DEEL 2 – FYSIOLOGIE VAN DE
BLOEDSOMLOOP
2e bachelor geneeskunde
KU LEUVEN Nieuwe curriculum sinds 2023-2024
,INHOUDSOPGAVE
0.1 Waarom is er nood aan een cardiovasculair systeem? ........................................................................ 4
0.2 De organisatie van het cardiovasculaire systeem ................................................................................ 4
0.3 De fundamentele elementen die bloedstroming (flow) doorheen het hart en bloedvaten
bepalen/beschrijven ........................................................................................................................................... 5
Kan ik het? – enkele vragen .............................................................................................................................. 7
1.0 inleiding: rol van de microcirculatie ............................................................................................................. 8
0.1 De anatomie van de microcirculatie ..................................................................................................... 8
1.2 De uitwisseling van stoffen thv de capillairen............................................................................................. 9
1.2.1 De uitwisseling van opgeloste stoffen ........................................................................................................................ 10
1.2.1.1 Gasuitwisseling ..................................................................................................................................................... 10
1.2.1.2 Kleine wateroplosbare stoffen .......................................................................................................................... 13
1.2.1.3 Uitwisseling van macromoleculen ...................................................................................................................... 13
1.2.2 De uitwisseling van water ............................................................................................................................................. 14
1.3 De lymfevaten ............................................................................................................................................ 15
1.4 De regeling van de microcirculatie ............................................................................................................. 17
1.5 Samenvatting: ............................................................................................................................................ 18
2.1 elektrofysiologie ........................................................................................................................................ 19
2.1.1 waarom electrische activiteit? ...................................................................................................................................... 19
2.1.2 componenten van het elektrische weefsel ................................................................................................................... 19
2.1.3 cellulaire elektrofysiologie ........................................................................................................................................... 20
2.1.3.1 actiepotentiaal ..................................................................................................................................................... 20
2.1.3.2 conductie ................................................................................................................................................................ 23
2.1.3.3 modulatie van het hartritme ............................................................................................................................... 25
2.2 ECG ............................................................................................................................................................ 26
2.2.1 Definitie en doel ............................................................................................................................................................ 26
2.2.2 nomenclatuur .................................................................................................................................................................. 26
2.2.3 elementaire begrippen .................................................................................................................................................. 27
2.2.4 het normale ECG ........................................................................................................................................................... 29
Stap 1: identificeer de kalibratie waarden.................................................................................................................. 29
Stap 2: interpretatie van de deflecties, segmenten en intervallen .......................................................................... 30
2.2.5 inleiding tot ritmestoornissen ....................................................................................................................................... 33
2.2.5.1 ritmestoornissen ten gevolge van abnormale prikkelvorming ..................................................................... 34
2.2.5.2 ritmestoornissen ten gevolge van abnormale prikkelgeleiding .................................................................. 36
2.2.6 ischemie op het ECG ......................................................................................................................................... 38
2.2.6.1 Effecten van ischemie op cellulair niveau ........................................................................................................ 39
2.2.6.2 effect van de cellulaire veranderingen op het actiepotentiaal.................................................................. 39
2.2.6.3 effect van de AP veranderingen op het ECG ................................................................................................ 40
1
,4.0 inleiding ..................................................................................................................................................... 42
4.1 de hartcyclus .............................................................................................................................................. 42
4.1.1 duur ................................................................................................................................................................................. 42
4.1.2 4 fasen ............................................................................................................................................................................ 42
4.1.3 Verandering in druk, volume, flow, ECG, Harttonen en morfologie ..................................................................... 44
4.1.3.1 veranderingen in volume gedurende de hartcyclus ...................................................................................... 44
4.1.3.2 veranderingen in druk en ECG gedurende de hartcyclus ............................................................................ 44
4.1.3.3 veranderingen in harttonen en flow gedurende de hartcyclus ................................................................... 46
4.1.3.4 veranderingen in morfologie gedurende de hartcyclus ............................................................................... 47
4.1.4 rechts VS links ................................................................................................................................................................ 47
4.1.5 hartcyclus: pulsatiele flow+drukgolf in de grote bloedvaten ................................................................................. 48
4.1.6 arteriële en veneuze drukgolven ................................................................................................................................. 49
4.1.6.1 ateriële bloeddruk ..................................................................................................................................... 49
4.1.6.2 Veneuze bloeddruk .................................................................................................................................... 50
4.2 dynamica: pompwerking + regulatie ........................................................................................................ 52
4.2.1 Morfologische en cellulaire kenmerken van het hart die de pompwerking mogelijk maken .............................. 52
4.2.1.1 morfologische aanpassingen van het hart aan de pompfunctie ................................................................. 52
4.2.1.2 celullaire aanpassingen voor de pompfunctie ............................................................................................... 52
4.2.2 Evaluatie van de pompwerking ................................................................................................................................... 54
4.2.2.1 Meting van volumes: ............................................................................................................................................ 54
4.2.2.2 Meting van druk: .................................................................................................................................................. 54
4.2.2.3 Meting van flowsnelheden: ................................................................................................................................ 56
4.2.2.4 Meting van flow: .................................................................................................................................................. 57
4.2.2.5 Andere evaluatiemethoden: ............................................................................................................................... 58
4.2.3 Regulatie van de pompwerking................................................................................................................................... 58
4.2.3.1 preload .................................................................................................................................................................. 59
4.2.3.2 diastolische functie ............................................................................................................................................... 60
4.2.3.3 afterload ............................................................................................................................................................... 63
4.2.3.4 contractiliteit .......................................................................................................................................................... 64
4.2.3.5 samenvatting regulatie pompwerking ............................................................................................................. 66
4.2.3.6 opbouw van de cardiale functiecurve ............................................................................................................. 66
5.1 bloeddruk en cardiovasculaire controle ..................................................................................................... 68
5.2 korte termijnscontrole MAP ........................................................................................................................ 69
5.2.1 de baroreceptor feedback-loop...................................................................................................................... 69
5.2.1.1 detectoren en afferenten ................................................................................................................................... 69
5.2.1.2 coördinerend centrum .......................................................................................................................................... 71
5.2.1.3 efferenten .............................................................................................................................................................. 71
5.2.1.4 effectoren .............................................................................................................................................................. 72
5.2.1.5 Samenvatting baroreceptor feedback-loop .................................................................................................. 73
5.2.2 de chemoreceptor feedback-loop ............................................................................................................................... 73
5.3 regulatie van de cardiac output ................................................................................................................. 73
5.3.1 neurale regulatie van het hartdebiet (CO)................................................................................................................ 74
5.4 matching van de veneuze retour en het hartdebiet.................................................................................... 76
5.4.1 vasculaire functiecurve ................................................................................................................................................. 76
2
, 5.4.2 integratie: vasculaire en cardiale functiecurve.......................................................................................................... 78
5.4.3 toepassing: Hartfalen ................................................................................................................................................... 80
5.5 middellange tot lange termijncontrole ....................................................................................................... 81
6.1 inleiding ..................................................................................................................................................... 82
6.2 de hersenen ................................................................................................................................................ 82
6.2.1 anatomische aanpassingen voor perfusiegarantie ................................................................................................... 82
6.2.2 drijfveer voor craniale perfusie: verband tussen de ICP en CPP ........................................................................... 83
6.2.3 regulatie van de perfusie ............................................................................................................................................. 83
6.2.4 cushing reflex ................................................................................................................................................................ 84
3
BLOEDSOMLOOP
2e bachelor geneeskunde
KU LEUVEN Nieuwe curriculum sinds 2023-2024
,INHOUDSOPGAVE
0.1 Waarom is er nood aan een cardiovasculair systeem? ........................................................................ 4
0.2 De organisatie van het cardiovasculaire systeem ................................................................................ 4
0.3 De fundamentele elementen die bloedstroming (flow) doorheen het hart en bloedvaten
bepalen/beschrijven ........................................................................................................................................... 5
Kan ik het? – enkele vragen .............................................................................................................................. 7
1.0 inleiding: rol van de microcirculatie ............................................................................................................. 8
0.1 De anatomie van de microcirculatie ..................................................................................................... 8
1.2 De uitwisseling van stoffen thv de capillairen............................................................................................. 9
1.2.1 De uitwisseling van opgeloste stoffen ........................................................................................................................ 10
1.2.1.1 Gasuitwisseling ..................................................................................................................................................... 10
1.2.1.2 Kleine wateroplosbare stoffen .......................................................................................................................... 13
1.2.1.3 Uitwisseling van macromoleculen ...................................................................................................................... 13
1.2.2 De uitwisseling van water ............................................................................................................................................. 14
1.3 De lymfevaten ............................................................................................................................................ 15
1.4 De regeling van de microcirculatie ............................................................................................................. 17
1.5 Samenvatting: ............................................................................................................................................ 18
2.1 elektrofysiologie ........................................................................................................................................ 19
2.1.1 waarom electrische activiteit? ...................................................................................................................................... 19
2.1.2 componenten van het elektrische weefsel ................................................................................................................... 19
2.1.3 cellulaire elektrofysiologie ........................................................................................................................................... 20
2.1.3.1 actiepotentiaal ..................................................................................................................................................... 20
2.1.3.2 conductie ................................................................................................................................................................ 23
2.1.3.3 modulatie van het hartritme ............................................................................................................................... 25
2.2 ECG ............................................................................................................................................................ 26
2.2.1 Definitie en doel ............................................................................................................................................................ 26
2.2.2 nomenclatuur .................................................................................................................................................................. 26
2.2.3 elementaire begrippen .................................................................................................................................................. 27
2.2.4 het normale ECG ........................................................................................................................................................... 29
Stap 1: identificeer de kalibratie waarden.................................................................................................................. 29
Stap 2: interpretatie van de deflecties, segmenten en intervallen .......................................................................... 30
2.2.5 inleiding tot ritmestoornissen ....................................................................................................................................... 33
2.2.5.1 ritmestoornissen ten gevolge van abnormale prikkelvorming ..................................................................... 34
2.2.5.2 ritmestoornissen ten gevolge van abnormale prikkelgeleiding .................................................................. 36
2.2.6 ischemie op het ECG ......................................................................................................................................... 38
2.2.6.1 Effecten van ischemie op cellulair niveau ........................................................................................................ 39
2.2.6.2 effect van de cellulaire veranderingen op het actiepotentiaal.................................................................. 39
2.2.6.3 effect van de AP veranderingen op het ECG ................................................................................................ 40
1
,4.0 inleiding ..................................................................................................................................................... 42
4.1 de hartcyclus .............................................................................................................................................. 42
4.1.1 duur ................................................................................................................................................................................. 42
4.1.2 4 fasen ............................................................................................................................................................................ 42
4.1.3 Verandering in druk, volume, flow, ECG, Harttonen en morfologie ..................................................................... 44
4.1.3.1 veranderingen in volume gedurende de hartcyclus ...................................................................................... 44
4.1.3.2 veranderingen in druk en ECG gedurende de hartcyclus ............................................................................ 44
4.1.3.3 veranderingen in harttonen en flow gedurende de hartcyclus ................................................................... 46
4.1.3.4 veranderingen in morfologie gedurende de hartcyclus ............................................................................... 47
4.1.4 rechts VS links ................................................................................................................................................................ 47
4.1.5 hartcyclus: pulsatiele flow+drukgolf in de grote bloedvaten ................................................................................. 48
4.1.6 arteriële en veneuze drukgolven ................................................................................................................................. 49
4.1.6.1 ateriële bloeddruk ..................................................................................................................................... 49
4.1.6.2 Veneuze bloeddruk .................................................................................................................................... 50
4.2 dynamica: pompwerking + regulatie ........................................................................................................ 52
4.2.1 Morfologische en cellulaire kenmerken van het hart die de pompwerking mogelijk maken .............................. 52
4.2.1.1 morfologische aanpassingen van het hart aan de pompfunctie ................................................................. 52
4.2.1.2 celullaire aanpassingen voor de pompfunctie ............................................................................................... 52
4.2.2 Evaluatie van de pompwerking ................................................................................................................................... 54
4.2.2.1 Meting van volumes: ............................................................................................................................................ 54
4.2.2.2 Meting van druk: .................................................................................................................................................. 54
4.2.2.3 Meting van flowsnelheden: ................................................................................................................................ 56
4.2.2.4 Meting van flow: .................................................................................................................................................. 57
4.2.2.5 Andere evaluatiemethoden: ............................................................................................................................... 58
4.2.3 Regulatie van de pompwerking................................................................................................................................... 58
4.2.3.1 preload .................................................................................................................................................................. 59
4.2.3.2 diastolische functie ............................................................................................................................................... 60
4.2.3.3 afterload ............................................................................................................................................................... 63
4.2.3.4 contractiliteit .......................................................................................................................................................... 64
4.2.3.5 samenvatting regulatie pompwerking ............................................................................................................. 66
4.2.3.6 opbouw van de cardiale functiecurve ............................................................................................................. 66
5.1 bloeddruk en cardiovasculaire controle ..................................................................................................... 68
5.2 korte termijnscontrole MAP ........................................................................................................................ 69
5.2.1 de baroreceptor feedback-loop...................................................................................................................... 69
5.2.1.1 detectoren en afferenten ................................................................................................................................... 69
5.2.1.2 coördinerend centrum .......................................................................................................................................... 71
5.2.1.3 efferenten .............................................................................................................................................................. 71
5.2.1.4 effectoren .............................................................................................................................................................. 72
5.2.1.5 Samenvatting baroreceptor feedback-loop .................................................................................................. 73
5.2.2 de chemoreceptor feedback-loop ............................................................................................................................... 73
5.3 regulatie van de cardiac output ................................................................................................................. 73
5.3.1 neurale regulatie van het hartdebiet (CO)................................................................................................................ 74
5.4 matching van de veneuze retour en het hartdebiet.................................................................................... 76
5.4.1 vasculaire functiecurve ................................................................................................................................................. 76
2
, 5.4.2 integratie: vasculaire en cardiale functiecurve.......................................................................................................... 78
5.4.3 toepassing: Hartfalen ................................................................................................................................................... 80
5.5 middellange tot lange termijncontrole ....................................................................................................... 81
6.1 inleiding ..................................................................................................................................................... 82
6.2 de hersenen ................................................................................................................................................ 82
6.2.1 anatomische aanpassingen voor perfusiegarantie ................................................................................................... 82
6.2.2 drijfveer voor craniale perfusie: verband tussen de ICP en CPP ........................................................................... 83
6.2.3 regulatie van de perfusie ............................................................................................................................................. 83
6.2.4 cushing reflex ................................................................................................................................................................ 84
3