Geen openboek examen (denkkader is geen theorie, methode die je moet
toepassen) Voorbereiding op een mondelinge vraag (casus ethisch dilemma vb
van stageplaats collega, jezelf, …)
Deel 1 : Begrippenkader
1. Filosofie = nadenken
“Liefde voor de wijsheid” = fundamentele vragen stellen (over het bestaan, de
werkelijkheid, de rede, waarden, taal en het menselijke verstand = alles in vraag
stellen)
1) Wat kan ik weten? Epistemologie
2) Wat moet ik doen? (Hoe moet ik leven?) Ethiek (tak van filosofie)
3) Wat kan ik hopen? Metafysica (houdt zich bezig met de diepere aard v/d
werkelijkheid)
4) Wat is de mens? Wijsgerige antropologie
Filosofie en SW
Bewust worden van eigen opvattingen
Kritisch kijken naar jezelf en naar de samenleving
2. Ethiek = wat moet ik doen?
Een tak v/d filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over
het juiste en goede handelen.
Probeert de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een
handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en belicht de
motieven en consequenties van onze daden.
Ethiek gaat over persoonlijke waarden en morele keuzes, terwijl
deontologie zich richt op professionele verplichtingen en regels.
Beroepsethiek = specifieke beroepsvoorschriften voor bepaalde beroepen
3. Deontologie
Wordt over het algemeen omschreven als een ‘plichtenleer’, dat wat ‘je
moet doen’, waar je je ‘moet aan houden’.
Dit wordt soms opgeschreven of vastgelegd in een ‘ethische of
deontologische’ code (Vb; Eed van hippocrates).
Wordt toegepast in de professionele wereld door middel van regels en
verplichtingen voor beroepsbeoefenaars.
In tegenstelling tot ethiek, die individueel kan variëren, is deontologie een
gedragscode die voor alle professionals geldt.
1
,4. Moraal
Moraal is in een hiërarchisch systeem van waarden en normen dat bepaalt
wat goed en fout is.
Hang vast aan een bepaalde cultuur of gemeenschap.
Geheel van gedragsregels die mensen leiden in hun omgang met anderen.
Komen voort uit religieuze, culturele of filosofische overtuigingen.
Moraal en ethiek?
VERSCHIL KENNEN!
Waar komt moraal vandaan?
NATIVIST EMPIRIST RATIONALIST
Gelooft dat morele Gelooft dat morele Gelooft dat kinderen de
kennis aangeboren is kennis het gevolg is van moraal zelf ontdekken.
(nature). opvoeding (contacten Moraal wordt dus door
Onze geest komt met met volwassenen). Een kinderen zelf
een volle batterij, zoals kind is bij de geboorte geconstrueerd op basis
een in ons hart een onbeschreven blad. van ervaringen met
beschreven besef van (nurture) schade en leed
God (zoals de Bijbel Moraal is dus een gevolg
zegt) of geëvolueerde van leerprocessen uit de
morele gevoelens (zoals kindertijd.
Darwin betoogde).
Conclusie HAIDT
1)Moraal is een combinatie van :
1. Aangeboren vermogens (nature)/geëvolueerde intuïties
2. Aangeleerd = sociaal leren (nurture)
Mensen hebben een sterk intuïtief gevoel over wat goed en fout is en
worstelen om die gevoelens te rechtvaardigen met redeneringen achteraf. Zelfs
wanneer de dienaar (= redenering) met lege handen terugkomt, verandert de
meester (= intuïtie) zijn oordeel niet.
2)Intuïties over morele thema’s komen eerst, strategische redeneringen volgen
Symboliek : geeft aan als we over morele thema’s denken er komt een
gevoel naar boven = intuïtie
3)Als je iemand van gedachten wilt laten veranderen over een morele (of
politieke/ideologische) kwestie, praat dan eerst met de olifant.
= Nieuwe intuïties oproepen in plaats van met nieuwe argumenten komen
2
, Je kan dit doen door:
Respect: ‘op een vriendelijke manier beginnen’, ‘glimlachen’, ‘een goede
luisteraar zijn’
Warmte en openheid voor dialoog uit te stralen
Nooit te zeggen: “je hebt het mis”
Moraaltheorie van Richard Shweder
Ethiek van autonomie - Mensen zijn autonome individuen
= - Vrijheid om te voldoen aan wensen, behoeften en
Individualistische voorkeuren
samenlevingen - Morele concepten : rechten, vrijheid en
rechtvaardigheid
- Egocentrische moraal
Ethiek van - Mensen zijn lid van grotere entiteiten (familie, team,
gemeenschap leger, stam)
- Plicht om de toegewezen rol te vervullen, behoeften
v/d groep staat centraal
- Morele concepten : plicht, hiërarchie, respect en
reputatie
- Sociocentrische moraal
Ethiek van heiligheid - Mensen zijn tijdelijke plaatsen waarin een goddelijke
ziel woont
- Mensen zijn kinderen van God en dienen zich zo te
gedragen
- Morele concepten: heiligheid en zonde, reinheid en
verontreiniging, verheffing en ontaarding.
- Sociocentrische moraal
VUCA
- Volatile : Vluchtigheid, de snelheid waarin onze omgeving verandert.
- Uncertain : Onzekerheid, de moeilijkheid om de toekomst te voorspellen.
- Complex : Complexiteit, het toenemende aantal factoren waarmee we
rekening moeten houden.
- Ambiguous : Ambiguïteit, het gebrek aan duidelijkheid over een bepaalde
situatie.
Universalistische (inclusieve) ethiek
Universalistische of inclusieve ethiek (Kant/Utilitarisme) = stelt een ethiek voorop
dat we altijd en overal rekening moeten houden met iedereen (en niet enkel met
onze eigen groep)
Haalbaar in praktijk?
Mensen voelen zich eerder betrokken bij wat dichtbij is (vrienden, familie,
eigen gemeenschap)
Conservatieve denkers (Edmund Burke) stellen dat dit soort ethiek te
abstract is
Verschillende (wetenschappelijke) onderzoeken : morele intuïties gericht
op directe omgeving
Jonathan H. : moraliteit gestuurd door emoties en intuïties
= SPANNINGSVELD
3
toepassen) Voorbereiding op een mondelinge vraag (casus ethisch dilemma vb
van stageplaats collega, jezelf, …)
Deel 1 : Begrippenkader
1. Filosofie = nadenken
“Liefde voor de wijsheid” = fundamentele vragen stellen (over het bestaan, de
werkelijkheid, de rede, waarden, taal en het menselijke verstand = alles in vraag
stellen)
1) Wat kan ik weten? Epistemologie
2) Wat moet ik doen? (Hoe moet ik leven?) Ethiek (tak van filosofie)
3) Wat kan ik hopen? Metafysica (houdt zich bezig met de diepere aard v/d
werkelijkheid)
4) Wat is de mens? Wijsgerige antropologie
Filosofie en SW
Bewust worden van eigen opvattingen
Kritisch kijken naar jezelf en naar de samenleving
2. Ethiek = wat moet ik doen?
Een tak v/d filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over
het juiste en goede handelen.
Probeert de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een
handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en belicht de
motieven en consequenties van onze daden.
Ethiek gaat over persoonlijke waarden en morele keuzes, terwijl
deontologie zich richt op professionele verplichtingen en regels.
Beroepsethiek = specifieke beroepsvoorschriften voor bepaalde beroepen
3. Deontologie
Wordt over het algemeen omschreven als een ‘plichtenleer’, dat wat ‘je
moet doen’, waar je je ‘moet aan houden’.
Dit wordt soms opgeschreven of vastgelegd in een ‘ethische of
deontologische’ code (Vb; Eed van hippocrates).
Wordt toegepast in de professionele wereld door middel van regels en
verplichtingen voor beroepsbeoefenaars.
In tegenstelling tot ethiek, die individueel kan variëren, is deontologie een
gedragscode die voor alle professionals geldt.
1
,4. Moraal
Moraal is in een hiërarchisch systeem van waarden en normen dat bepaalt
wat goed en fout is.
Hang vast aan een bepaalde cultuur of gemeenschap.
Geheel van gedragsregels die mensen leiden in hun omgang met anderen.
Komen voort uit religieuze, culturele of filosofische overtuigingen.
Moraal en ethiek?
VERSCHIL KENNEN!
Waar komt moraal vandaan?
NATIVIST EMPIRIST RATIONALIST
Gelooft dat morele Gelooft dat morele Gelooft dat kinderen de
kennis aangeboren is kennis het gevolg is van moraal zelf ontdekken.
(nature). opvoeding (contacten Moraal wordt dus door
Onze geest komt met met volwassenen). Een kinderen zelf
een volle batterij, zoals kind is bij de geboorte geconstrueerd op basis
een in ons hart een onbeschreven blad. van ervaringen met
beschreven besef van (nurture) schade en leed
God (zoals de Bijbel Moraal is dus een gevolg
zegt) of geëvolueerde van leerprocessen uit de
morele gevoelens (zoals kindertijd.
Darwin betoogde).
Conclusie HAIDT
1)Moraal is een combinatie van :
1. Aangeboren vermogens (nature)/geëvolueerde intuïties
2. Aangeleerd = sociaal leren (nurture)
Mensen hebben een sterk intuïtief gevoel over wat goed en fout is en
worstelen om die gevoelens te rechtvaardigen met redeneringen achteraf. Zelfs
wanneer de dienaar (= redenering) met lege handen terugkomt, verandert de
meester (= intuïtie) zijn oordeel niet.
2)Intuïties over morele thema’s komen eerst, strategische redeneringen volgen
Symboliek : geeft aan als we over morele thema’s denken er komt een
gevoel naar boven = intuïtie
3)Als je iemand van gedachten wilt laten veranderen over een morele (of
politieke/ideologische) kwestie, praat dan eerst met de olifant.
= Nieuwe intuïties oproepen in plaats van met nieuwe argumenten komen
2
, Je kan dit doen door:
Respect: ‘op een vriendelijke manier beginnen’, ‘glimlachen’, ‘een goede
luisteraar zijn’
Warmte en openheid voor dialoog uit te stralen
Nooit te zeggen: “je hebt het mis”
Moraaltheorie van Richard Shweder
Ethiek van autonomie - Mensen zijn autonome individuen
= - Vrijheid om te voldoen aan wensen, behoeften en
Individualistische voorkeuren
samenlevingen - Morele concepten : rechten, vrijheid en
rechtvaardigheid
- Egocentrische moraal
Ethiek van - Mensen zijn lid van grotere entiteiten (familie, team,
gemeenschap leger, stam)
- Plicht om de toegewezen rol te vervullen, behoeften
v/d groep staat centraal
- Morele concepten : plicht, hiërarchie, respect en
reputatie
- Sociocentrische moraal
Ethiek van heiligheid - Mensen zijn tijdelijke plaatsen waarin een goddelijke
ziel woont
- Mensen zijn kinderen van God en dienen zich zo te
gedragen
- Morele concepten: heiligheid en zonde, reinheid en
verontreiniging, verheffing en ontaarding.
- Sociocentrische moraal
VUCA
- Volatile : Vluchtigheid, de snelheid waarin onze omgeving verandert.
- Uncertain : Onzekerheid, de moeilijkheid om de toekomst te voorspellen.
- Complex : Complexiteit, het toenemende aantal factoren waarmee we
rekening moeten houden.
- Ambiguous : Ambiguïteit, het gebrek aan duidelijkheid over een bepaalde
situatie.
Universalistische (inclusieve) ethiek
Universalistische of inclusieve ethiek (Kant/Utilitarisme) = stelt een ethiek voorop
dat we altijd en overal rekening moeten houden met iedereen (en niet enkel met
onze eigen groep)
Haalbaar in praktijk?
Mensen voelen zich eerder betrokken bij wat dichtbij is (vrienden, familie,
eigen gemeenschap)
Conservatieve denkers (Edmund Burke) stellen dat dit soort ethiek te
abstract is
Verschillende (wetenschappelijke) onderzoeken : morele intuïties gericht
op directe omgeving
Jonathan H. : moraliteit gestuurd door emoties en intuïties
= SPANNINGSVELD
3
