferente/ sensorische/ sensibele neuronen = omgekeerd als informatie uit het
lichaam (periferie) juist naar de hersenen gaat.
- Gemengde/ autonome zenuwen = als zowel informatie gaat van de hersenen naar het
lichaam als van het lichaam naar de hersenen. Deze zenuwen hebben een
gecombineerde motorische en sensorische functie. (Ruggenmergzenuwen zijn altijd
gemengde zenuwen)
- Multipolaire neuronen: hebben 1 axon (dit zijn alle
motorische neuronen)
- Unipolaire neuronen: hebben 1 uitloper die zich in 2
takken splitst; 1 die informatie van zintuigen ontvangt
(dendriet) en 1 die het signaal naar het CZ stuurt (axon)
(dit zijn de meeste sensibele neuronen)
- Bipolaire neuronen: hebben 2 uitlopers; 1 dendriet en 1
axon (zijn zeldzaam, komen alleen voor in speciale
zintuigen omtrent zien, ruiken en horen)
Somatische efferente zenuw
Dit soort zenuw geeft informatie door aan de huid of skeletspieren.
Viscerale efferente zenuw
Dit soort zenuw geeft informatie door aan gladde spieren, hartspier of klieren. Visceraal is
vaak (er zijn uitzonderingen) synoniem voor autonoom in het autonome zenuwstelsel.
Eigenschappen neuron
