Sociologie semester 1
Deel 1: Ik en de samenleving
Inleiding: sociologie en sociologische
verbeelding
Micro- niveau kleinste, dichtste groepen, directe contacten (gezin, familie)
Meso- niveau organisaties van de samenleving (student aan hogent, lid van jeugdbeweging)
Macro- niveau verre contacten (burger)
Op elk niveau heb je verschillende posities waaraan verschillende verwachtingen hangen
0.1 SAMENLEVING(SVERBANDEN) EN DE TEMPORELE EN
SOCIALE RUIMTE ROND HET SPEELVELD
Speelveld afgebakend, je kan volwaardig deelnemen aan de samenleving, die kunnen aan van het aanbod
van het speelveld (samenleving) ten volle gebruik maken. Ook mensen die buiten het
speelveld staan, bijvoorbeeld door armoede is de sociale uitsluiting enorm, omdat je niet
meer kan gebruik maken van de aanbiedingen van het speelveld.
Vergelijking hogent je moet aan bepaalde voorwaarden doen om een opleiding te kunnen starten
Spelers nemen verschillende posities in in het speelveld. Aan die verschillende posities hangen
verschillende verwachtingen, taken.
Rollen verschillende rollen moeten ingevuld worden
Status een waardering die vasthangt aan een bepaalde rol. De ene job krijgt een hogere status dan de
andere, terwijl wel alle jobs (rollen) moeten ingevuld worden
Vergelijking hogent hiërarchische structuur zodat het beleid van de school kan worden uitgevoerd. De docenten
worden ondergebracht onder verschillende teams, daaronder staan de studenten,…
Spel ons handelen afstellen op de mensen rondom ons. Ons bewust en onbewust aanpassen aan de
anderen.
Spelregels
Vergelijking met hogent beleid, afspraken, informele regels, examenbeleid,…
0.2 WAT BESTUDEERT DE SOCIOLOGIE
Sociologie samenlevingskunde
Sociologen interesse in:
1. Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
2. Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
3. Door welke wetmatigheden (regels, afspraken binnen de groepen) worden ze gestuurd?
1
,H1: Op ontdekkingstocht door bekend
gebied?
Als je alleen kijkt naar wat observeerbaar is, kan je nooit een gedrag begrijpen, je moet kijken naar de context. Als je niet in staat bent om
dieper te graven, om te kijken naar de oorzaak van een gedrag ga je niet begrijpen waarom bepaald gedrag gesteld wordt.
Letterlijke betekenis sociologie samenlevingskunde.
Socius metgezel
Logos kennis
Sociologen onderzoeken hoe mensen samenleven in allerhande sociale verbanden en wat de kenmerken
zijn van die samenlevingsverbanden en door welke wetmatigheden ze worden gestuurd.
1.1 HET DAGELIJKSE LEVEN DOOR DE BRIL VAN DE
SOCIOLOOG
Sociologische verbeelding Het bewustzijn dat onze individuele ervarings- en beleveniswereld verband houdt met de
bredere samenleving.
Vermogen om persoonlijke ervaringen en uitdagingen te begrijpen in de context van
grotere maatschappelijke structuren en historische processen
3 componenten van sociologische verbeelding
Biografie gebeurtenissen in ons persoonlijk leven die ons hebben
gemaakt tot wie we zijn als sociaal wezen.
Sociale structuur geheel van sociale relaties. Instituties die ons leven bepalen
Geschiedenis hoe de samenleving tot stand kwam en hoe ze verandert. We
moeten het verleden kennen om te begrijpen wat er
vandaag gebeurt.
Maatschappelijke fenomenen en maatschappelijke toestanden die laten blijken dat niks sociologen vreemd is:
1.1.1 Over eten en drinken
Eten en drinken lijken om het eerste zicht primaire behoeften, maar toch heeft niet iedereen daar toegang tot (los vanwaar en wanneer je
leeft). Mensen eten en drinken niet overal op dezelfde manier. Door naar de manier van eten te kijken worden sociale patronen zichtbaar.
Mes en vork stokjes
Verschillende uren van eten
Uur van ‘diner’ hangt vaak af van sociale klasse
Kookboeken getuigen van de veranderingen in de sociale patronen. Een nieuwe uitgave van een kookboek
verraadt een aantal culturele verschuivingen.
Koken als statussymbool koken doet men niet alleen meer om te voorzien in de primaire behoeften. Voor een grote
groep mensen is koken en kook-en eetprogramma’s een belangrijke vrijetijdsbesteding. De
keuken (en het design ervan) zijn statussymbolen geworden.
2
,Statussymbool een teken dat niet functioneel wordt gebruikt (bv: uniform van een agent), maar als verwijzing
naar rijkdom, macht, prestige.
Koffie als sociaal aanvaarde drug de dag van vandaag is koffie sociaal aanvaard, terwijl vroeger bij de ontdekking ervan alles eraan
werd gedaan om de bevolking weg te houden van koffie.
1.1.2 Over sport
Sport als statussymbool drager van symbolische codes van smaken en leefstijlen. De ‘hogere’ sporten zouden zo de
waarden ‘distance’ en ‘finesse’ uitdrukken, terwijl de ‘blood sports’ zoals boksen een
onderdeel zouden vormen van de arbeidsklasse.
Sport kan dus gelinkt zijn aan de sociale structuur
1.1.3 Over lifestyle en lijfstijl
Lifestyle welke perceptie wil je dat ze hebben over jou. Wat breng je over.
Schoonheidsidealen zijn van alle tijden en zegt iets over de plaats van de vrouw in de samenleving. Het is veranderlijk
door heel de tijd. Ze geven een duidelijk beeld van wat al dan niet mooi is.
1.1.4 Over liefde
Je wordt onbewust gestuurd voor je partnerkeuze. Je hebt veel gemeenschappelijkheden om het risico op conflicten te verminderen. Je kan
ook bewust gestuurd worden doordat je druk voelt. Mensen aanvaarden je partner niet, of je wordt uitgehuwelijkt sociale druk
1.1.5 Contingent maar niet arbitrair?
Contingent het had ook anders kunnen zijn, maar het is nu zoals het is. De samenleving is vandaag zoals ze
is.
Het is niet willekeurig zo, zoals het is. We kijken naar de historische evolutie. Er zijn goede
redenen geweest in een verleden die ervoor gezorgd hebben dat wij bepaalde dingen vandaag
zo organiseren.
Arbitrair iets willekeurig of zonder logische of noodzakelijke basis is vastgesteld. Het verwijst naar sociale
normen, regels of structuren die op een bepaalde manier zijn gekozen, maar ook anders
hadden kunnen zijn zonder een fundamentele reden.
1.2 NIEMAND IS EEN EILAND, ZEKER NIET IN TIJDEN VAN
CORONA
Illustratie p.26- 35
1.3 EEN STAP VERDER: EEN SOCIOLOGISCHE BLIK DOET
BETER BEGRIJPEN
Corona zorgde ervoor dat een aantal problemen werden verscherpt. De problemen zijn niet nieuw, maar al langer aanwezig in onze
samenleving:
3
, 1
1.1
1.2
1.3
1.3.1 Echtscheiding
Echtscheiding is een persoonlijk gegeven, maar hebben belangrijke maatschappelijke oorzaken en gevolgen.
Biografie persoonlijke redenen en psychologische gevolgen
Structuur maatschappelijke oorzaken- en gevolgen zoals armoede, schoolachterstanden, huisvesting,…
Geschiedenis echtscheidingsfenomenen. In de samenleving zijn er ook veranderingen geweest waardoor de
keuze van echtscheiding ‘makkelijker’ is geworden.
1.3.2 Suïcide
Suïcide de opzettelijke beëindiging van het eigen leven door een persoon.
Sociale integratie de gemeenschappelijke factor tussen de verbanden tussen kenmerken van suïcide en de
zelfdodingsratio’s. Er is zowel een teveel als een gebrek aan sociale integratie wat tot meer
zelfdodingsgedrag leidde.
1.3.3 Ziekte en dood
Verband SES en ziekte en door personen met een lage sociale status leven minder lang, omdat ze een mindere gezondheid
hebben en dus meer gezondheidsproblemen ervaren dan iemand let een hoge sociale status.
SES de sociaaleconomische status is een indicator die iemands (hoge/ lagere) plaats in de
samenleving aanduidt en die wordt gemeten a.d.h.v. onderwijsniveau, beroep en inkomen.
Voor al deze problemen die tot de persoonlijke leefsfeer lijken te horen zien we dat de maatschappelijke context vaak doorslaggevend is.
1.4 EEN EERSTE DEFINITIE VAN SOCIOLOGIE
Sociologie de wetenschap die de maatschappelijke patronen en structuren bestudeert, in hun ontstaan,
voortbestaan en veranderen, en tevens het sociaal handelen van mensen in wisselwerking
met deze patronen en structuren.
Patronen en structuren alle sociale fenomenen die relatief onafhankelijk van ons handelen bestaan en die zich
opdringen aan ons handelen. 2 soorten
1) positionele dimensie sociale structuur, welke plaats heb jij in het sociaal netwerk, sociale klasse
2) symbolische structuren/cultuurpatronen opvattingen vanuit bepaalde culturen/ instituties, waarden en normen, opvattingen die ons
handelen sturen.
Voortdurende wisselwerking de positionele en symbolische patronen beïnvloeden elkaar voortdurend. Samen bepalen ze ons
sociaal handelen.
Sociaal handelen handelen in sociale omgeving. Handelen afstemmen op de andere.
4
Deel 1: Ik en de samenleving
Inleiding: sociologie en sociologische
verbeelding
Micro- niveau kleinste, dichtste groepen, directe contacten (gezin, familie)
Meso- niveau organisaties van de samenleving (student aan hogent, lid van jeugdbeweging)
Macro- niveau verre contacten (burger)
Op elk niveau heb je verschillende posities waaraan verschillende verwachtingen hangen
0.1 SAMENLEVING(SVERBANDEN) EN DE TEMPORELE EN
SOCIALE RUIMTE ROND HET SPEELVELD
Speelveld afgebakend, je kan volwaardig deelnemen aan de samenleving, die kunnen aan van het aanbod
van het speelveld (samenleving) ten volle gebruik maken. Ook mensen die buiten het
speelveld staan, bijvoorbeeld door armoede is de sociale uitsluiting enorm, omdat je niet
meer kan gebruik maken van de aanbiedingen van het speelveld.
Vergelijking hogent je moet aan bepaalde voorwaarden doen om een opleiding te kunnen starten
Spelers nemen verschillende posities in in het speelveld. Aan die verschillende posities hangen
verschillende verwachtingen, taken.
Rollen verschillende rollen moeten ingevuld worden
Status een waardering die vasthangt aan een bepaalde rol. De ene job krijgt een hogere status dan de
andere, terwijl wel alle jobs (rollen) moeten ingevuld worden
Vergelijking hogent hiërarchische structuur zodat het beleid van de school kan worden uitgevoerd. De docenten
worden ondergebracht onder verschillende teams, daaronder staan de studenten,…
Spel ons handelen afstellen op de mensen rondom ons. Ons bewust en onbewust aanpassen aan de
anderen.
Spelregels
Vergelijking met hogent beleid, afspraken, informele regels, examenbeleid,…
0.2 WAT BESTUDEERT DE SOCIOLOGIE
Sociologie samenlevingskunde
Sociologen interesse in:
1. Hoe leven mensen samen in allerhande sociale verbanden?
2. Wat zijn de kenmerken van die samenlevingsverbanden?
3. Door welke wetmatigheden (regels, afspraken binnen de groepen) worden ze gestuurd?
1
,H1: Op ontdekkingstocht door bekend
gebied?
Als je alleen kijkt naar wat observeerbaar is, kan je nooit een gedrag begrijpen, je moet kijken naar de context. Als je niet in staat bent om
dieper te graven, om te kijken naar de oorzaak van een gedrag ga je niet begrijpen waarom bepaald gedrag gesteld wordt.
Letterlijke betekenis sociologie samenlevingskunde.
Socius metgezel
Logos kennis
Sociologen onderzoeken hoe mensen samenleven in allerhande sociale verbanden en wat de kenmerken
zijn van die samenlevingsverbanden en door welke wetmatigheden ze worden gestuurd.
1.1 HET DAGELIJKSE LEVEN DOOR DE BRIL VAN DE
SOCIOLOOG
Sociologische verbeelding Het bewustzijn dat onze individuele ervarings- en beleveniswereld verband houdt met de
bredere samenleving.
Vermogen om persoonlijke ervaringen en uitdagingen te begrijpen in de context van
grotere maatschappelijke structuren en historische processen
3 componenten van sociologische verbeelding
Biografie gebeurtenissen in ons persoonlijk leven die ons hebben
gemaakt tot wie we zijn als sociaal wezen.
Sociale structuur geheel van sociale relaties. Instituties die ons leven bepalen
Geschiedenis hoe de samenleving tot stand kwam en hoe ze verandert. We
moeten het verleden kennen om te begrijpen wat er
vandaag gebeurt.
Maatschappelijke fenomenen en maatschappelijke toestanden die laten blijken dat niks sociologen vreemd is:
1.1.1 Over eten en drinken
Eten en drinken lijken om het eerste zicht primaire behoeften, maar toch heeft niet iedereen daar toegang tot (los vanwaar en wanneer je
leeft). Mensen eten en drinken niet overal op dezelfde manier. Door naar de manier van eten te kijken worden sociale patronen zichtbaar.
Mes en vork stokjes
Verschillende uren van eten
Uur van ‘diner’ hangt vaak af van sociale klasse
Kookboeken getuigen van de veranderingen in de sociale patronen. Een nieuwe uitgave van een kookboek
verraadt een aantal culturele verschuivingen.
Koken als statussymbool koken doet men niet alleen meer om te voorzien in de primaire behoeften. Voor een grote
groep mensen is koken en kook-en eetprogramma’s een belangrijke vrijetijdsbesteding. De
keuken (en het design ervan) zijn statussymbolen geworden.
2
,Statussymbool een teken dat niet functioneel wordt gebruikt (bv: uniform van een agent), maar als verwijzing
naar rijkdom, macht, prestige.
Koffie als sociaal aanvaarde drug de dag van vandaag is koffie sociaal aanvaard, terwijl vroeger bij de ontdekking ervan alles eraan
werd gedaan om de bevolking weg te houden van koffie.
1.1.2 Over sport
Sport als statussymbool drager van symbolische codes van smaken en leefstijlen. De ‘hogere’ sporten zouden zo de
waarden ‘distance’ en ‘finesse’ uitdrukken, terwijl de ‘blood sports’ zoals boksen een
onderdeel zouden vormen van de arbeidsklasse.
Sport kan dus gelinkt zijn aan de sociale structuur
1.1.3 Over lifestyle en lijfstijl
Lifestyle welke perceptie wil je dat ze hebben over jou. Wat breng je over.
Schoonheidsidealen zijn van alle tijden en zegt iets over de plaats van de vrouw in de samenleving. Het is veranderlijk
door heel de tijd. Ze geven een duidelijk beeld van wat al dan niet mooi is.
1.1.4 Over liefde
Je wordt onbewust gestuurd voor je partnerkeuze. Je hebt veel gemeenschappelijkheden om het risico op conflicten te verminderen. Je kan
ook bewust gestuurd worden doordat je druk voelt. Mensen aanvaarden je partner niet, of je wordt uitgehuwelijkt sociale druk
1.1.5 Contingent maar niet arbitrair?
Contingent het had ook anders kunnen zijn, maar het is nu zoals het is. De samenleving is vandaag zoals ze
is.
Het is niet willekeurig zo, zoals het is. We kijken naar de historische evolutie. Er zijn goede
redenen geweest in een verleden die ervoor gezorgd hebben dat wij bepaalde dingen vandaag
zo organiseren.
Arbitrair iets willekeurig of zonder logische of noodzakelijke basis is vastgesteld. Het verwijst naar sociale
normen, regels of structuren die op een bepaalde manier zijn gekozen, maar ook anders
hadden kunnen zijn zonder een fundamentele reden.
1.2 NIEMAND IS EEN EILAND, ZEKER NIET IN TIJDEN VAN
CORONA
Illustratie p.26- 35
1.3 EEN STAP VERDER: EEN SOCIOLOGISCHE BLIK DOET
BETER BEGRIJPEN
Corona zorgde ervoor dat een aantal problemen werden verscherpt. De problemen zijn niet nieuw, maar al langer aanwezig in onze
samenleving:
3
, 1
1.1
1.2
1.3
1.3.1 Echtscheiding
Echtscheiding is een persoonlijk gegeven, maar hebben belangrijke maatschappelijke oorzaken en gevolgen.
Biografie persoonlijke redenen en psychologische gevolgen
Structuur maatschappelijke oorzaken- en gevolgen zoals armoede, schoolachterstanden, huisvesting,…
Geschiedenis echtscheidingsfenomenen. In de samenleving zijn er ook veranderingen geweest waardoor de
keuze van echtscheiding ‘makkelijker’ is geworden.
1.3.2 Suïcide
Suïcide de opzettelijke beëindiging van het eigen leven door een persoon.
Sociale integratie de gemeenschappelijke factor tussen de verbanden tussen kenmerken van suïcide en de
zelfdodingsratio’s. Er is zowel een teveel als een gebrek aan sociale integratie wat tot meer
zelfdodingsgedrag leidde.
1.3.3 Ziekte en dood
Verband SES en ziekte en door personen met een lage sociale status leven minder lang, omdat ze een mindere gezondheid
hebben en dus meer gezondheidsproblemen ervaren dan iemand let een hoge sociale status.
SES de sociaaleconomische status is een indicator die iemands (hoge/ lagere) plaats in de
samenleving aanduidt en die wordt gemeten a.d.h.v. onderwijsniveau, beroep en inkomen.
Voor al deze problemen die tot de persoonlijke leefsfeer lijken te horen zien we dat de maatschappelijke context vaak doorslaggevend is.
1.4 EEN EERSTE DEFINITIE VAN SOCIOLOGIE
Sociologie de wetenschap die de maatschappelijke patronen en structuren bestudeert, in hun ontstaan,
voortbestaan en veranderen, en tevens het sociaal handelen van mensen in wisselwerking
met deze patronen en structuren.
Patronen en structuren alle sociale fenomenen die relatief onafhankelijk van ons handelen bestaan en die zich
opdringen aan ons handelen. 2 soorten
1) positionele dimensie sociale structuur, welke plaats heb jij in het sociaal netwerk, sociale klasse
2) symbolische structuren/cultuurpatronen opvattingen vanuit bepaalde culturen/ instituties, waarden en normen, opvattingen die ons
handelen sturen.
Voortdurende wisselwerking de positionele en symbolische patronen beïnvloeden elkaar voortdurend. Samen bepalen ze ons
sociaal handelen.
Sociaal handelen handelen in sociale omgeving. Handelen afstemmen op de andere.
4
