De biologische basis van gedrag
Hoorcollege 1: Een biologische benadering van menselijk gedrag
LEERPAD 0: Inleiding in de biologische basis van gedrag
Biologische invloeden (erfelijkheid, hersenwerking, hormonen, ...) vb. Biologische
invloeden: manier waarop jouw hersnenen werken, hoe hoog jouw concentratieniveau
ligt beïnvloedt hoe gemakkelijk het zal zijn om notities te maken
Cognities (gedachten, overtuigingen, ...) vb. Overtuiging: ik ga goed opletten tijdens deze
les (beïnvloedt jouw gedrag)
Sociale invloeden (interacties met andere mensen) vb. Sociale invloeden: anderen die
ook notities maken, beïnvloeden jouw gedrag waardoor je ook notities gaat maken
Neuromythes
➢ “best training” programma’s die algemene cognitieve verbetering beloven op
basis van specifieke oefeningen
➢ Een EEG scan uitvoeren om ADHD vast te stellen
➢ Het Mozart effect: naar klassieke muziek luisteren maakt je slimmer
➢ Individuen leren beter via hun voorkeursleerstijl (visueel, auditief, kinesthetisch)
Biologische benadering van gedrag: geschiedenis
Dualisme -> evolutieleer -> ontdekkingen in de geneeskunde
Filosofie van de geest = Charles Darwin Donals O. Hebb (1904-1958)
basis psychologie (1809-1882) - Waarnemingen, emoties,
gedachten en herinneringen
- Daagt verklaard vanuit
Lichaam (omhulsel van gedachtegoed hersenactiviteiten
de geest) en geest zijn van Descartes Robert Sperry (1913-1994)
onafhankelijk uit -> lichaam
- Split-brain patiënten (balk
kan geest wel tussen hersenhelften
beïnvloeden doorsnijden om aanvallen te
Griekse oudheid: Plato - Mensen die stoppen(epilepsie) > linker- en
en Aristoteles (400-300 rechterhersenhelft
beter onafhankelijk
v.C.)
aangepast zijn
Biomedisch model als verklaring
aan omgeving
voor psychische problemen
hebben
René Descartes (1596- - Psychofarmaca
1650)
grotere kans
(antidepressiva,
om te antipsychotica)
- Stelt dat geest overleven - Beeldvormingstechnieken (CT,
lichaam kan PET, fMRI)
beïnvloeden Survival of the fittest - Neuropsychologie,
neuropsychopathologie,
(niet
psychofarmacologie, gedrags-
, Kritische kanttekening
Volledige biologische maakbaarheid van de mens?
➔ Enerzijds bevrijdend...
• Ontschuldigend voor ouders en familie van kinderen met ADHD, autisme
schizofrenie, ... -> schuldgevoel wegnemen als er een biologische
oorzaak wordt gegeven (komt dan niet door de ouder dat een kind bv.
ADHD heeft)
➔ MAAR: reductionistisch én gevaarlijk... -> opletten met enkel biologische oorzaak
geven, kan het probleem verkleinen
• Opletten met uitspraken over complexe gedragingen zoals
seksualiteitsbeleving, relatiepatronen of crimineel gedrag
▪ Verantwoordelijkheid? Vrije wil?
▪ Bv. Zaak Filliagi (1994)
- Vermoorde zijn vrouw tijdens een ruzie
- Advocaat spreekt over een biologische oorzaak: psychotische
woede-aanval
- Cliënt was volgens hem biologisch niet in staat om woede te
onderdrukken
- Rechter heeft besloten verklaring niet te aanvaarden
➔ Andere invloeden niet vergeten!
• Sociale druk, omgevingsfactoren, ouders & culturele variabelen
• bv. Taalontwikkeling (we worden allemaal geboren mogelijkheid om taal
te verwerven, als een kind opgroeit in een niet talige omgeving, verwerft
die de taal niet)
Overzicht disciplines
,Klinisch en neuropsychologie
- Klinische neuropsychologie : kijk naar psychische problemen,
stoornissen
- Neuropsychologie: kijkt naar normaal gedrag, functioneren van
de mensen
Een goede werking van het centrale zenuwstelsel
• Somatisch (ledematen worden
aangestuurd: handen, voeten, benen)
• Autonoom (bloedcirculatie,
hartslag, longen, ademhaling,
(processen die heel normaal lijken))
• Sympathisch: acties
• Parasympatisch: rusttoestand
aansturen
Kennis over werking van het centraal zenuwstelsel op basis van onderzoek naar...
• Hersenletsels (bv.gevalstudie K.C.)
• Algemene hersenaandoeningen (bv. Ziekte van Alzheimer)
• Ondervoeding (bv. Ijzer- en jodiumtekort) -> heeft invloed op gedrag of
functioneren, waarom hebben we voeding nodig?
• Medicatie (bv. Chemische werking hersenen)
Gevalstudie K.C. (35 jaar) – Hersenletsel
• 5 jaar geleden betrokken bij motorongeval. Reed om onbekende redenen van de
weg af. Geen andere betrokkenen
, • Buiten bewustzijn naar ziekenhuis gebracht, bloedgezwel verwijderd aan
linkervoorkant van de hersenen. 72 uur buiten bewustzijn .
• Bij ontwaken herkent hij aanvankelijk niemand. Op zevende dag herkent hij
moeder. 4 weken intensieve, 6 weken revalidatie. Woont daarna bij ouders.
• Voor ongeval werkte hij als kwaliteitscontroleur bij een bedrijf van
bouwmaterialen.
Bevindingen onderzoek (5 jaar na ongeval):
• Geen reukzin
• Ziet niets in rechter visuele veld
• Problemen fijne motoriek rechterhand en -voet
• Alert, beleefd, werkt mee. Antwoord op alle vragen en zegt ook wanneer hij het niet
weet
• Niet geagiteerd of rusteloos wanneer hij alleen wordt gelaten
• Luister aandachtig en antwoordt
• Intelligentie en taalbegrip normaal
• Alle initiatief verloren, doet niet uit zichzelf, problemen met complexe opdrachten
en reageert niet op algemene opdrachten zoals “geef korte samenvatting van je
leven”
• Geheugenproblemen
• Zelf geeft hij probelemen met geheugen NIET aan!
Geheugenproblemen:
• Herinnert zich niets meer uit leven voor accident
• Herinnering aan persoonlijke gebeurtenissen is weg
- Verschillende eerdere ongevallen en ziekenhuisopnames
- Verdrinkingsdood broer (weet niet meer dat zijn broer hieraan is gestorven)
- Ontspoorde trein met gevaarlijke stoffen bij huis
- Vrienden
- Fabriek waar hij jarenlang gewerkt heeft
+ begrip woorden, weet naam gereedschappen en hoe die gehanteerd moeten
worden
+ kan stukje bij beetje leren over vroegere gebeurtenissen, maar eerder
feitenkennis (alsof hij er niet bij was)
Hoorcollege 1: Een biologische benadering van menselijk gedrag
LEERPAD 0: Inleiding in de biologische basis van gedrag
Biologische invloeden (erfelijkheid, hersenwerking, hormonen, ...) vb. Biologische
invloeden: manier waarop jouw hersnenen werken, hoe hoog jouw concentratieniveau
ligt beïnvloedt hoe gemakkelijk het zal zijn om notities te maken
Cognities (gedachten, overtuigingen, ...) vb. Overtuiging: ik ga goed opletten tijdens deze
les (beïnvloedt jouw gedrag)
Sociale invloeden (interacties met andere mensen) vb. Sociale invloeden: anderen die
ook notities maken, beïnvloeden jouw gedrag waardoor je ook notities gaat maken
Neuromythes
➢ “best training” programma’s die algemene cognitieve verbetering beloven op
basis van specifieke oefeningen
➢ Een EEG scan uitvoeren om ADHD vast te stellen
➢ Het Mozart effect: naar klassieke muziek luisteren maakt je slimmer
➢ Individuen leren beter via hun voorkeursleerstijl (visueel, auditief, kinesthetisch)
Biologische benadering van gedrag: geschiedenis
Dualisme -> evolutieleer -> ontdekkingen in de geneeskunde
Filosofie van de geest = Charles Darwin Donals O. Hebb (1904-1958)
basis psychologie (1809-1882) - Waarnemingen, emoties,
gedachten en herinneringen
- Daagt verklaard vanuit
Lichaam (omhulsel van gedachtegoed hersenactiviteiten
de geest) en geest zijn van Descartes Robert Sperry (1913-1994)
onafhankelijk uit -> lichaam
- Split-brain patiënten (balk
kan geest wel tussen hersenhelften
beïnvloeden doorsnijden om aanvallen te
Griekse oudheid: Plato - Mensen die stoppen(epilepsie) > linker- en
en Aristoteles (400-300 rechterhersenhelft
beter onafhankelijk
v.C.)
aangepast zijn
Biomedisch model als verklaring
aan omgeving
voor psychische problemen
hebben
René Descartes (1596- - Psychofarmaca
1650)
grotere kans
(antidepressiva,
om te antipsychotica)
- Stelt dat geest overleven - Beeldvormingstechnieken (CT,
lichaam kan PET, fMRI)
beïnvloeden Survival of the fittest - Neuropsychologie,
neuropsychopathologie,
(niet
psychofarmacologie, gedrags-
, Kritische kanttekening
Volledige biologische maakbaarheid van de mens?
➔ Enerzijds bevrijdend...
• Ontschuldigend voor ouders en familie van kinderen met ADHD, autisme
schizofrenie, ... -> schuldgevoel wegnemen als er een biologische
oorzaak wordt gegeven (komt dan niet door de ouder dat een kind bv.
ADHD heeft)
➔ MAAR: reductionistisch én gevaarlijk... -> opletten met enkel biologische oorzaak
geven, kan het probleem verkleinen
• Opletten met uitspraken over complexe gedragingen zoals
seksualiteitsbeleving, relatiepatronen of crimineel gedrag
▪ Verantwoordelijkheid? Vrije wil?
▪ Bv. Zaak Filliagi (1994)
- Vermoorde zijn vrouw tijdens een ruzie
- Advocaat spreekt over een biologische oorzaak: psychotische
woede-aanval
- Cliënt was volgens hem biologisch niet in staat om woede te
onderdrukken
- Rechter heeft besloten verklaring niet te aanvaarden
➔ Andere invloeden niet vergeten!
• Sociale druk, omgevingsfactoren, ouders & culturele variabelen
• bv. Taalontwikkeling (we worden allemaal geboren mogelijkheid om taal
te verwerven, als een kind opgroeit in een niet talige omgeving, verwerft
die de taal niet)
Overzicht disciplines
,Klinisch en neuropsychologie
- Klinische neuropsychologie : kijk naar psychische problemen,
stoornissen
- Neuropsychologie: kijkt naar normaal gedrag, functioneren van
de mensen
Een goede werking van het centrale zenuwstelsel
• Somatisch (ledematen worden
aangestuurd: handen, voeten, benen)
• Autonoom (bloedcirculatie,
hartslag, longen, ademhaling,
(processen die heel normaal lijken))
• Sympathisch: acties
• Parasympatisch: rusttoestand
aansturen
Kennis over werking van het centraal zenuwstelsel op basis van onderzoek naar...
• Hersenletsels (bv.gevalstudie K.C.)
• Algemene hersenaandoeningen (bv. Ziekte van Alzheimer)
• Ondervoeding (bv. Ijzer- en jodiumtekort) -> heeft invloed op gedrag of
functioneren, waarom hebben we voeding nodig?
• Medicatie (bv. Chemische werking hersenen)
Gevalstudie K.C. (35 jaar) – Hersenletsel
• 5 jaar geleden betrokken bij motorongeval. Reed om onbekende redenen van de
weg af. Geen andere betrokkenen
, • Buiten bewustzijn naar ziekenhuis gebracht, bloedgezwel verwijderd aan
linkervoorkant van de hersenen. 72 uur buiten bewustzijn .
• Bij ontwaken herkent hij aanvankelijk niemand. Op zevende dag herkent hij
moeder. 4 weken intensieve, 6 weken revalidatie. Woont daarna bij ouders.
• Voor ongeval werkte hij als kwaliteitscontroleur bij een bedrijf van
bouwmaterialen.
Bevindingen onderzoek (5 jaar na ongeval):
• Geen reukzin
• Ziet niets in rechter visuele veld
• Problemen fijne motoriek rechterhand en -voet
• Alert, beleefd, werkt mee. Antwoord op alle vragen en zegt ook wanneer hij het niet
weet
• Niet geagiteerd of rusteloos wanneer hij alleen wordt gelaten
• Luister aandachtig en antwoordt
• Intelligentie en taalbegrip normaal
• Alle initiatief verloren, doet niet uit zichzelf, problemen met complexe opdrachten
en reageert niet op algemene opdrachten zoals “geef korte samenvatting van je
leven”
• Geheugenproblemen
• Zelf geeft hij probelemen met geheugen NIET aan!
Geheugenproblemen:
• Herinnert zich niets meer uit leven voor accident
• Herinnering aan persoonlijke gebeurtenissen is weg
- Verschillende eerdere ongevallen en ziekenhuisopnames
- Verdrinkingsdood broer (weet niet meer dat zijn broer hieraan is gestorven)
- Ontspoorde trein met gevaarlijke stoffen bij huis
- Vrienden
- Fabriek waar hij jarenlang gewerkt heeft
+ begrip woorden, weet naam gereedschappen en hoe die gehanteerd moeten
worden
+ kan stukje bij beetje leren over vroegere gebeurtenissen, maar eerder
feitenkennis (alsof hij er niet bij was)
