Samenvatting
RECENTE GESCHIEDENIS
VAN RECHT, ECONOMIE
EN POLITIEK (RGREP)
Prof. Koen Geens
Academiejaar 2024-2025
KU Leuven
,Inhoudsopgave
Chronologische Tijdslijn 2
Tabel: belangrijkste jaartallen 4
Belangrijke leiders Westerse wereld 6
Belangrijke leiders Midden-Oosten en Zuid-Azië 9
Begrippenlijst RGREP 12
Hoofdstuk 1: Inleidend College 17
Hoofdstuk 2: De vier jaartallen – 1944, 1968, 1973, 2001 19
Hoofdstuk 3: De vredesrol van de jurist – Herstel van recht na WOII 21
Hoofdstuk 4: De taalkwestie en Belgische staatsinrichting na WOII 24
Hoofdstuk 5: Naoorlogse sociaaldemocratie & geschiedenis van de sociale zekerheid 27
Hoofdstuk 6: Dekolonisatie en nieuwe wereldorde (College V) (vermoedelijk thema) 30
Hoofdstuk 7: De Koude Oorlog verwekt Europa – integratie als antwoord (1945-1957) 33
Hoofdstuk 8: Twee machtsvacua verwekken de Koude Oorlog – ontstaan van de bipolaire wereld 36
Hoofdstuk 9: De geboorte van Europa met kinderziektes (1957-1973) 39
Hoofdstuk 10: 1973 – Het was (ook) oorlog en (ook) transitie 42
Hoofdstuk 11: Fundamentalisme en terrorisme I (tot 2000) 46
Hoofdstuk 12: Fundamentalisme en terrorisme II (vanaf 2000) 49
Hoofdstuk 13: De val van de Muur en de implosie van de USSR (1989-1991) 52
Hoofdstuk 14: De Joegoslavische burgeroorlogen (1991-1995) 57
Hoofdstuk 15: De ‘dictatuur’ van de financiële markten (1980-2008) 62
Hoofdstuk 16: De Euro en de financiële crisis (1989–2008) 65
Hoofdstuk 17: China – van derde hond naar kroonpretendent (1949-2025) 68
Hoofdstuk 18: De rechtsstaat onder druk – hedendaagse uitdagingen 73
Overkoepelend besluit – De fragiele orde van recht, macht en waarden 76
Actualiteitsreflectie: De levende kracht van recht, economie en politiek 78
Examenvragen 80
1
,Chronologische Tijdslijn
🕊 1945 – Einde van de Tweede Wereldoorlog: Start van de wederopbouw. Juridisch
ontstaat nood aan internationale rechtsorde (Neurenbergse tribunalen, oprichting VN)
om vrede en mensenrechten te waarborgen. Deze fundamenten leggen de basis voor de
naoorlogse rechtsstaat en samenwerking.
🛡 1949 – Oprichting van de NAVO: West-Europese landen en de VS sluiten een pact voor
collectieve verdediging tegen de Sovjetdreiging. Dit markeert de start van de Koude
Oorlog: een gespannen wereldorde waarin Oost en West lijnrecht tegenover elkaar staan.
🇪🇺 1950 – Schumanverklaring: Frans minister Schuman lanceert een plan voor Franco-
Duitse samenwerking in kolen en staal. Dit politieke statement legt het startschot voor de
Europese integratie: economische samenwerking als vredesproject om een nieuwe
oorlog te voorkomen.
🔨 1951 – Oprichting van de EGKS: De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal
verenigt voormalig rivalen Duitsland en Frankrijk rond cruciale grondstoLen. Dit is een
eerste stap naar supranationale instituties, bedoeld als “economische samenwerking
als vredesproject”.
📜 1957 – Verdrag van Rome: Oprichting van de Europese Economische Gemeenschap
(EEG). Hiermee ontstaat een gemeenschappelijke markt en kiemen de Europese
instellingen. De basis voor het latere EU-verdrag wordt gelegd.
🏛 1962 – Verankering sociale zekerheid in België: Het Belgische systeem van sociale
zekerheid wordt uitgebouwd (o.a. Wet op de maatschappelijke zekerheid). De
welvaartsstaat groeit met herverdeling en solidariteit als kernprincipe.
⛽ 1973 – Oliecrisis: De Jom Kipoeroorlog leidt tot een OPEC-olie-embargo, wat een
wereldwijde economische schok veroorzaakt. Stagflatie (stagnatie + inflatie) treedt op en
leidt tot structurele werkloosheid en beleidsomslag richting neoliberalisme. Overheden
nemen crisismaatregelen; het vertrouwen in onbeperkte groei krijgt een deuk.
🧱 1989 – Val van de Berlijnse Muur: Einde van de Koude Oorlog. Oost-Europa wordt
bevrijd van het communisme; de Sovjet-invloed in Europa stort in. De implosie van de
USSR in 1991 markeert het einde van de bipolaire wereldorde en creëert geopolitieke
machtsvacuüms.
🌍 1992 – Verdrag van Maastricht: Oprichting van de Europese Unie. Naast economische
unie komt er een politieke unie met invoering van Europees burgerschap en plannen voor
een muntunie (de euro).
🔥 1991–1995 – Joegoslavische burgeroorlogen: Het uiteenvallen van Joegoslavië leidt
tot etnische conflicten in Europa’s achtertuin. NAVO grijpt in; de EU krijgt voor het eerst
een rol in vrede en rechtshandhaving bij een regionaal conflict.
✈ 2001 – Aanslagen van 9/11: Islamitische terroristen plegen aanslagen in de VS. Dit
luidt het begin in van de “War on Terror”. Veiligheidsmaatregelen (zoals de Patriot Act)
2
,stellen fundamentele rechten op de proef en herdefiniëren juridische concepten rond
privacy en surveillance.
💶 2008 – Financiële crisis en eurocrisis: Het faillissement van Lehman Brothers en de
daaropvolgende bankencrisis storten de wereld in recessie. Europa belandt in een
schuldencrisis. Strenge besparingen zetten de sociale welvaartsmodellen en zelfs
de rechtsstatelijke principes onder druk. Financiële markten blijken enorme macht te
hebben over nationale begrotingen.
🦠 2020 – COVID-19 pandemie: Wereldwijde gezondheidscrisis die leidt tot
herwaardering van de rol van de staat en publieke diensten. Overheden balanceren
volksgezondheid en individuele vrijheid. Justitie en bestuur maken een digitale transitie
door om de continuïteit te verzekeren.
3
,Tabel: belangrijkste jaartallen
Sociaal/economisch
Jaar Politieke evolutie Juridische reactie
gevolg
Oprichting UVRM, VN- Heropbouw,
1945 Einde WOII, oprichting VN
structuren verzorgingsstaat
Mensenrechtenverdrag Start Palestijns-Israëlisch
1948 Oprichting Israël + UVRM
Raad van Europa conflict
Supranationaal Europese economische
1951 Oprichting EGKS
economisch recht samenwerking
Mislukking Europese
Geen gezamenlijke EU- Nationale soevereiniteit
1953 Defensiegemeenschap
defensie primeert
(EDG)
Suezcrisis + Hongaarse VN-interventie; repressie Machtspolarisatie VS–
1956
opstand door USSR USSR bevestigd
Economisch recht als
1957 Verdrag van Rome (EEG) Groei van interne markt
basis voor integratie
Praagse Lente + Brezjnevdoctrine +
1968 Polarisatie, cultuurstrijd
studentenprotest democratiseringsgolven
Oliecrisis + opkomst Energiebeleid + wetgeving Inflatie, werkloosheid,
1973
fundamentalisme sociaal vangnet migratiestromen
Iraanse Revolutie, Islamisering + start van Fundamenteel
1979
Sovjetinval Afghanistan jihadisme veiligheidskeerpunt
Instabiliteit in
Islamistisch extremisme
1981 Moord op Sadat (Egypte) vredesproces Midden-
neemt toe
Oosten
Val van de Muur, einde Grondwetswijzigingen, EU- Marktopeningen,
1989
Koude Oorlog uitbreiding privatisering
Juridische oprichting van Politieke en monetaire
1992 Verdrag van Maastricht
de EU integratie
Oprichting Versterking
1995 Bloedbad Srebrenica
Joegoslaviëtribunaal (ICTY) internationaal strafrecht
Patriot Act, VN- Veiligheidsstaat en
2001 9/11 terreuraanslagen
antiterreurbeleid surveillance
Internationale
Irakoorlog zonder VN- Verlies aan legitimiteit
2003 verdeeldheid over
mandaat VN/VSA
interventierecht
4
, Sociaal/economisch
Jaar Politieke evolutie Juridische reactie
gevolg
Bankenwetgeving, Verlies vertrouwen in
2007 Financiële crisis
oprichting Bankenunie instellingen
Overgangsconstituties, Polarisatie,
2011 Arabische Lente
falende staten vluchtelingenstromen
2014 Annexatie van de Krim EU-sancties, NAVO-reactie Spanningen EU–Rusland
Verstrenging Polarisatie, wantrouwen
2015 Aanslagen Parijs/Brussel
antiterrorismewetgeving jegens minderheden
Tijdelijke noodwetten, Vrijheidsbeperkingen,
2020 COVID-19 pandemie
digitalisering justitie ongelijkheid
Invasie Oekraïne door Strafrechtelijk onderzoek Energiecrisis,
2022
Rusland Poetin, EU-sancties herbewapening Europa
AI-wetgeving EU + Spanningsveld tussen
AI Act (wetgevend proces),
2023 toename autoritarisme innovatie en
rechtsstaatsbewaking
wereldwijd mensenrechten
5
,Belangrijke leiders Westerse wereld
🇫🇷 Frankrijk
Periode Leider Rol
1944–1946, Leider van het verzet, grondlegger van de Vijfde
Charles de Gaulle
1958–1969 Republiek, sterke centrale uitvoerende macht
Eerste socialistische president; Europese
1981–1995 François Mitterrand
samenwerking (Verdrag van Maastricht)
Verdediger van Frans model, tegenstander van
1995–2007 Jacques Chirac
Irakoorlog, hervormer sociaal systeem
Antiterrorisme, pensioenhervormingen, rol tijdens
2007–2012 Nicolas Sarkozy
eurocrisis
Hervorming EU, digitalisering, klimaatwetgeving,
2017–heden Emmanuel Macron
COVID-reactie
🇩🇪 Duitsland (BRD)
Periode Leider Rol
1949–1963 Konrad Adenauer Pro-Europese integratie, Westbindung, EGKS
1969–1974 Willy Brandt Ostpolitik, ontspanning, sociaal beleid
1982–1998 Helmut Kohl Architect van Duitse hereniging en europroject
Eurocrisis, migratiecrisis, coronabeleid, Europese
2005–2021 Angela Merkel
stabiliteit
“Zeitenwende”: defensie, sancties tegen Rusland, sociaal
2021–2025 Olaf Scholz
evenwicht
2025-heden Friedrich Merz
🇩🇪 Duitsland (BRD)
Periode Leider Rol
Stalinist, bouw van de Berlijnse Muur (1961),
1949–1971 Walter Ulbricht
onderdrukking oppositie
Repressie via Stasi, economische stagnatie, protesten in
1971–1989 Erich Honecker
de jaren '80
Korte overgangsfiguur, viel na val van de Muur (november
1989 Egon Krenz
1989)
6
,🇬🇧 Verenigd Koninkrijk
Periode Leider Rol
1940–1945, WOII-leiderschap, euroscepsis, NAVO
Winston Churchill
1951–1955
1979–1990 Margaret Thatcher Neoliberalisme, privatisering, vakbondendebat
Derde Weg, Irakoorlog, mensenrechtenwetgeving
1997–2007 Tony Blair
(UK)
2016–2019 Theresa May Brexitonderhandelingen, spanningen rechtsorde
2019– Boris Johnson / Rishi Brexit-realiteit, juridische spanningen met EU-
heden Sunak regelgeving
🇮🇹 Italië
Periode Leider Rol
Christendemocraat, Europese integratie,
1945–1953 Alcide De Gasperi
wederopbouw
1994–2011 Silvio Berlusconi Populist, media-imperium, conflicten met justitie
2021–2022 Mario Draghi Technocraat, financieel vertrouwen tijdens COVID
Nationalistisch-conservatief, euroscepsis met
2022–heden Giorgia Meloni
pragmatisme
🇵🇱 Polen
Periode Leider Rol
1980–1989 Wojciech Jaruzelski Generaal, staat van beleg tegen Solidarność
1990–1995 Lech Wałęsa Leider van Solidarność, eerste verkozen president
Hervorming van gerechtelijke macht, spanningen
2015–heden Andrzej Duda (via PiS)
met EU over rule of law
🇷🇺 Sovjetunie/Rusland
Periode Leider Rol
1924–1953 Joseph Stalin Totalitaire dictatuur, Goelagsysteem, terreur via recht
1953–1964 Nikita Chroesjtsjov De-Stalinisatie, Cuba-crisis, begin ontspanning
Bevroren recht, stagnatie, Brezjnevdoctrine in
1964–1982 Leonid Brezjnev
Oostblok
1985–1991 Mikhail Gorbatsjov Glasnost & perestrojka, democratisering, einde USSR
7
, Centralisatie van macht, hybride regimestructuur,
2000–heden Vladimir Poetin
juridische instrumentalisering, oorlog in Oekraïne
🇺🇸 Verenigde Staten
Periode Leider Rol
1945–1953 Harry Truman Oprichting VN, begin Koude Oorlog, Marshallplan
1981–1989 Ronald Reagan Anticommunisme, neoliberale koers, defensie
2001–2009 George W. Bush 9/11, Patriot Act, War on Terror
Diplomatie, mensenrechten, herstel na financiële
2009–2017 Barack Obama
crisis
2017–2021 Donald Trump America First, ondermijning multilateralisme
Herstel partnerschappen, steun aan Oekraïne,
2021–2025 Joe Biden
klimaatagenda
2025-heden Donald Trump
🇨🇳 China
Periode Leider Rol
Communistische revolutie, Grote Sprong Voorwaarts,
1949–1976 Mao Zedong
Culturele Revolutie
Deng Marktgerichte hervormingen, “socialisme met Chinese
1978–1992
Xiaoping kenmerken”
1992–2002 Jiang Zemin Groei en WTO-toetreding (2001), beperkte liberalisering
Stabiele groei, pragmatisch beleid, sociale ongelijkheid
2002–2012 Hu Jintao
neemt toe
Concentratie van macht, autoritaire tendensen, Belt and
2012–heden Xi Jinping
Road, herdefinitie van internationaal recht
8
, Belangrijke leiders Midden-Oosten en Zuid-Azië
🇪🇬 Egypte
Periode Leider Rol
Nationalisme, Suezcrisis, seculier-socialistisch
1956–1970 Gamal Abdel Nasser
model
Autoritair, stabiliteit met steun van VS,
1981–2011 Hosni Moebarak
onderdrukking
2014–heden Abdel Fattah al-Sisi Militaire controle, repressie, nieuwe grondwet
🇸🇾 Syrië
Periode Leider Rol
Ba’athregime, autoritair, Alawitische
1971–2000 Hafez al-Assad
minderheidscontrole
Burgeroorlog sinds 2011, misdaden tegen
2000–2024 Bashar al-Assad
menselijkheid, internationale verdeeldheid
Ahmed al-Sharaa, ook bekend als Abu Mohammad al-Julani, is
de nieuwe leider van Syrië na de val van Assad. Hij was ooit
leider van Al Qaeda's Syrische tak en oprichter van de
islamistische groep HTS. Onder zijn leiding verdreef HTS het
regime in december 2024. Hoewel HTS nog op terreurlijsten
2025-heden Ahmed al-Sharaa
staat, profileert al-Sharaa zich nu als pragmatisch staatsman.
Hij belooft hervormingen, wil HTS ontbinden, sluit Koerden
deels in, en zoekt internationale erkenning – vooral van Turkije,
Rusland en de VS. Er zijn pas over enkele jaren verkiezingen
gepland.
🇮🇱 Israël
Periode Leider Rol
1948–1963 David Ben-Gurion Oprichter, eerste premier, instellingenbouw
1995–2001 Ehud Barak Oslo-vredesproces, militaire achtergrond
Rechtse koers, juridische conflicten, normalisatie
2009–heden Benjamin Netanyahu
met Arabische landen
🇵🇸 Palestina (PLO / Autoriteit)
Periode Leider Rol
1969–2004 Yasser Arafat Leider PLO, Oslo-akkoorden, betwiste legitimiteit
2005–heden Mahmoud Abbas Beperkte controle, verdeeldheid met Hamas
9
RECENTE GESCHIEDENIS
VAN RECHT, ECONOMIE
EN POLITIEK (RGREP)
Prof. Koen Geens
Academiejaar 2024-2025
KU Leuven
,Inhoudsopgave
Chronologische Tijdslijn 2
Tabel: belangrijkste jaartallen 4
Belangrijke leiders Westerse wereld 6
Belangrijke leiders Midden-Oosten en Zuid-Azië 9
Begrippenlijst RGREP 12
Hoofdstuk 1: Inleidend College 17
Hoofdstuk 2: De vier jaartallen – 1944, 1968, 1973, 2001 19
Hoofdstuk 3: De vredesrol van de jurist – Herstel van recht na WOII 21
Hoofdstuk 4: De taalkwestie en Belgische staatsinrichting na WOII 24
Hoofdstuk 5: Naoorlogse sociaaldemocratie & geschiedenis van de sociale zekerheid 27
Hoofdstuk 6: Dekolonisatie en nieuwe wereldorde (College V) (vermoedelijk thema) 30
Hoofdstuk 7: De Koude Oorlog verwekt Europa – integratie als antwoord (1945-1957) 33
Hoofdstuk 8: Twee machtsvacua verwekken de Koude Oorlog – ontstaan van de bipolaire wereld 36
Hoofdstuk 9: De geboorte van Europa met kinderziektes (1957-1973) 39
Hoofdstuk 10: 1973 – Het was (ook) oorlog en (ook) transitie 42
Hoofdstuk 11: Fundamentalisme en terrorisme I (tot 2000) 46
Hoofdstuk 12: Fundamentalisme en terrorisme II (vanaf 2000) 49
Hoofdstuk 13: De val van de Muur en de implosie van de USSR (1989-1991) 52
Hoofdstuk 14: De Joegoslavische burgeroorlogen (1991-1995) 57
Hoofdstuk 15: De ‘dictatuur’ van de financiële markten (1980-2008) 62
Hoofdstuk 16: De Euro en de financiële crisis (1989–2008) 65
Hoofdstuk 17: China – van derde hond naar kroonpretendent (1949-2025) 68
Hoofdstuk 18: De rechtsstaat onder druk – hedendaagse uitdagingen 73
Overkoepelend besluit – De fragiele orde van recht, macht en waarden 76
Actualiteitsreflectie: De levende kracht van recht, economie en politiek 78
Examenvragen 80
1
,Chronologische Tijdslijn
🕊 1945 – Einde van de Tweede Wereldoorlog: Start van de wederopbouw. Juridisch
ontstaat nood aan internationale rechtsorde (Neurenbergse tribunalen, oprichting VN)
om vrede en mensenrechten te waarborgen. Deze fundamenten leggen de basis voor de
naoorlogse rechtsstaat en samenwerking.
🛡 1949 – Oprichting van de NAVO: West-Europese landen en de VS sluiten een pact voor
collectieve verdediging tegen de Sovjetdreiging. Dit markeert de start van de Koude
Oorlog: een gespannen wereldorde waarin Oost en West lijnrecht tegenover elkaar staan.
🇪🇺 1950 – Schumanverklaring: Frans minister Schuman lanceert een plan voor Franco-
Duitse samenwerking in kolen en staal. Dit politieke statement legt het startschot voor de
Europese integratie: economische samenwerking als vredesproject om een nieuwe
oorlog te voorkomen.
🔨 1951 – Oprichting van de EGKS: De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal
verenigt voormalig rivalen Duitsland en Frankrijk rond cruciale grondstoLen. Dit is een
eerste stap naar supranationale instituties, bedoeld als “economische samenwerking
als vredesproject”.
📜 1957 – Verdrag van Rome: Oprichting van de Europese Economische Gemeenschap
(EEG). Hiermee ontstaat een gemeenschappelijke markt en kiemen de Europese
instellingen. De basis voor het latere EU-verdrag wordt gelegd.
🏛 1962 – Verankering sociale zekerheid in België: Het Belgische systeem van sociale
zekerheid wordt uitgebouwd (o.a. Wet op de maatschappelijke zekerheid). De
welvaartsstaat groeit met herverdeling en solidariteit als kernprincipe.
⛽ 1973 – Oliecrisis: De Jom Kipoeroorlog leidt tot een OPEC-olie-embargo, wat een
wereldwijde economische schok veroorzaakt. Stagflatie (stagnatie + inflatie) treedt op en
leidt tot structurele werkloosheid en beleidsomslag richting neoliberalisme. Overheden
nemen crisismaatregelen; het vertrouwen in onbeperkte groei krijgt een deuk.
🧱 1989 – Val van de Berlijnse Muur: Einde van de Koude Oorlog. Oost-Europa wordt
bevrijd van het communisme; de Sovjet-invloed in Europa stort in. De implosie van de
USSR in 1991 markeert het einde van de bipolaire wereldorde en creëert geopolitieke
machtsvacuüms.
🌍 1992 – Verdrag van Maastricht: Oprichting van de Europese Unie. Naast economische
unie komt er een politieke unie met invoering van Europees burgerschap en plannen voor
een muntunie (de euro).
🔥 1991–1995 – Joegoslavische burgeroorlogen: Het uiteenvallen van Joegoslavië leidt
tot etnische conflicten in Europa’s achtertuin. NAVO grijpt in; de EU krijgt voor het eerst
een rol in vrede en rechtshandhaving bij een regionaal conflict.
✈ 2001 – Aanslagen van 9/11: Islamitische terroristen plegen aanslagen in de VS. Dit
luidt het begin in van de “War on Terror”. Veiligheidsmaatregelen (zoals de Patriot Act)
2
,stellen fundamentele rechten op de proef en herdefiniëren juridische concepten rond
privacy en surveillance.
💶 2008 – Financiële crisis en eurocrisis: Het faillissement van Lehman Brothers en de
daaropvolgende bankencrisis storten de wereld in recessie. Europa belandt in een
schuldencrisis. Strenge besparingen zetten de sociale welvaartsmodellen en zelfs
de rechtsstatelijke principes onder druk. Financiële markten blijken enorme macht te
hebben over nationale begrotingen.
🦠 2020 – COVID-19 pandemie: Wereldwijde gezondheidscrisis die leidt tot
herwaardering van de rol van de staat en publieke diensten. Overheden balanceren
volksgezondheid en individuele vrijheid. Justitie en bestuur maken een digitale transitie
door om de continuïteit te verzekeren.
3
,Tabel: belangrijkste jaartallen
Sociaal/economisch
Jaar Politieke evolutie Juridische reactie
gevolg
Oprichting UVRM, VN- Heropbouw,
1945 Einde WOII, oprichting VN
structuren verzorgingsstaat
Mensenrechtenverdrag Start Palestijns-Israëlisch
1948 Oprichting Israël + UVRM
Raad van Europa conflict
Supranationaal Europese economische
1951 Oprichting EGKS
economisch recht samenwerking
Mislukking Europese
Geen gezamenlijke EU- Nationale soevereiniteit
1953 Defensiegemeenschap
defensie primeert
(EDG)
Suezcrisis + Hongaarse VN-interventie; repressie Machtspolarisatie VS–
1956
opstand door USSR USSR bevestigd
Economisch recht als
1957 Verdrag van Rome (EEG) Groei van interne markt
basis voor integratie
Praagse Lente + Brezjnevdoctrine +
1968 Polarisatie, cultuurstrijd
studentenprotest democratiseringsgolven
Oliecrisis + opkomst Energiebeleid + wetgeving Inflatie, werkloosheid,
1973
fundamentalisme sociaal vangnet migratiestromen
Iraanse Revolutie, Islamisering + start van Fundamenteel
1979
Sovjetinval Afghanistan jihadisme veiligheidskeerpunt
Instabiliteit in
Islamistisch extremisme
1981 Moord op Sadat (Egypte) vredesproces Midden-
neemt toe
Oosten
Val van de Muur, einde Grondwetswijzigingen, EU- Marktopeningen,
1989
Koude Oorlog uitbreiding privatisering
Juridische oprichting van Politieke en monetaire
1992 Verdrag van Maastricht
de EU integratie
Oprichting Versterking
1995 Bloedbad Srebrenica
Joegoslaviëtribunaal (ICTY) internationaal strafrecht
Patriot Act, VN- Veiligheidsstaat en
2001 9/11 terreuraanslagen
antiterreurbeleid surveillance
Internationale
Irakoorlog zonder VN- Verlies aan legitimiteit
2003 verdeeldheid over
mandaat VN/VSA
interventierecht
4
, Sociaal/economisch
Jaar Politieke evolutie Juridische reactie
gevolg
Bankenwetgeving, Verlies vertrouwen in
2007 Financiële crisis
oprichting Bankenunie instellingen
Overgangsconstituties, Polarisatie,
2011 Arabische Lente
falende staten vluchtelingenstromen
2014 Annexatie van de Krim EU-sancties, NAVO-reactie Spanningen EU–Rusland
Verstrenging Polarisatie, wantrouwen
2015 Aanslagen Parijs/Brussel
antiterrorismewetgeving jegens minderheden
Tijdelijke noodwetten, Vrijheidsbeperkingen,
2020 COVID-19 pandemie
digitalisering justitie ongelijkheid
Invasie Oekraïne door Strafrechtelijk onderzoek Energiecrisis,
2022
Rusland Poetin, EU-sancties herbewapening Europa
AI-wetgeving EU + Spanningsveld tussen
AI Act (wetgevend proces),
2023 toename autoritarisme innovatie en
rechtsstaatsbewaking
wereldwijd mensenrechten
5
,Belangrijke leiders Westerse wereld
🇫🇷 Frankrijk
Periode Leider Rol
1944–1946, Leider van het verzet, grondlegger van de Vijfde
Charles de Gaulle
1958–1969 Republiek, sterke centrale uitvoerende macht
Eerste socialistische president; Europese
1981–1995 François Mitterrand
samenwerking (Verdrag van Maastricht)
Verdediger van Frans model, tegenstander van
1995–2007 Jacques Chirac
Irakoorlog, hervormer sociaal systeem
Antiterrorisme, pensioenhervormingen, rol tijdens
2007–2012 Nicolas Sarkozy
eurocrisis
Hervorming EU, digitalisering, klimaatwetgeving,
2017–heden Emmanuel Macron
COVID-reactie
🇩🇪 Duitsland (BRD)
Periode Leider Rol
1949–1963 Konrad Adenauer Pro-Europese integratie, Westbindung, EGKS
1969–1974 Willy Brandt Ostpolitik, ontspanning, sociaal beleid
1982–1998 Helmut Kohl Architect van Duitse hereniging en europroject
Eurocrisis, migratiecrisis, coronabeleid, Europese
2005–2021 Angela Merkel
stabiliteit
“Zeitenwende”: defensie, sancties tegen Rusland, sociaal
2021–2025 Olaf Scholz
evenwicht
2025-heden Friedrich Merz
🇩🇪 Duitsland (BRD)
Periode Leider Rol
Stalinist, bouw van de Berlijnse Muur (1961),
1949–1971 Walter Ulbricht
onderdrukking oppositie
Repressie via Stasi, economische stagnatie, protesten in
1971–1989 Erich Honecker
de jaren '80
Korte overgangsfiguur, viel na val van de Muur (november
1989 Egon Krenz
1989)
6
,🇬🇧 Verenigd Koninkrijk
Periode Leider Rol
1940–1945, WOII-leiderschap, euroscepsis, NAVO
Winston Churchill
1951–1955
1979–1990 Margaret Thatcher Neoliberalisme, privatisering, vakbondendebat
Derde Weg, Irakoorlog, mensenrechtenwetgeving
1997–2007 Tony Blair
(UK)
2016–2019 Theresa May Brexitonderhandelingen, spanningen rechtsorde
2019– Boris Johnson / Rishi Brexit-realiteit, juridische spanningen met EU-
heden Sunak regelgeving
🇮🇹 Italië
Periode Leider Rol
Christendemocraat, Europese integratie,
1945–1953 Alcide De Gasperi
wederopbouw
1994–2011 Silvio Berlusconi Populist, media-imperium, conflicten met justitie
2021–2022 Mario Draghi Technocraat, financieel vertrouwen tijdens COVID
Nationalistisch-conservatief, euroscepsis met
2022–heden Giorgia Meloni
pragmatisme
🇵🇱 Polen
Periode Leider Rol
1980–1989 Wojciech Jaruzelski Generaal, staat van beleg tegen Solidarność
1990–1995 Lech Wałęsa Leider van Solidarność, eerste verkozen president
Hervorming van gerechtelijke macht, spanningen
2015–heden Andrzej Duda (via PiS)
met EU over rule of law
🇷🇺 Sovjetunie/Rusland
Periode Leider Rol
1924–1953 Joseph Stalin Totalitaire dictatuur, Goelagsysteem, terreur via recht
1953–1964 Nikita Chroesjtsjov De-Stalinisatie, Cuba-crisis, begin ontspanning
Bevroren recht, stagnatie, Brezjnevdoctrine in
1964–1982 Leonid Brezjnev
Oostblok
1985–1991 Mikhail Gorbatsjov Glasnost & perestrojka, democratisering, einde USSR
7
, Centralisatie van macht, hybride regimestructuur,
2000–heden Vladimir Poetin
juridische instrumentalisering, oorlog in Oekraïne
🇺🇸 Verenigde Staten
Periode Leider Rol
1945–1953 Harry Truman Oprichting VN, begin Koude Oorlog, Marshallplan
1981–1989 Ronald Reagan Anticommunisme, neoliberale koers, defensie
2001–2009 George W. Bush 9/11, Patriot Act, War on Terror
Diplomatie, mensenrechten, herstel na financiële
2009–2017 Barack Obama
crisis
2017–2021 Donald Trump America First, ondermijning multilateralisme
Herstel partnerschappen, steun aan Oekraïne,
2021–2025 Joe Biden
klimaatagenda
2025-heden Donald Trump
🇨🇳 China
Periode Leider Rol
Communistische revolutie, Grote Sprong Voorwaarts,
1949–1976 Mao Zedong
Culturele Revolutie
Deng Marktgerichte hervormingen, “socialisme met Chinese
1978–1992
Xiaoping kenmerken”
1992–2002 Jiang Zemin Groei en WTO-toetreding (2001), beperkte liberalisering
Stabiele groei, pragmatisch beleid, sociale ongelijkheid
2002–2012 Hu Jintao
neemt toe
Concentratie van macht, autoritaire tendensen, Belt and
2012–heden Xi Jinping
Road, herdefinitie van internationaal recht
8
, Belangrijke leiders Midden-Oosten en Zuid-Azië
🇪🇬 Egypte
Periode Leider Rol
Nationalisme, Suezcrisis, seculier-socialistisch
1956–1970 Gamal Abdel Nasser
model
Autoritair, stabiliteit met steun van VS,
1981–2011 Hosni Moebarak
onderdrukking
2014–heden Abdel Fattah al-Sisi Militaire controle, repressie, nieuwe grondwet
🇸🇾 Syrië
Periode Leider Rol
Ba’athregime, autoritair, Alawitische
1971–2000 Hafez al-Assad
minderheidscontrole
Burgeroorlog sinds 2011, misdaden tegen
2000–2024 Bashar al-Assad
menselijkheid, internationale verdeeldheid
Ahmed al-Sharaa, ook bekend als Abu Mohammad al-Julani, is
de nieuwe leider van Syrië na de val van Assad. Hij was ooit
leider van Al Qaeda's Syrische tak en oprichter van de
islamistische groep HTS. Onder zijn leiding verdreef HTS het
regime in december 2024. Hoewel HTS nog op terreurlijsten
2025-heden Ahmed al-Sharaa
staat, profileert al-Sharaa zich nu als pragmatisch staatsman.
Hij belooft hervormingen, wil HTS ontbinden, sluit Koerden
deels in, en zoekt internationale erkenning – vooral van Turkije,
Rusland en de VS. Er zijn pas over enkele jaren verkiezingen
gepland.
🇮🇱 Israël
Periode Leider Rol
1948–1963 David Ben-Gurion Oprichter, eerste premier, instellingenbouw
1995–2001 Ehud Barak Oslo-vredesproces, militaire achtergrond
Rechtse koers, juridische conflicten, normalisatie
2009–heden Benjamin Netanyahu
met Arabische landen
🇵🇸 Palestina (PLO / Autoriteit)
Periode Leider Rol
1969–2004 Yasser Arafat Leider PLO, Oslo-akkoorden, betwiste legitimiteit
2005–heden Mahmoud Abbas Beperkte controle, verdeeldheid met Hamas
9
