Strafrecht
Week 1
1: doel en plaats van het strafrecht
a. Het bestraffen van personen die een strafbaar feit hebben gepleegd
- Strafdoelen: vergelding, preventie (generale en speciale) en herstel
- vergelding: leed toevoegen, straffen, preventie: afschrikken, herstel: ziet meer op de
slachtoffer, en hoe iemand die vrijkomt zich weer kan voegen in de samenleving
b. Verticale relatie tussen overheid en burger
c. publieke domein van het recht
2: Bronnen van het strafrecht
a. de wet (wetboek van strafrecht en strafvordering)
b. jurisprudentie
c. verdragen en Unierechtelijke regelgeving (in steeds grotere mate dringt de eu door in ons
strafrecht)
3: verhouding materieel - formeel - sanctie
a. materieel strafrecht: belangrijkste algemene leerstukken van strafrechtelijke
aansprakelijkheid (= inhoud van het strafrecht)
b. formeel strafrecht: procedures die moeten worden gevolgd om iemand strafrechtelijk
aansprakelijk te houden
c. sanctierecht: voorwaarden waaronder straffen mogen worden opgelegd en ten uitvoer
worden gelegd
4: relatie tot andere rechtsgebieden
a. vervagende grenzen tussen het strafrecht, bestuursrecht en privaatrecht
b. europeanisering van het strafrecht
- Raad van Europa: Europees verdrag voor de rechten van de mens (EHRM, staat los
van de EU)
- europese unie: harmonisatie van het straf(proces) recht (HvJ eu)
5: Grondslagleer
- De grondslagleer houdt in dat de rechter de formele en materiële vragen beantwoordt op
basis van de tenlastelegging, de officier van justitie bepaalt dus de omvang van het geding.
De hoge raad heeft uitdrukkelijk uitgemaakt dat de geciteerde woorden in relatie tot de in
dezelfde wetsbepalingen gestelde grondslageis, betekenen dat de rechter bij zijn
beraadslaging heeft te letten op hetgeen bij het onderzoek ter terechtzitting omtrent het ten
laste gelegde is gebleken. Het bij het onderzoek gebleken kan dus niet een uitbreiding geven
aan de in de tenlastelegging bepaalde grondslag van het onderzoek
, Leerdoelen
1. Materieel strafrecht van formeel strafrecht onderscheiden;
● Materieel: Het materiële strafrecht regelt in abstracto in welke gevallen een persoon vanwege de
staat kan worden gestraft en welke sancties dan mogen worden opgelegd.
○ belangrijkste algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid (= inhoud van het
strafrecht)
○ Wetboek van Strafrecht
● Formeel: heeft betrekking op de wijze waarop in een concreet geval moet worden vastgesteld of de
strafwet is overtreden en of een bepaald persoon deswege dient te worden gestraft.
○ Procedures die moeten worden gevolgd om iemand strafrechtelijk aansprakelijk te kunnen
stellen.
○ Wetboek van Strafvordering
2. De manieren waarop strafbare feiten kunnen worden ingedeeld benoemen;
➢ Opbouw van strafbepaling
● delictsomschrijving: geeft aan welk ongewenst gedrag strafbaar is gesteld, je kijkt er dus naar
de gedraging
● kwalificatie aanduiding: je maakt duidelijk hoe het gedrag in juridisch opzicht moet worden
benoemd, te herkennen aan ‘als schuldig aan’. Etiket plakken. Staat er niet altijd in!
● Strafbedreiging: bepaalt welk soort straf kan worden opgelegd en wat het maximum is
➢ Bestanddelen / Elementen:
○ Bestanddelen: onderdelen van een delictsomschrijving, die kunnen we zien,
specifieke voorwaarden voor strafbaarheid
○ elementen: ongeschreven voorwaarden voor een strafbaar feit, van elementen gaan
we uit.
■ wederrechtelijkheid: in strijd met het recht
■ verwijtbaarheid: je had anders kunnen handelen maar heeft het niet
gedaan, had anders moeten en kunnen handelen.
➔ Ideaaltypische delictsomschrijving: elementen zijn niet geschreven
➔ niet-ideaaltypisch: elementen zijn in de delictsomschrijving
➢ Subjectief / Objectief
● subjectief (mens rea, intentie van de mens): omdat zij een geestesgesteldheid, intentie van
de verdachte.
○ opzet en schuld
● objectief (actus reus, handelen van de dader): zegt iets over het gedrag, uiterlijk
waarneembaar
➢ misdrijf / overtreding
○ misdrijf: boek II
○ overtreding: boek III.
➢ Formeel delict / materieel delict:
○ formele: handelingen staan in de wet omschreven, het gaat om het handelen, het handelen
is strafbaar gesteld, gevaarzettingsdelicten
■ bijv. diefstal of dragen van vuurwapen
■ (let op woorden als wegnemen, dat duidt bijvoorbeeld op een handeling), je hebt er
vaak nog andere manieren voor (kwalificaties))
, ○ materiële: niet de handelen van het veroorzaken van een gevolg is strafbaar gesteld, het is
dan ook niet belangrijk welke handeling heeft geleid tot dit gevolg
■ bijv. 287 Sr (het gaat erom dat het gevolg is ingetreden)
■ (let op woorden als toe eigent, dat duidt op iets dat al is gebeurd → een gevolg)
➢ Commissie / omissiedelict
○ commissie delict: doen/handelen wordt strafbaar gesteld, actief voor handelen → bijv.
discriminatie, diefstal
○ Omissie: stellen nalaten strafbaar → niet voldoen aan de zorgplicht bijv.
➢ Gekwalificeerd / geprivilegieerd
○ Gekwalificeerd: bouwt op het gronddelict, heeft een extra bestanddeel en dat extra
bestanddeel werkt strafverzwarend, het heeft dus een hogere strafbedreiging.
■ meer strafwaardig → art 228a Sr
○ geprivilegieerd: variatie op het gronddelict, maar het betreft een lichtere variant. Er komt ook
een bestanddeel bij maar die werkt minder strafverzwarend, het heeft dus een lagere
strafbedreiging.
■ minder strafwaardig → art 290 Sr
Voorbeeld:
A. 302 Sr:
a. bestanddelen: de tot gevolg, een ander, zwaar letsel toebrengen, opzettelijk, elementen:
verwijtbaarheid, wederrechtelijkheid
b. subjectief: opzettelijk, objectief: een ander, de tot gevolg, zwaar letsel toebrengen
c. misdrijf want het delict staat in boek II Sr
d. Materieel: omdat het veroorzaken van een gevolg strafbaar is gesteld
e. Commissiedelict: want een doen/handelen wordt strafbaar gesteld
f. lid 1: gekwalificeerd, lid 2: gekwalificeerd
g. Kwalificatie: zware mishandeling
h. Strafbedreiging: Lid 1, gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde
categorie en lid 2: gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren of geldboete van de vijfde
categorie
i. Bestanddelen in de tenlastelegging: alle bestanddelen
B. 444 Sr
a. bestanddelen: Wettelijk als getuige, als deskundige of als tolk opgeroepen, wegblijft,
wederrechtelijk, elementen: verwijtbaarheid
b. subjectief: n.v.t., objectief: wettelijk als getuige, als deskundige of als tolk opgeroepen,
wegblijft, wederrechtelijk
c. overtreding want het delict staat in boek III Sr
d. formeel: omdat de handeling strafbaar is gesteld
e. Omissiedelict: want nalaten wordt strafbaar gesteld
f. Geprivilegieerd/gekwalificeerd?: geen van beide
g. Kwalificatie aanduiding: ontbreekt
h. Strafbedreiging: een geldboete van de eerste categorie
i. Bestanddelen in de tenlastelegging: alle bestanddelen
3. Bestanddelen van elementen onderscheiden;
● Bestanddelen: onderdelen van een delictsomschrijving, die kunnen we zien, specifieke voorwaarden
voor strafbaarheid
● elementen: ongeschreven voorwaarden voor een strafbaar feit, van elementen gaan we uit.
, ○ wederrechtelijkheid: in strijd met het recht
○ verwijtbaarheid: je had anders kunnen handelen maar heeft het niet gedaan, had anders
moeten en kunnen handelen.
- Elementen zijn wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid (schuld), tenzij het in de
delictsomschrijving is opgenomen, dan zijn het bestanddelen en dus onderdeel van de
delictsomschrijving en moeten het bewezen worden.
- Bij schuld is wederrechtelijkheid inbegrepen, dus onder schuld valt verwijtbaarheid en
wederrechtelijkheid. Hij had anders kunnen (verwijten) en moeten (wederrechtelijkheid)
handelen. Dus als schuld als bestanddeel is opgenomen, is wederrechtelijkheid ook geen
element maat bestanddeel.
4. De structuur van het strafbare feit uiteen kunnen zetten;
➢ 1: Menselijke gedraging
a. menselijk: alleen personen kunnen aansprakelijk worden gehouden
b. gedraging: fysiek gedraging begrip
i. commissie (verwijtbaar handelen) versus omissie (verwijtbaar nalaten), het kan ook
‘ten dele omissie', of ‘oneigenlijke commissiedelict' zijn!
➢ 2: Wettelijke delictsomschrijving (bestanddelen)
a. gedraging zijn pas strafbaar als ze in de wet zijn terug te vinden (legaliteitsbeginsel)
b. juridische duiding van de menselijke gedraging (bijv. mishandeling)
➢ 3: Wederrechtelijkheid (element)
a. “in strijd met het objectieve recht (geschreven en ongeschreven)’
b. wordt in beginsel verondersteld aanwezig te zijn
i. Tenzij: rechtvaardigingsgrond
➢ 4: Aan schuld te wijten (element)
a. verwijtbaarheid: toerekening van het feit aan de dader
i. geen straf zonder schuld
b. wordt in beginsel verondersteld aanwezig te zijn
i. tenzij schulduitsluitingsgrond
5. De betekenis van het legaliteitsbeginsel uitleggen en het legaliteitsbeginsel toepassen op een
casus
● In Art 16 Gw en art 1 Sr wordt de legaliteitsbeginsel (nulla poena-regel gevonden);
● Deze regel houdt in dat geen feit strafbaar is dan uit kracht van een daaraan voorafgaande wettelijke
strafbepaling. Voor strafbaarheid is een wettelijke strafbepaling vereist, die bovendien aan het feit
moet zijn voorafgegaan. Terugwerkende kracht is dus, althans in beginsel, uitgesloten;
● Hieruit kunnen de volgende 4 sub regels worden afgeleid:
○ Lex scripta: strafbepaling vereist een schriftelijke strafbepaling
■ Een straf moet gebaseerd zijn op een formele wet, vastgelegd in het Nederlands.
○ Lex praevia: strafbaarstelling mogen geen terugwerkende kracht hebben
■ tenzij lex mitior: indien de wet voor de verdachte in zijn voordeel wordt herzien (lid
2)
○ Lex certa (‘bestimmtheitsgebot’): strafbaarstelling moet zo precies mogelijke worden
geformuleerd
■ spanning tussen strakke en precieze strafbaarstelling en geen overvloed willen aan
wetten → onbehoorlijk gedrag arrest!:
● "Wat is onbehoorlijk gedrag?"
Week 1
1: doel en plaats van het strafrecht
a. Het bestraffen van personen die een strafbaar feit hebben gepleegd
- Strafdoelen: vergelding, preventie (generale en speciale) en herstel
- vergelding: leed toevoegen, straffen, preventie: afschrikken, herstel: ziet meer op de
slachtoffer, en hoe iemand die vrijkomt zich weer kan voegen in de samenleving
b. Verticale relatie tussen overheid en burger
c. publieke domein van het recht
2: Bronnen van het strafrecht
a. de wet (wetboek van strafrecht en strafvordering)
b. jurisprudentie
c. verdragen en Unierechtelijke regelgeving (in steeds grotere mate dringt de eu door in ons
strafrecht)
3: verhouding materieel - formeel - sanctie
a. materieel strafrecht: belangrijkste algemene leerstukken van strafrechtelijke
aansprakelijkheid (= inhoud van het strafrecht)
b. formeel strafrecht: procedures die moeten worden gevolgd om iemand strafrechtelijk
aansprakelijk te houden
c. sanctierecht: voorwaarden waaronder straffen mogen worden opgelegd en ten uitvoer
worden gelegd
4: relatie tot andere rechtsgebieden
a. vervagende grenzen tussen het strafrecht, bestuursrecht en privaatrecht
b. europeanisering van het strafrecht
- Raad van Europa: Europees verdrag voor de rechten van de mens (EHRM, staat los
van de EU)
- europese unie: harmonisatie van het straf(proces) recht (HvJ eu)
5: Grondslagleer
- De grondslagleer houdt in dat de rechter de formele en materiële vragen beantwoordt op
basis van de tenlastelegging, de officier van justitie bepaalt dus de omvang van het geding.
De hoge raad heeft uitdrukkelijk uitgemaakt dat de geciteerde woorden in relatie tot de in
dezelfde wetsbepalingen gestelde grondslageis, betekenen dat de rechter bij zijn
beraadslaging heeft te letten op hetgeen bij het onderzoek ter terechtzitting omtrent het ten
laste gelegde is gebleken. Het bij het onderzoek gebleken kan dus niet een uitbreiding geven
aan de in de tenlastelegging bepaalde grondslag van het onderzoek
, Leerdoelen
1. Materieel strafrecht van formeel strafrecht onderscheiden;
● Materieel: Het materiële strafrecht regelt in abstracto in welke gevallen een persoon vanwege de
staat kan worden gestraft en welke sancties dan mogen worden opgelegd.
○ belangrijkste algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid (= inhoud van het
strafrecht)
○ Wetboek van Strafrecht
● Formeel: heeft betrekking op de wijze waarop in een concreet geval moet worden vastgesteld of de
strafwet is overtreden en of een bepaald persoon deswege dient te worden gestraft.
○ Procedures die moeten worden gevolgd om iemand strafrechtelijk aansprakelijk te kunnen
stellen.
○ Wetboek van Strafvordering
2. De manieren waarop strafbare feiten kunnen worden ingedeeld benoemen;
➢ Opbouw van strafbepaling
● delictsomschrijving: geeft aan welk ongewenst gedrag strafbaar is gesteld, je kijkt er dus naar
de gedraging
● kwalificatie aanduiding: je maakt duidelijk hoe het gedrag in juridisch opzicht moet worden
benoemd, te herkennen aan ‘als schuldig aan’. Etiket plakken. Staat er niet altijd in!
● Strafbedreiging: bepaalt welk soort straf kan worden opgelegd en wat het maximum is
➢ Bestanddelen / Elementen:
○ Bestanddelen: onderdelen van een delictsomschrijving, die kunnen we zien,
specifieke voorwaarden voor strafbaarheid
○ elementen: ongeschreven voorwaarden voor een strafbaar feit, van elementen gaan
we uit.
■ wederrechtelijkheid: in strijd met het recht
■ verwijtbaarheid: je had anders kunnen handelen maar heeft het niet
gedaan, had anders moeten en kunnen handelen.
➔ Ideaaltypische delictsomschrijving: elementen zijn niet geschreven
➔ niet-ideaaltypisch: elementen zijn in de delictsomschrijving
➢ Subjectief / Objectief
● subjectief (mens rea, intentie van de mens): omdat zij een geestesgesteldheid, intentie van
de verdachte.
○ opzet en schuld
● objectief (actus reus, handelen van de dader): zegt iets over het gedrag, uiterlijk
waarneembaar
➢ misdrijf / overtreding
○ misdrijf: boek II
○ overtreding: boek III.
➢ Formeel delict / materieel delict:
○ formele: handelingen staan in de wet omschreven, het gaat om het handelen, het handelen
is strafbaar gesteld, gevaarzettingsdelicten
■ bijv. diefstal of dragen van vuurwapen
■ (let op woorden als wegnemen, dat duidt bijvoorbeeld op een handeling), je hebt er
vaak nog andere manieren voor (kwalificaties))
, ○ materiële: niet de handelen van het veroorzaken van een gevolg is strafbaar gesteld, het is
dan ook niet belangrijk welke handeling heeft geleid tot dit gevolg
■ bijv. 287 Sr (het gaat erom dat het gevolg is ingetreden)
■ (let op woorden als toe eigent, dat duidt op iets dat al is gebeurd → een gevolg)
➢ Commissie / omissiedelict
○ commissie delict: doen/handelen wordt strafbaar gesteld, actief voor handelen → bijv.
discriminatie, diefstal
○ Omissie: stellen nalaten strafbaar → niet voldoen aan de zorgplicht bijv.
➢ Gekwalificeerd / geprivilegieerd
○ Gekwalificeerd: bouwt op het gronddelict, heeft een extra bestanddeel en dat extra
bestanddeel werkt strafverzwarend, het heeft dus een hogere strafbedreiging.
■ meer strafwaardig → art 228a Sr
○ geprivilegieerd: variatie op het gronddelict, maar het betreft een lichtere variant. Er komt ook
een bestanddeel bij maar die werkt minder strafverzwarend, het heeft dus een lagere
strafbedreiging.
■ minder strafwaardig → art 290 Sr
Voorbeeld:
A. 302 Sr:
a. bestanddelen: de tot gevolg, een ander, zwaar letsel toebrengen, opzettelijk, elementen:
verwijtbaarheid, wederrechtelijkheid
b. subjectief: opzettelijk, objectief: een ander, de tot gevolg, zwaar letsel toebrengen
c. misdrijf want het delict staat in boek II Sr
d. Materieel: omdat het veroorzaken van een gevolg strafbaar is gesteld
e. Commissiedelict: want een doen/handelen wordt strafbaar gesteld
f. lid 1: gekwalificeerd, lid 2: gekwalificeerd
g. Kwalificatie: zware mishandeling
h. Strafbedreiging: Lid 1, gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde
categorie en lid 2: gevangenisstraf van ten hoogste tien jaren of geldboete van de vijfde
categorie
i. Bestanddelen in de tenlastelegging: alle bestanddelen
B. 444 Sr
a. bestanddelen: Wettelijk als getuige, als deskundige of als tolk opgeroepen, wegblijft,
wederrechtelijk, elementen: verwijtbaarheid
b. subjectief: n.v.t., objectief: wettelijk als getuige, als deskundige of als tolk opgeroepen,
wegblijft, wederrechtelijk
c. overtreding want het delict staat in boek III Sr
d. formeel: omdat de handeling strafbaar is gesteld
e. Omissiedelict: want nalaten wordt strafbaar gesteld
f. Geprivilegieerd/gekwalificeerd?: geen van beide
g. Kwalificatie aanduiding: ontbreekt
h. Strafbedreiging: een geldboete van de eerste categorie
i. Bestanddelen in de tenlastelegging: alle bestanddelen
3. Bestanddelen van elementen onderscheiden;
● Bestanddelen: onderdelen van een delictsomschrijving, die kunnen we zien, specifieke voorwaarden
voor strafbaarheid
● elementen: ongeschreven voorwaarden voor een strafbaar feit, van elementen gaan we uit.
, ○ wederrechtelijkheid: in strijd met het recht
○ verwijtbaarheid: je had anders kunnen handelen maar heeft het niet gedaan, had anders
moeten en kunnen handelen.
- Elementen zijn wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid (schuld), tenzij het in de
delictsomschrijving is opgenomen, dan zijn het bestanddelen en dus onderdeel van de
delictsomschrijving en moeten het bewezen worden.
- Bij schuld is wederrechtelijkheid inbegrepen, dus onder schuld valt verwijtbaarheid en
wederrechtelijkheid. Hij had anders kunnen (verwijten) en moeten (wederrechtelijkheid)
handelen. Dus als schuld als bestanddeel is opgenomen, is wederrechtelijkheid ook geen
element maat bestanddeel.
4. De structuur van het strafbare feit uiteen kunnen zetten;
➢ 1: Menselijke gedraging
a. menselijk: alleen personen kunnen aansprakelijk worden gehouden
b. gedraging: fysiek gedraging begrip
i. commissie (verwijtbaar handelen) versus omissie (verwijtbaar nalaten), het kan ook
‘ten dele omissie', of ‘oneigenlijke commissiedelict' zijn!
➢ 2: Wettelijke delictsomschrijving (bestanddelen)
a. gedraging zijn pas strafbaar als ze in de wet zijn terug te vinden (legaliteitsbeginsel)
b. juridische duiding van de menselijke gedraging (bijv. mishandeling)
➢ 3: Wederrechtelijkheid (element)
a. “in strijd met het objectieve recht (geschreven en ongeschreven)’
b. wordt in beginsel verondersteld aanwezig te zijn
i. Tenzij: rechtvaardigingsgrond
➢ 4: Aan schuld te wijten (element)
a. verwijtbaarheid: toerekening van het feit aan de dader
i. geen straf zonder schuld
b. wordt in beginsel verondersteld aanwezig te zijn
i. tenzij schulduitsluitingsgrond
5. De betekenis van het legaliteitsbeginsel uitleggen en het legaliteitsbeginsel toepassen op een
casus
● In Art 16 Gw en art 1 Sr wordt de legaliteitsbeginsel (nulla poena-regel gevonden);
● Deze regel houdt in dat geen feit strafbaar is dan uit kracht van een daaraan voorafgaande wettelijke
strafbepaling. Voor strafbaarheid is een wettelijke strafbepaling vereist, die bovendien aan het feit
moet zijn voorafgegaan. Terugwerkende kracht is dus, althans in beginsel, uitgesloten;
● Hieruit kunnen de volgende 4 sub regels worden afgeleid:
○ Lex scripta: strafbepaling vereist een schriftelijke strafbepaling
■ Een straf moet gebaseerd zijn op een formele wet, vastgelegd in het Nederlands.
○ Lex praevia: strafbaarstelling mogen geen terugwerkende kracht hebben
■ tenzij lex mitior: indien de wet voor de verdachte in zijn voordeel wordt herzien (lid
2)
○ Lex certa (‘bestimmtheitsgebot’): strafbaarstelling moet zo precies mogelijke worden
geformuleerd
■ spanning tussen strakke en precieze strafbaarstelling en geen overvloed willen aan
wetten → onbehoorlijk gedrag arrest!:
● "Wat is onbehoorlijk gedrag?"
