PUBLIEK PROCESRECHT - BA 3 - RECHTEN 2025
INLEIDING - ALGEMENE INFORMATIE
Les 11/02
- stukje over ombudsdienst → zelfstudie (weten wat de grote principes zijn en wat het is → zie
ook veel van in wetboek)
- examen
- 50% open en 50% meerkeuze (of 60% open en 40% meerkeuze)
- voor publiekrecht → open vraag is vaak een casus
- voorbeeldexamen op ufora
- hoorcolleges
- preventieve rechtsbescherming zullen we niet diep op ingaan
- rechtsbescherming a posteriori → dit zullen we wel diep behandelen (preventieve
rechtsbescherming gaan we niet echt op ingaan
- grootste deel van deze cusus → jurisdictionele rechtsbescherming (rechtsbescherming die door
rechters wordt geboden)
- rechtsmachtverdeling (moeilijk stuk), zullen we ook behandelen
- niet alle artikelen worden in de les vermeld → leg altijd je wetboek ernaast en zoek !!!
- gebruik inhoudstafel syllabus als algemene leidraad
dus zelfstudie
- ombudsdienst
- klachtenbehandeling
LET OP !! in syllabus staat nog een oud procedurereglement over administratief kort
geding → is vervangen uit een uit november/december → te vinden in mapje ‘actueel’
en die mag je meenemen en printen voor je examen
DEEL I
uitgangspunt doorheen de cursus: we leven in een rechtsstaat (= een staat waarin
iedereen, incl de overheid, aan regels is onderworpen)
rechtsstaat → we vertrekken van het administratief legaliteitsbeginsel → 2
componenten:
1. handelen (van de overheid) vereist juridische grondslag
○ cf. bevoegdheden zijn ‘toegewezen’
○ de overheid kan enkel een beslissing nemen waarvoor er een basis is
toegewezen (ze hebben een ‘kapstok’ nodig)
2. overheidsoptreden moet regel-matig zijn = rechtmatigheidsbeginsel
⤷ regelmatig niet in de zin van dat je af en toe iets moet doen , maar in de zin
van ‘als je een beslissing neemt moet je rechtsregels respecteren’
⤷ publiek procesrecht kijkt wat er gebeurd als men dat
rechtmatigheidsbeginsel niet naleeft
1
,⇒ legaliteitsbeginsel vereist handhaving (wat doen wanneer men het
rechtmatigheidsbeginsel niet naleeft?)
● noodzaak aan rechtsdwang
○ hoe ga je verplichtingen, verbintenissen… afdwingen?
○ deurwaarder bv → procedure volgen → welke procedure je daarvoor
moet volgen zullen we zien in procesrecht
● rechtsdwang soms niet mogelijk
○ de verplichting dat over een overheid rust kan je niet alles mee doen om af te
dwingen → wat als de overheid bv een vergunning weigert → je hebt geen
recht op een vergunning, dus daar blijft discretionaire bevoegdheid voor de
overheid
○ als een schilder je belooft tegen dag x klaar te zijn maar hij laat na om eraan
te werken → je kan niet zijn handje vasthouden en hem laten schilderen (je
hebt belang bij die schilderwerken, maar je hebt er geen recht op)
● conclusie = afdwingen van recht moet worden beschouwd als het
aanwenden van technieken tot voorkomen of herstellen van
rechtsschendingen
⇒ rechtshandhaving zowel
- voorkomen van schendingen
- herstellen van schendingen
○ ✓ = sanctionering
○ ✓ = rechtshandhaving
○ ✓ = rechtsbescherming
Waarom is dat apart geregeld voor overheden en waarom werkt men niet gewoon
altijd met het burgerlijk procesrecht?
⤷ rechtsbescherming tegen de overheid
➢ overheid is feitelijk veel machtiger
➢ cf. bestuurshandeling = administratieve rechtshandeling
○ eenzijdig bindend
○ privilège de la décision exécutoire (onmiddellijk uitvoerbaar)
○ privilège du préalable → obéir d’abord, réclamer ensuite (eerst
gehoorzamen, daarna kan je gaan klagen)
■ voorbeeld; als je een boete krijgt moet je hem eerst
betalen en dan kan je proberen te reclameren dat je
hem wil terugvorderen bv
⇒ de overheid kan dus eenzijdig dingen opleggen en bestuurshandelingen nemen
(sancties zonder daarbij rechter komt kijken) → veel macht voor de overheid
bestuursgeschil =
2
,de overheden zijn dus machtiger en kunnen dingen beslissen zonder langs de rechter
te passeren (‘uitgaan van administratieve overheid’ = eenzijdig bindende
beslissingen)
let op! niet elke handeling van de overheid is een bestuurshandeling
TECHNIEKEN VAN RECHTSBESCHERMING
OVERZICHT
➔ preventieve rechtsbescherming vs. rechtsbescherming a posteriori
◆ preventief: voordat een beslissing is genomen
◆ curatief (a posteriori): nadat een beslissing is genomen
➔ rechtsbescherming door (3 types afhankelijk van organen)
◆ ‘wetgevende’ overheid (vertegenwoordigende organen) → politieke
rechtsbescherming
◆ administratieve overheid → administratieve rechtsbescherming
● klachtrecht bv
● beslissing van administratieve overheid blijft aanvechtbaar,
onbeperkt in de tijd
◆ jurisdictionele overheid → jurisdictionele rechtsbescherming
● rechtsbescherming door rechters en administratieve
rechtscolleges
● let op!!! administratieve rechtscolleges → onder uitvoerende
macht, maar zijn geen administratieve overheden (het zijn
rechters)
● beslissing van administratief rechtscollege (rechter) indien
rechtsmiddelen en beperkte termijn
verschil tussen administratieve overheid en administratief rechtscollege is dus van
belang voor
- de intensiteit van toetsingsbevoegdheid
- de kracht van beslissing (kracht van gewijsde indien administratief
rechtscollege <-> beslissing overheid onbeperkt in de tijd aanvechten)
⇒ einddoel: rechtsherstel (in de toestand die daar die zo goed mogelijk op lijkt)
- in natura (dan krijg je gewoon wat je normaal zou gehad hebben)
- bij equivalent (proberen te waarderen wat het verlies is, het is een
vervangende schadevergoeding)
3
, 1. HOOFDSTUK I - PREVENTIEVE RECHTSBESCHERMING
uitbouw “administratieve procedure in niet-betwiste zaken” = het geheel van
modaliteiten die het bestuur in acht moet nemen bij het uitwerken van een
bestuurshandeling
zaken, procedures die men voorziet opdat een beslissing met de nodige
zorgvuldigheid worden genomen
● doel: zorgvuldige besluitvorming
● toep: formele inspraakmogelijkheden voor de burger
○ vaak een openbaar onderzoek (aanplakking) voor bv
vergunningsaanvraag → burger kan bv bezwaren indienen
○ als dat openbaar onderzoek er niet is kan men niet weten wat de
omgeving daarvan vindt en had dat geleid tot een gerechtelijke
procedure
● toep: beginselen van behoorlijk bestuur
○ niet altijd in wetgeving te vinden (of soms wel indirect)
○ puur historisch zijn dat algemene principes uit de rechtspraak
○ bv zorgvuldigheidsbeginsel (je moet een beslissing zorgvuldig
voorbereiden)
○ bv hoorplicht (omdat zo weet wat de impact is van je beslissing)
evolutie:
➢ algemeen deel bestuursrecht, maar nog geen “awb”
○ in nederland heeft men al jaren een “awb” = een algemeen wetboek
bestuursrecht, waarin veel beginselen en principes van oa behoorlijk
bestuur opgenomen zijn
○ niet evident in BE want veelheid aan regelgevers
➢ belangrijke plaats voor rechtspraak: beginselen van behoorlijk bestuur
➢ wetgevende initiatieven
○ disparate materiegebonden bepalingen
○ algemene wetgevende initiatieven: formele motiveringsplicht en
openbaarheidswetgeving
■ motivering zeer belangrijk om te weten hoe iemand tot een
beslissing is gekomen
■ openbaarheid van bestuur → niet zozeer uit het
beschermende, preventieve effect, maar hier klemtoon op de
werking van het bestuur (bestuur moet open kaart spelen)
■ uitzonderingen op openbaarheid bestaan wel (denk aan
auteursrechtelijke werken)
4
INLEIDING - ALGEMENE INFORMATIE
Les 11/02
- stukje over ombudsdienst → zelfstudie (weten wat de grote principes zijn en wat het is → zie
ook veel van in wetboek)
- examen
- 50% open en 50% meerkeuze (of 60% open en 40% meerkeuze)
- voor publiekrecht → open vraag is vaak een casus
- voorbeeldexamen op ufora
- hoorcolleges
- preventieve rechtsbescherming zullen we niet diep op ingaan
- rechtsbescherming a posteriori → dit zullen we wel diep behandelen (preventieve
rechtsbescherming gaan we niet echt op ingaan
- grootste deel van deze cusus → jurisdictionele rechtsbescherming (rechtsbescherming die door
rechters wordt geboden)
- rechtsmachtverdeling (moeilijk stuk), zullen we ook behandelen
- niet alle artikelen worden in de les vermeld → leg altijd je wetboek ernaast en zoek !!!
- gebruik inhoudstafel syllabus als algemene leidraad
dus zelfstudie
- ombudsdienst
- klachtenbehandeling
LET OP !! in syllabus staat nog een oud procedurereglement over administratief kort
geding → is vervangen uit een uit november/december → te vinden in mapje ‘actueel’
en die mag je meenemen en printen voor je examen
DEEL I
uitgangspunt doorheen de cursus: we leven in een rechtsstaat (= een staat waarin
iedereen, incl de overheid, aan regels is onderworpen)
rechtsstaat → we vertrekken van het administratief legaliteitsbeginsel → 2
componenten:
1. handelen (van de overheid) vereist juridische grondslag
○ cf. bevoegdheden zijn ‘toegewezen’
○ de overheid kan enkel een beslissing nemen waarvoor er een basis is
toegewezen (ze hebben een ‘kapstok’ nodig)
2. overheidsoptreden moet regel-matig zijn = rechtmatigheidsbeginsel
⤷ regelmatig niet in de zin van dat je af en toe iets moet doen , maar in de zin
van ‘als je een beslissing neemt moet je rechtsregels respecteren’
⤷ publiek procesrecht kijkt wat er gebeurd als men dat
rechtmatigheidsbeginsel niet naleeft
1
,⇒ legaliteitsbeginsel vereist handhaving (wat doen wanneer men het
rechtmatigheidsbeginsel niet naleeft?)
● noodzaak aan rechtsdwang
○ hoe ga je verplichtingen, verbintenissen… afdwingen?
○ deurwaarder bv → procedure volgen → welke procedure je daarvoor
moet volgen zullen we zien in procesrecht
● rechtsdwang soms niet mogelijk
○ de verplichting dat over een overheid rust kan je niet alles mee doen om af te
dwingen → wat als de overheid bv een vergunning weigert → je hebt geen
recht op een vergunning, dus daar blijft discretionaire bevoegdheid voor de
overheid
○ als een schilder je belooft tegen dag x klaar te zijn maar hij laat na om eraan
te werken → je kan niet zijn handje vasthouden en hem laten schilderen (je
hebt belang bij die schilderwerken, maar je hebt er geen recht op)
● conclusie = afdwingen van recht moet worden beschouwd als het
aanwenden van technieken tot voorkomen of herstellen van
rechtsschendingen
⇒ rechtshandhaving zowel
- voorkomen van schendingen
- herstellen van schendingen
○ ✓ = sanctionering
○ ✓ = rechtshandhaving
○ ✓ = rechtsbescherming
Waarom is dat apart geregeld voor overheden en waarom werkt men niet gewoon
altijd met het burgerlijk procesrecht?
⤷ rechtsbescherming tegen de overheid
➢ overheid is feitelijk veel machtiger
➢ cf. bestuurshandeling = administratieve rechtshandeling
○ eenzijdig bindend
○ privilège de la décision exécutoire (onmiddellijk uitvoerbaar)
○ privilège du préalable → obéir d’abord, réclamer ensuite (eerst
gehoorzamen, daarna kan je gaan klagen)
■ voorbeeld; als je een boete krijgt moet je hem eerst
betalen en dan kan je proberen te reclameren dat je
hem wil terugvorderen bv
⇒ de overheid kan dus eenzijdig dingen opleggen en bestuurshandelingen nemen
(sancties zonder daarbij rechter komt kijken) → veel macht voor de overheid
bestuursgeschil =
2
,de overheden zijn dus machtiger en kunnen dingen beslissen zonder langs de rechter
te passeren (‘uitgaan van administratieve overheid’ = eenzijdig bindende
beslissingen)
let op! niet elke handeling van de overheid is een bestuurshandeling
TECHNIEKEN VAN RECHTSBESCHERMING
OVERZICHT
➔ preventieve rechtsbescherming vs. rechtsbescherming a posteriori
◆ preventief: voordat een beslissing is genomen
◆ curatief (a posteriori): nadat een beslissing is genomen
➔ rechtsbescherming door (3 types afhankelijk van organen)
◆ ‘wetgevende’ overheid (vertegenwoordigende organen) → politieke
rechtsbescherming
◆ administratieve overheid → administratieve rechtsbescherming
● klachtrecht bv
● beslissing van administratieve overheid blijft aanvechtbaar,
onbeperkt in de tijd
◆ jurisdictionele overheid → jurisdictionele rechtsbescherming
● rechtsbescherming door rechters en administratieve
rechtscolleges
● let op!!! administratieve rechtscolleges → onder uitvoerende
macht, maar zijn geen administratieve overheden (het zijn
rechters)
● beslissing van administratief rechtscollege (rechter) indien
rechtsmiddelen en beperkte termijn
verschil tussen administratieve overheid en administratief rechtscollege is dus van
belang voor
- de intensiteit van toetsingsbevoegdheid
- de kracht van beslissing (kracht van gewijsde indien administratief
rechtscollege <-> beslissing overheid onbeperkt in de tijd aanvechten)
⇒ einddoel: rechtsherstel (in de toestand die daar die zo goed mogelijk op lijkt)
- in natura (dan krijg je gewoon wat je normaal zou gehad hebben)
- bij equivalent (proberen te waarderen wat het verlies is, het is een
vervangende schadevergoeding)
3
, 1. HOOFDSTUK I - PREVENTIEVE RECHTSBESCHERMING
uitbouw “administratieve procedure in niet-betwiste zaken” = het geheel van
modaliteiten die het bestuur in acht moet nemen bij het uitwerken van een
bestuurshandeling
zaken, procedures die men voorziet opdat een beslissing met de nodige
zorgvuldigheid worden genomen
● doel: zorgvuldige besluitvorming
● toep: formele inspraakmogelijkheden voor de burger
○ vaak een openbaar onderzoek (aanplakking) voor bv
vergunningsaanvraag → burger kan bv bezwaren indienen
○ als dat openbaar onderzoek er niet is kan men niet weten wat de
omgeving daarvan vindt en had dat geleid tot een gerechtelijke
procedure
● toep: beginselen van behoorlijk bestuur
○ niet altijd in wetgeving te vinden (of soms wel indirect)
○ puur historisch zijn dat algemene principes uit de rechtspraak
○ bv zorgvuldigheidsbeginsel (je moet een beslissing zorgvuldig
voorbereiden)
○ bv hoorplicht (omdat zo weet wat de impact is van je beslissing)
evolutie:
➢ algemeen deel bestuursrecht, maar nog geen “awb”
○ in nederland heeft men al jaren een “awb” = een algemeen wetboek
bestuursrecht, waarin veel beginselen en principes van oa behoorlijk
bestuur opgenomen zijn
○ niet evident in BE want veelheid aan regelgevers
➢ belangrijke plaats voor rechtspraak: beginselen van behoorlijk bestuur
➢ wetgevende initiatieven
○ disparate materiegebonden bepalingen
○ algemene wetgevende initiatieven: formele motiveringsplicht en
openbaarheidswetgeving
■ motivering zeer belangrijk om te weten hoe iemand tot een
beslissing is gekomen
■ openbaarheid van bestuur → niet zozeer uit het
beschermende, preventieve effect, maar hier klemtoon op de
werking van het bestuur (bestuur moet open kaart spelen)
■ uitzonderingen op openbaarheid bestaan wel (denk aan
auteursrechtelijke werken)
4
