Thema 1: Kennismaking & Historiek
Kennismaking
Ontwikkelingspsychologie= wetenschappelijke studie van patronen van groei, verandering
en stabiliteit. Van conceptie (moment dat spermacel eicel bevrucht tot hoge ouderdom. En
in verschillente ontwikkelingsdomeinen:
• Fysieke ontwikkeling
• Cognitieve ontwikkeling
• Sociaal-emotioneel + persoonlijkheids ontwikkeling
Meestal wordt ontwikkeling opgedeeld in verschillende fasen:
• Prenataal: voor de geboorte
• Babytijd
• Peuter- en kleutertijd
• Schooltijd: lagere school
• Adolescentie
• Ontluikende volwassenheid: opkomende volwassenheid
• Volwassenheid
• Ouderdom
Er zijn hierbij wel nuanceringen:
• De indelingen in fase zijn te delen in sociale constructie, de fasen worden ingedeeld
maar er is geen abrupte overgang & de fasen zijn gebonden bepaalde aspecten van
de samenleving waarin ze gesitueerd worden. Deze indeling in ontwikkelingsfase is
vaak gebasseerd op onderzoek uit de 'WEIRD' samenlevingen
o 'WEIRD'= Western Educated Industrialized Roch Democratic
Grootendeels westerse samenlevingen waar er een hoge opleidings graad is,
hoge maat van industrialisatie, veel welvaart en vaak democratisch zijn en dat is
maar een klein deel van de bevolking
• Er wordt vaak gedacht in algemene patronen MAAR er zijn ook veel sterke
individuele verschillen waar we rekening mee moeten houden
Historiek
Philippe Ariès (1914-1984)
• Franse historicus
• In de 20Ste eeuw belangrijk werk geschreven heeft & daarom beschouwt wordt als
de ontdekker van het kind als voorwerp van historisch onderzoek
• Deed een cultuurhistorische studie over het kind en de kindertijd sinds de
middeleeuwen aan de hand van afbeeldingen en dagboeken. Hij stelde vast dat in
middeleeuwse beelden & schilderijen kinderen & baby's vaak volwassen
lichaamsproporties en gelaatskenmerken aannamen. Het werd ook duidelijk vanuit
geschriften dat kinderen vanaf 6 of 7 jaar als volwassenen gezien & behandeld
werden.
• Hij concludeerde dat kinderen eeuwenlang werden kinderen gezien als
miniatuurvolwassenen gezien; kindertijd is een sociale constructie van vrij recente
datum (rond 1600)
,Vroege denkers
Jhon Locke (1632-1704)
• Filosoof
• Gekend als grondlegger van het empirisme die heel sterk nadruk legde op ervaring &
opvoeding
• Mens wordt geboren als een onbeschreven blad ('Tabula Rasa'), zonder aangeboren
tendenzen elk kind kan volgens hem alle kanten uit
• Alle verschillen tussen mensen zijn toe te schrijven aan verschillende omgevingen/
ervaringen
• Kinderen kunnen tot gelijk wat 'gevormd' worden
• Het empirisme lag aan de basis van het latere Behaviorisme
• Hij ziet kinderen als passieve ontvangers van omgevingsinvloeden
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
• nativisme
• Kinderen worden geboren met inherent potentieel en talenten ("aangeboren
goedheid") Dat er soort aangeboren gegeven is.
• Als kinderen verzorgd/beschermd worden, bereiken ze vanzelf hun volle potentieel.
We ontwikkelen ons als mens tot wat de natuur ons meegegeven heeft, maar men
ging er wel vanuit dat de mens zelf een actief experimenterend wezen was, dat
selectief invloeden opnam vanuit die natuurlijke aanleg behoefte aan was en dat
opvoeding vooral niet te opdringerig mocht zijn.
• Als ze frustratie ervaren bij het proberen ontwikkelen van de aangeboren goedheid
zal de ontwikkelingsuitkomst negatief zijn
• Ontwikkeling voltrekt zich in afzonderlijke fasen die zich automatisch ontvouwen
vanuit een soort rijping (maturatie)
• "kinderen zijn nobele wilden"
=> het empirisme & nativisme deze tegenovergestelde posities raken ook het debat van
nature en nurture
Start van de wetenschappelijke ontwikkelingspsychologie (19de
eeuw)
Charles Darwin (1809-1882)
• Grondlegger van de evolutietheorie (theorie over de evolutie van primitieve naar
meer complexe levensvormen)
• Parallel tussen de ontwikkeling van individuen (ontogenese) binnen een soort en hoe
de soort zich zelf ontwikkeld heeft (fylogenese)
• Hij keek naar die evolutie vanuit de observatie dat in een vroeg prenataal stadium de
ontwikkeling vergelijkbaar is in verschillende soorten dat was de basis van zijn
theorie bij nader hand bleek dit niet helemaal correct
• Babybiografie over eerste levensjaar van zijn zoon
• Observatie van kinderen krijgt systematisch karakter dat was een contrast met hoe
het ervoor was. Die dagboeken waren de eerste vormen van systematische
observatie
, • Start wetenschappelijke studie van ontwikkeling
Granville Stanley Hall (1844-1924)
• Amerikaanse psycholoog
• Geïnspireerd door Darwin: ontogenese als herhaling van fylogenese
• Hij zag de ontwikkeling als reeks genetisch bepaalde gebeurtenissen die zich
automatisch ontvouwen, zoals een bloem (soort rijpings proces). Hij was er ook van
overtuigd dat kinderen zich vanzelf ontwikkelen van primitieve wezens tot
beschaafde mensen als men dat proces maar laat gebeuren.
• Stichter Child Study Movement: een beweging die ervoor stond om de
wetenschappelijke methodes van dat moment toe te passen op de studie van
kinderen
• Was verantwoordelijk voor het eerste gebruik van vragenlijsten, normatieve
benadering
• Adolescentie als afzonderlijke ontwikkelingsfase ("strom en stress")
• "men kan typische wildheid van kinderen maar beter toelaten tot een jaar of 12"
Arnold Gesell (1880-1961)
• Amerikaanse psycholoog en pediater met als missie ouders uitleggen wat er in welke
fase van het kind gebeurt
• Leerling Hall
• "father of child development"
• Bestudeerde 10000 kinderen via observatie en ouderinterviews & had daarbij veel
aandacht voor de motorische ontwikkeling
• Sterke focus op maturatie, beperkte rol van ervaring
• Hij dacht dat alle kinderen doorlopen zelfde stadia
• Hij had veel aandacht voor de motorische ontwikkeling. Ontwikkeling motorisch
gezien van globaal naar specifiek in 2 richtingen loopt. Van hoofd naar voeten:
cefalocaudaal & van centrum naar buitenkant praximodistaal
• Gesell Developmentak Schedules
• "als we effectieve hulpmiddelen gebruiken, onthult het kind zichzelf aan iedereen die
stopt en luistert naar wat het zegt en die met ziende ogen kijkt naar wat het doet"
Maria Montessori (1870-1952)
• Volgens haar leren kinderen op een natuurlijke manier door rijpingsprocessen
• Was erg overtuigd van een onderwijsaanpak gebaseerd op zelfredzaamheid
• Lag aan de basis van de eerste Montessori-kleuterschool in 1907
• "leer het me zelf doen" was de kern van haar aanpak
Alfred Binet (1857-1911)
• Frans psycholoog
• Maakte de eerste intelligentietest op vraag van het ministerie van onderwijs
• Stimuleerde interesse in individuele verschillen in ontwikkeling
Lewis Terman (1877-1956)
• Paste Binets test aan voor de Amerikaanse context en breidde die verder uit
, • Oprichter Genetic Studies of the Genius, gestart in 1921 aan Stanford Universiy, werd
later Terman Study of the Gifted
--> was een grootschalig systematisch en longitudinaal onderzoek naar kinderen in hun
ontwikkeling in de eerste helft van de 20ste eeuw
• Veel aandacht voor de genetische basis van intelligentie, beperkte rol van omgeving
• De Genetic Studies of the Genius/ de Terman Study of the Gifted is de langstlopende
longitudinale studie waarin groepen longitudinaal opgevolgd zijn
Leta Stetter Hollingworth (1886-1939)
• Studie van intelligentie, met focus op hoogbegaafdheid
• Aandacht voor de unieke uitdagingen van cognitief sterke kinderen
• Voortbouwend op het werk van Terman
• Erkende genetische basis van verschillen in intelligentie (dus dat dat een aanleg
element was), maar had ook veel aandacht voor schoolpsychologische praktijk
(daarmee verschilde ze van veel tijdsgenoten zoals bijvoorbeeld Terman die daar
weinig aandacht voor had)
=> al deze wetenschappers hadden een gemeenschappelijk doel: groei, verandering en
stabiliteit tijdens (vooral) de kindertijd bestuderen
• Start van de wetenschappelijke ontwikkeling
• Initieel veel klemtoon op erfelijke aansturing daarom dat de discipline eerst
--> 'genetische psychologie' noemde
• Later kwam er meer aandacht voor ook de context:
Daarom veranderde de naam naar 'ontwikkelingspsychologie wat ook neutraler klonk
• Gaandeweg uitwerking nieuwe statistische methoden en nieuwe
onderzoeksparadigma's men deed observaties, had vragenlijsten, men kon de
verzamelde gegevens veel beter ordenen & daardoor kon men meer verantwoorde
conclusies trekken
• Ook theorievorming kreeg nieuwe impulsen, met meer klemtoon op opvoeding en
ervaringen
o Pedagogiek: die de rol van opvoeding sterk beklem toonde
o Behaviorisme: legde sterk de nadruk op de invloed van ervaringen
• Door die invloeden werd de tot dan toe vrij eenzijdige visie dat ontwikkeling vooral
erfelijk gestuurd is bijgesteld
• Tot halfweg 20ste eeuw lag de focus vooral op kindertijd
• Geleidelijk interesse in andere fasen, initieel kwam dat vanuit andere disciplines
Voorbeelden:
o Interesse in adolescentie vanuit sociologie
o Interesse in veroudering vanuit geneeskunde
o Volwassenheid lang onderbestudeerd er was een beetje de opvatting dat volwassen
nauwelijks evolueren
• Deeldisciplines die dan ontstonden waren aanvankelijk los van elkaar
o Kinderpsychologie
o Adolescentiepsychologie
o (psycho)gerontologie
Kennismaking
Ontwikkelingspsychologie= wetenschappelijke studie van patronen van groei, verandering
en stabiliteit. Van conceptie (moment dat spermacel eicel bevrucht tot hoge ouderdom. En
in verschillente ontwikkelingsdomeinen:
• Fysieke ontwikkeling
• Cognitieve ontwikkeling
• Sociaal-emotioneel + persoonlijkheids ontwikkeling
Meestal wordt ontwikkeling opgedeeld in verschillende fasen:
• Prenataal: voor de geboorte
• Babytijd
• Peuter- en kleutertijd
• Schooltijd: lagere school
• Adolescentie
• Ontluikende volwassenheid: opkomende volwassenheid
• Volwassenheid
• Ouderdom
Er zijn hierbij wel nuanceringen:
• De indelingen in fase zijn te delen in sociale constructie, de fasen worden ingedeeld
maar er is geen abrupte overgang & de fasen zijn gebonden bepaalde aspecten van
de samenleving waarin ze gesitueerd worden. Deze indeling in ontwikkelingsfase is
vaak gebasseerd op onderzoek uit de 'WEIRD' samenlevingen
o 'WEIRD'= Western Educated Industrialized Roch Democratic
Grootendeels westerse samenlevingen waar er een hoge opleidings graad is,
hoge maat van industrialisatie, veel welvaart en vaak democratisch zijn en dat is
maar een klein deel van de bevolking
• Er wordt vaak gedacht in algemene patronen MAAR er zijn ook veel sterke
individuele verschillen waar we rekening mee moeten houden
Historiek
Philippe Ariès (1914-1984)
• Franse historicus
• In de 20Ste eeuw belangrijk werk geschreven heeft & daarom beschouwt wordt als
de ontdekker van het kind als voorwerp van historisch onderzoek
• Deed een cultuurhistorische studie over het kind en de kindertijd sinds de
middeleeuwen aan de hand van afbeeldingen en dagboeken. Hij stelde vast dat in
middeleeuwse beelden & schilderijen kinderen & baby's vaak volwassen
lichaamsproporties en gelaatskenmerken aannamen. Het werd ook duidelijk vanuit
geschriften dat kinderen vanaf 6 of 7 jaar als volwassenen gezien & behandeld
werden.
• Hij concludeerde dat kinderen eeuwenlang werden kinderen gezien als
miniatuurvolwassenen gezien; kindertijd is een sociale constructie van vrij recente
datum (rond 1600)
,Vroege denkers
Jhon Locke (1632-1704)
• Filosoof
• Gekend als grondlegger van het empirisme die heel sterk nadruk legde op ervaring &
opvoeding
• Mens wordt geboren als een onbeschreven blad ('Tabula Rasa'), zonder aangeboren
tendenzen elk kind kan volgens hem alle kanten uit
• Alle verschillen tussen mensen zijn toe te schrijven aan verschillende omgevingen/
ervaringen
• Kinderen kunnen tot gelijk wat 'gevormd' worden
• Het empirisme lag aan de basis van het latere Behaviorisme
• Hij ziet kinderen als passieve ontvangers van omgevingsinvloeden
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
• nativisme
• Kinderen worden geboren met inherent potentieel en talenten ("aangeboren
goedheid") Dat er soort aangeboren gegeven is.
• Als kinderen verzorgd/beschermd worden, bereiken ze vanzelf hun volle potentieel.
We ontwikkelen ons als mens tot wat de natuur ons meegegeven heeft, maar men
ging er wel vanuit dat de mens zelf een actief experimenterend wezen was, dat
selectief invloeden opnam vanuit die natuurlijke aanleg behoefte aan was en dat
opvoeding vooral niet te opdringerig mocht zijn.
• Als ze frustratie ervaren bij het proberen ontwikkelen van de aangeboren goedheid
zal de ontwikkelingsuitkomst negatief zijn
• Ontwikkeling voltrekt zich in afzonderlijke fasen die zich automatisch ontvouwen
vanuit een soort rijping (maturatie)
• "kinderen zijn nobele wilden"
=> het empirisme & nativisme deze tegenovergestelde posities raken ook het debat van
nature en nurture
Start van de wetenschappelijke ontwikkelingspsychologie (19de
eeuw)
Charles Darwin (1809-1882)
• Grondlegger van de evolutietheorie (theorie over de evolutie van primitieve naar
meer complexe levensvormen)
• Parallel tussen de ontwikkeling van individuen (ontogenese) binnen een soort en hoe
de soort zich zelf ontwikkeld heeft (fylogenese)
• Hij keek naar die evolutie vanuit de observatie dat in een vroeg prenataal stadium de
ontwikkeling vergelijkbaar is in verschillende soorten dat was de basis van zijn
theorie bij nader hand bleek dit niet helemaal correct
• Babybiografie over eerste levensjaar van zijn zoon
• Observatie van kinderen krijgt systematisch karakter dat was een contrast met hoe
het ervoor was. Die dagboeken waren de eerste vormen van systematische
observatie
, • Start wetenschappelijke studie van ontwikkeling
Granville Stanley Hall (1844-1924)
• Amerikaanse psycholoog
• Geïnspireerd door Darwin: ontogenese als herhaling van fylogenese
• Hij zag de ontwikkeling als reeks genetisch bepaalde gebeurtenissen die zich
automatisch ontvouwen, zoals een bloem (soort rijpings proces). Hij was er ook van
overtuigd dat kinderen zich vanzelf ontwikkelen van primitieve wezens tot
beschaafde mensen als men dat proces maar laat gebeuren.
• Stichter Child Study Movement: een beweging die ervoor stond om de
wetenschappelijke methodes van dat moment toe te passen op de studie van
kinderen
• Was verantwoordelijk voor het eerste gebruik van vragenlijsten, normatieve
benadering
• Adolescentie als afzonderlijke ontwikkelingsfase ("strom en stress")
• "men kan typische wildheid van kinderen maar beter toelaten tot een jaar of 12"
Arnold Gesell (1880-1961)
• Amerikaanse psycholoog en pediater met als missie ouders uitleggen wat er in welke
fase van het kind gebeurt
• Leerling Hall
• "father of child development"
• Bestudeerde 10000 kinderen via observatie en ouderinterviews & had daarbij veel
aandacht voor de motorische ontwikkeling
• Sterke focus op maturatie, beperkte rol van ervaring
• Hij dacht dat alle kinderen doorlopen zelfde stadia
• Hij had veel aandacht voor de motorische ontwikkeling. Ontwikkeling motorisch
gezien van globaal naar specifiek in 2 richtingen loopt. Van hoofd naar voeten:
cefalocaudaal & van centrum naar buitenkant praximodistaal
• Gesell Developmentak Schedules
• "als we effectieve hulpmiddelen gebruiken, onthult het kind zichzelf aan iedereen die
stopt en luistert naar wat het zegt en die met ziende ogen kijkt naar wat het doet"
Maria Montessori (1870-1952)
• Volgens haar leren kinderen op een natuurlijke manier door rijpingsprocessen
• Was erg overtuigd van een onderwijsaanpak gebaseerd op zelfredzaamheid
• Lag aan de basis van de eerste Montessori-kleuterschool in 1907
• "leer het me zelf doen" was de kern van haar aanpak
Alfred Binet (1857-1911)
• Frans psycholoog
• Maakte de eerste intelligentietest op vraag van het ministerie van onderwijs
• Stimuleerde interesse in individuele verschillen in ontwikkeling
Lewis Terman (1877-1956)
• Paste Binets test aan voor de Amerikaanse context en breidde die verder uit
, • Oprichter Genetic Studies of the Genius, gestart in 1921 aan Stanford Universiy, werd
later Terman Study of the Gifted
--> was een grootschalig systematisch en longitudinaal onderzoek naar kinderen in hun
ontwikkeling in de eerste helft van de 20ste eeuw
• Veel aandacht voor de genetische basis van intelligentie, beperkte rol van omgeving
• De Genetic Studies of the Genius/ de Terman Study of the Gifted is de langstlopende
longitudinale studie waarin groepen longitudinaal opgevolgd zijn
Leta Stetter Hollingworth (1886-1939)
• Studie van intelligentie, met focus op hoogbegaafdheid
• Aandacht voor de unieke uitdagingen van cognitief sterke kinderen
• Voortbouwend op het werk van Terman
• Erkende genetische basis van verschillen in intelligentie (dus dat dat een aanleg
element was), maar had ook veel aandacht voor schoolpsychologische praktijk
(daarmee verschilde ze van veel tijdsgenoten zoals bijvoorbeeld Terman die daar
weinig aandacht voor had)
=> al deze wetenschappers hadden een gemeenschappelijk doel: groei, verandering en
stabiliteit tijdens (vooral) de kindertijd bestuderen
• Start van de wetenschappelijke ontwikkeling
• Initieel veel klemtoon op erfelijke aansturing daarom dat de discipline eerst
--> 'genetische psychologie' noemde
• Later kwam er meer aandacht voor ook de context:
Daarom veranderde de naam naar 'ontwikkelingspsychologie wat ook neutraler klonk
• Gaandeweg uitwerking nieuwe statistische methoden en nieuwe
onderzoeksparadigma's men deed observaties, had vragenlijsten, men kon de
verzamelde gegevens veel beter ordenen & daardoor kon men meer verantwoorde
conclusies trekken
• Ook theorievorming kreeg nieuwe impulsen, met meer klemtoon op opvoeding en
ervaringen
o Pedagogiek: die de rol van opvoeding sterk beklem toonde
o Behaviorisme: legde sterk de nadruk op de invloed van ervaringen
• Door die invloeden werd de tot dan toe vrij eenzijdige visie dat ontwikkeling vooral
erfelijk gestuurd is bijgesteld
• Tot halfweg 20ste eeuw lag de focus vooral op kindertijd
• Geleidelijk interesse in andere fasen, initieel kwam dat vanuit andere disciplines
Voorbeelden:
o Interesse in adolescentie vanuit sociologie
o Interesse in veroudering vanuit geneeskunde
o Volwassenheid lang onderbestudeerd er was een beetje de opvatting dat volwassen
nauwelijks evolueren
• Deeldisciplines die dan ontstonden waren aanvankelijk los van elkaar
o Kinderpsychologie
o Adolescentiepsychologie
o (psycho)gerontologie
