Bestuursrecht II
Open Universiteit
2025
Kennisclips
,Kennisclip het begrip bestuursorgaan
Art. 1:1 lid 1 onder a en b Awb. Een A-orgaan: een orgaan, rechtspersoon
ingesteld krachtens publiekrecht. Voorbeeld: College van B&W is een orgaan (art.
6 GemW), rechtspersoon (art. 2:1 BW) en ingesteld krachtens publiekrecht (art.
123. Gw).
Een B-orgaan: ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed.
Uitgangspunt is dat dit openbaar gezag uit de wet voortvloeit. Uitzondering: B-
organen die openbaar gezag uitoefenen dat niet op een wettelijke grondslag is
gebaseerd (publieke taak criterium). Voorbeeld: AFM (stichting autoriteit
financiële markt). B-Organen: Jurisprudentie stichting Silicose Oud-mijnwerkers,
stichting bevordering kwaliteit leefomgeving schipholregio (uitkeringen:
inhoudelijke criteria bepaald door a-orgaan, uitkering voor 2/3 of meer
gefinancierd door a-orgaan). Stichting cultuur Eindhoven (waarin deze stichting
werd aangemerkt als b-orgaan dat subsidies verstrekt.
Kennisclip het begrip belanghebbende – algemeen
Belanghebbende in de zin van Awb: in ieder geval de aanvrager van een
beschikking en ontvanger van een beschikking. Hoe zit dat met derden?
Vaststellen aan de hand van 6 criteria afkomstig uit jurisprudentie.
1. Feitelijk belang;
2. Eigen belang
3. Persoonlijk belang
4. Rechtstreeks betrokken belang;
5. Objectief bepaalbaar belang;
6. Actueel belang.
Alleen belanghebbende indien aan alle voorwaarden is voldaan.
Art. 1:2 lid 2 Awb: ten aanzien van bestuursorganen worden de hun
toevertrouwde belangen als hun belangen beschouwd.
Art. 1:2 lid 3 Awb: ten aanzien van rechtspersonen worden als hun belangen
mede beschouwd als algemene en collectieve belangen die zij krachtens hun
doelstellingen en blijkens hun feitelijke werkzaamheden in het bijzonder
behartigen.
Relevantie belanghebbende: in de besluitvormingsfase (bijv. de hoorplichten van
art. 4:7 en 4:8 Awb). In de rechtsbeschermingsfase (bijv. instellen van bezwaar,
administratief beroep, beroep bij de bestuursrechter, art. 7:1, 7:13 en 8:1 Awb).
Kennisclip het begrip belanghebbende – persoonlijk belang
Invulling deelcriterium persoonlijk belang. Veel discussie over. Vooral in
omgevingsrecht. In het verleden invulling met zichts- en afstandscriterium en/of
‘ruimtelijk impact’. Sinds 2017: invulling met behulp van criterium ‘gevolgen van
enige betekenis’ ABRvS 23 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2217 (Mestbassin
Mechelen).
Invulling deelcriterium persoonlijk belang bij concurrenten. Bij ondernemingen:
actief in dezelfde tak van sport? In het zelfde marktsegment.
Kennisclip het begrip belanghebbende – rechtstreeks belang en afgeleid
belang
Feitelijk belang is voldoende (dat wil zeggen er wordt voor ontvankelijkheid
bezwaar niet gekeken naar de inhoud van de gronden). Het rechtstreeks belang
is een subcriterium. Causaal verband tussen besluit en feitelijke belangen van
betrokkene. Afgeleid belang als het belang niet direct maar indirect via een
contractuele relatie of een anderszins privaatrechtelijke rechtsbetrekking wordt
geraakt.
,Afgeleid belang kan een parallel belang zijn of een tegengesteld belang.
Hoofdregel bij parallel belang: degene met een afgeleid belang is geen
belanghebbende. Uitzondering hierop is het geraakt worden in een fundamenteel
recht. Hoofdregel bij een tegengesteld belang is dat je belanghebbende bent.
Kennisclip het bestuurlijk handhavingsrecht – bestuurlijk
handhavingstoezicht
Toezichtsbevoegdheden zijn nodig om het bestuursrecht na te kunnen leven.
Toezicht handhaving. Titel 5.2 (toezicht op de naleving) Awb. Heeft een
preventieve functie.
Toezichthouder
Art. 5:11 Awb: onder toezichthouder wordt verstaan: een persoon, bij of
krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van toezicht op de
naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift. Met name
ambtenaren (inspecties): denk bijv. aan de arbeidsinspectie of de milieu-
inspectie. Er zijn directe en indirecte wettelijke voorschriften (zijn belast of
eveneens belast).
Toezichtsbevoegdheden
Art. 5:15 tot en met 5:19 Awb: specifieke toezichtsbevoegdheden. Art. 5:13 Awb:
een toezichthouder maakt van zijn bevoegdheden slechts gebruik voor zover dat
redelijkerwijs voor de vervulling van zijn taak nodig is. art. 5:14 Awb: bij wettelijk
voorschrift of bij besluit van het BO dat de toezichthouder als zodanig aanwijst,
kunnen de aan de toezichthouder toekomende bevoegdheden worden beperkt.
Let op: soms bevat een bijzondere wet ook een verruiming van de
toezichtbevoegdheden.
Medewerkingsplicht vs. Zwijgrecht
Art. 5:20 lid 1. Echter dubbele pet toezichthouder): zie art. 29 WvSv: opsporing
strafbaar feit. Art. 5:10a Awb (oplegging bestuurlijke bestraffende sanctie):
1. Degene die wordt verhoord met het oog op het aan hem opleggen van een
bestraffende sanctie, is niet verplicht ten behoeve daarvan verklaringen
omtrent de overtreding af te leggen.
2. Voor het verhoor wordt aan de betrokkene medegedeeld dat hij niet
verplicht is tot antwoorden.
Omslagpunt toezicht – opsporing zwijgrecht (leerstuk onrechtmatig verkregen
bewijs, saunders-arrest EHRM).
Kennisclip bestuurlijk handhavingsrecht – bestuurlijke sancties
Herstelsancties en bestraffende sancties.
Herstelsancties
Bestuurlijke sanctie (art. 5:2 lid 1 onder a Awb), wettelijke definitie (art. 5:2 lid 1
onder a en b Awb). Voorbeelden: last onder bestuursdwang en last onder
dwangsom.
- Last onder bestuursdwang: opdracht aan overtreder/rechthebbende op de
zaak. Meestal is feitelijk handelen nodig. Wordt de last niet (tijdig)
uitgevoerd dan gaat het bestuursorgaan over tot tenuitvoerlegging van de
last (in de regel op kosten van de overtreder (art. 5:25 Awb)).
- Last onder dwangsom: opdracht aan overtreder. Meestal is feitelijk
handelen nodig. Wordt de last niet (tijdig) uitgevoerd dan verbeurt de
, overtreder een of meerdere dwangsommen (afhankelijk van de modaliteit
(art. 5:32b Awb).
Bestraffende sancties
Wettelijke definitie Awb in art. 5:2 lid 1 onder a en c. Voorbeelden: bestuurlijke
boete en sommige vormen van intrekking van begunstigende beschikkingen.
Relevantie onderscheid
Bestraffende sanctie (‘criminal charge’) extra waarborgen:
- Straf(proces)rechtelijke waarborgen (voor boete titel 5.1 en 5.4 Awb en
verder art. 6 EVRM.
- Volle toets evenredigheid (ruimere taak rechter).
- Mogelijkheid van samenloop en cumulatie sancties.
Kennisclip bestuurlijk handhavingsrecht cumulatie van sancties
Een feitelijk handelen
Overtreding van een wettelijk voorschrift 2 bestraffende sancties (sr-sr,
br-br, sr-br) / twee herstelsancties / bestraffende sancties en
herstelsanctie.
Overtreding van meerdere wettelijke voorschriften eendaadse
samenloop / meerdaadse samenloop.
Een feitelijk handelen overtreding van een wettelijk voorschrift (dezelfde
overtreding)
Mogelijke vormen van cumulatie van sancties:
- 2 bestraffende sancties (sr-sr, br-sr, br-br) niet toegestaan (una via/ne
bis in idem, art. 5:43 en 5:44 Awb).
- 2 herstelsancties niet gelijktijdig (art. 5:6 Awb).
- Een bestraffende sanctie samen met een herstelsanctie toegestaan (wel
algemene evenredigheidseis in acht nemen).
Een feitelijk handelen overtreding van twee of meer wettelijke voorschriften
Eendaadse samenloop: (voorschriften beschermen dezelfde belangen)
dubbele sanctionering niet toegestaan.
Meerdaadse samenloop (voorschriften beschermen verschillende belangen)
dubbele sanctionering in beginsel toegestaan.
Kennisclip bestuursprocesrecht – de gevolgen van het Varkens in Nood-
arrest voor het Nederlandse bestuursprocesrecht
Op 28 september 2017 verlenen B&W van Echt-Susteren een
omgevingsvergunning voor een varkensstal. Een particulier en enkele algemeen
belangverenigingen stellen beroep in bij de rechtbank en krijgen daar art. 6:13
Awb tegengeworpen. De bestuursrechter stelt prejudiciële vragen. Varkens in
Nood-arrest van HvJEU zet onder bepaalde omstandigheden eisen die in de Awb
worden gesteld aan de kant.
- Art. 6:13 Awb: geen zienswijze ingebracht, toch toegang tot
beroepsprocedure voor belanghebbende, incl. algemeen
belangengroeperingen.
- Belanghebbende: zienswijze ingebracht (of verschoonbaar geen/te laat
zienswijze ingebracht) = die de zienswijze ingebracht heeft geen
belanghebbende is (!); afwijking van art. 8:1 Awb.
- Relativiteitsvereiste (art. 8:69a Awb) blijft wel overeind: consequentie
beroep van niet belanghebbende zal daardoor vaak niet tot
gegrondverklaring leiden.
Open Universiteit
2025
Kennisclips
,Kennisclip het begrip bestuursorgaan
Art. 1:1 lid 1 onder a en b Awb. Een A-orgaan: een orgaan, rechtspersoon
ingesteld krachtens publiekrecht. Voorbeeld: College van B&W is een orgaan (art.
6 GemW), rechtspersoon (art. 2:1 BW) en ingesteld krachtens publiekrecht (art.
123. Gw).
Een B-orgaan: ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed.
Uitgangspunt is dat dit openbaar gezag uit de wet voortvloeit. Uitzondering: B-
organen die openbaar gezag uitoefenen dat niet op een wettelijke grondslag is
gebaseerd (publieke taak criterium). Voorbeeld: AFM (stichting autoriteit
financiële markt). B-Organen: Jurisprudentie stichting Silicose Oud-mijnwerkers,
stichting bevordering kwaliteit leefomgeving schipholregio (uitkeringen:
inhoudelijke criteria bepaald door a-orgaan, uitkering voor 2/3 of meer
gefinancierd door a-orgaan). Stichting cultuur Eindhoven (waarin deze stichting
werd aangemerkt als b-orgaan dat subsidies verstrekt.
Kennisclip het begrip belanghebbende – algemeen
Belanghebbende in de zin van Awb: in ieder geval de aanvrager van een
beschikking en ontvanger van een beschikking. Hoe zit dat met derden?
Vaststellen aan de hand van 6 criteria afkomstig uit jurisprudentie.
1. Feitelijk belang;
2. Eigen belang
3. Persoonlijk belang
4. Rechtstreeks betrokken belang;
5. Objectief bepaalbaar belang;
6. Actueel belang.
Alleen belanghebbende indien aan alle voorwaarden is voldaan.
Art. 1:2 lid 2 Awb: ten aanzien van bestuursorganen worden de hun
toevertrouwde belangen als hun belangen beschouwd.
Art. 1:2 lid 3 Awb: ten aanzien van rechtspersonen worden als hun belangen
mede beschouwd als algemene en collectieve belangen die zij krachtens hun
doelstellingen en blijkens hun feitelijke werkzaamheden in het bijzonder
behartigen.
Relevantie belanghebbende: in de besluitvormingsfase (bijv. de hoorplichten van
art. 4:7 en 4:8 Awb). In de rechtsbeschermingsfase (bijv. instellen van bezwaar,
administratief beroep, beroep bij de bestuursrechter, art. 7:1, 7:13 en 8:1 Awb).
Kennisclip het begrip belanghebbende – persoonlijk belang
Invulling deelcriterium persoonlijk belang. Veel discussie over. Vooral in
omgevingsrecht. In het verleden invulling met zichts- en afstandscriterium en/of
‘ruimtelijk impact’. Sinds 2017: invulling met behulp van criterium ‘gevolgen van
enige betekenis’ ABRvS 23 augustus 2017, ECLI:NL:RVS:2017:2217 (Mestbassin
Mechelen).
Invulling deelcriterium persoonlijk belang bij concurrenten. Bij ondernemingen:
actief in dezelfde tak van sport? In het zelfde marktsegment.
Kennisclip het begrip belanghebbende – rechtstreeks belang en afgeleid
belang
Feitelijk belang is voldoende (dat wil zeggen er wordt voor ontvankelijkheid
bezwaar niet gekeken naar de inhoud van de gronden). Het rechtstreeks belang
is een subcriterium. Causaal verband tussen besluit en feitelijke belangen van
betrokkene. Afgeleid belang als het belang niet direct maar indirect via een
contractuele relatie of een anderszins privaatrechtelijke rechtsbetrekking wordt
geraakt.
,Afgeleid belang kan een parallel belang zijn of een tegengesteld belang.
Hoofdregel bij parallel belang: degene met een afgeleid belang is geen
belanghebbende. Uitzondering hierop is het geraakt worden in een fundamenteel
recht. Hoofdregel bij een tegengesteld belang is dat je belanghebbende bent.
Kennisclip het bestuurlijk handhavingsrecht – bestuurlijk
handhavingstoezicht
Toezichtsbevoegdheden zijn nodig om het bestuursrecht na te kunnen leven.
Toezicht handhaving. Titel 5.2 (toezicht op de naleving) Awb. Heeft een
preventieve functie.
Toezichthouder
Art. 5:11 Awb: onder toezichthouder wordt verstaan: een persoon, bij of
krachtens wettelijk voorschrift belast met het houden van toezicht op de
naleving van het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift. Met name
ambtenaren (inspecties): denk bijv. aan de arbeidsinspectie of de milieu-
inspectie. Er zijn directe en indirecte wettelijke voorschriften (zijn belast of
eveneens belast).
Toezichtsbevoegdheden
Art. 5:15 tot en met 5:19 Awb: specifieke toezichtsbevoegdheden. Art. 5:13 Awb:
een toezichthouder maakt van zijn bevoegdheden slechts gebruik voor zover dat
redelijkerwijs voor de vervulling van zijn taak nodig is. art. 5:14 Awb: bij wettelijk
voorschrift of bij besluit van het BO dat de toezichthouder als zodanig aanwijst,
kunnen de aan de toezichthouder toekomende bevoegdheden worden beperkt.
Let op: soms bevat een bijzondere wet ook een verruiming van de
toezichtbevoegdheden.
Medewerkingsplicht vs. Zwijgrecht
Art. 5:20 lid 1. Echter dubbele pet toezichthouder): zie art. 29 WvSv: opsporing
strafbaar feit. Art. 5:10a Awb (oplegging bestuurlijke bestraffende sanctie):
1. Degene die wordt verhoord met het oog op het aan hem opleggen van een
bestraffende sanctie, is niet verplicht ten behoeve daarvan verklaringen
omtrent de overtreding af te leggen.
2. Voor het verhoor wordt aan de betrokkene medegedeeld dat hij niet
verplicht is tot antwoorden.
Omslagpunt toezicht – opsporing zwijgrecht (leerstuk onrechtmatig verkregen
bewijs, saunders-arrest EHRM).
Kennisclip bestuurlijk handhavingsrecht – bestuurlijke sancties
Herstelsancties en bestraffende sancties.
Herstelsancties
Bestuurlijke sanctie (art. 5:2 lid 1 onder a Awb), wettelijke definitie (art. 5:2 lid 1
onder a en b Awb). Voorbeelden: last onder bestuursdwang en last onder
dwangsom.
- Last onder bestuursdwang: opdracht aan overtreder/rechthebbende op de
zaak. Meestal is feitelijk handelen nodig. Wordt de last niet (tijdig)
uitgevoerd dan gaat het bestuursorgaan over tot tenuitvoerlegging van de
last (in de regel op kosten van de overtreder (art. 5:25 Awb)).
- Last onder dwangsom: opdracht aan overtreder. Meestal is feitelijk
handelen nodig. Wordt de last niet (tijdig) uitgevoerd dan verbeurt de
, overtreder een of meerdere dwangsommen (afhankelijk van de modaliteit
(art. 5:32b Awb).
Bestraffende sancties
Wettelijke definitie Awb in art. 5:2 lid 1 onder a en c. Voorbeelden: bestuurlijke
boete en sommige vormen van intrekking van begunstigende beschikkingen.
Relevantie onderscheid
Bestraffende sanctie (‘criminal charge’) extra waarborgen:
- Straf(proces)rechtelijke waarborgen (voor boete titel 5.1 en 5.4 Awb en
verder art. 6 EVRM.
- Volle toets evenredigheid (ruimere taak rechter).
- Mogelijkheid van samenloop en cumulatie sancties.
Kennisclip bestuurlijk handhavingsrecht cumulatie van sancties
Een feitelijk handelen
Overtreding van een wettelijk voorschrift 2 bestraffende sancties (sr-sr,
br-br, sr-br) / twee herstelsancties / bestraffende sancties en
herstelsanctie.
Overtreding van meerdere wettelijke voorschriften eendaadse
samenloop / meerdaadse samenloop.
Een feitelijk handelen overtreding van een wettelijk voorschrift (dezelfde
overtreding)
Mogelijke vormen van cumulatie van sancties:
- 2 bestraffende sancties (sr-sr, br-sr, br-br) niet toegestaan (una via/ne
bis in idem, art. 5:43 en 5:44 Awb).
- 2 herstelsancties niet gelijktijdig (art. 5:6 Awb).
- Een bestraffende sanctie samen met een herstelsanctie toegestaan (wel
algemene evenredigheidseis in acht nemen).
Een feitelijk handelen overtreding van twee of meer wettelijke voorschriften
Eendaadse samenloop: (voorschriften beschermen dezelfde belangen)
dubbele sanctionering niet toegestaan.
Meerdaadse samenloop (voorschriften beschermen verschillende belangen)
dubbele sanctionering in beginsel toegestaan.
Kennisclip bestuursprocesrecht – de gevolgen van het Varkens in Nood-
arrest voor het Nederlandse bestuursprocesrecht
Op 28 september 2017 verlenen B&W van Echt-Susteren een
omgevingsvergunning voor een varkensstal. Een particulier en enkele algemeen
belangverenigingen stellen beroep in bij de rechtbank en krijgen daar art. 6:13
Awb tegengeworpen. De bestuursrechter stelt prejudiciële vragen. Varkens in
Nood-arrest van HvJEU zet onder bepaalde omstandigheden eisen die in de Awb
worden gesteld aan de kant.
- Art. 6:13 Awb: geen zienswijze ingebracht, toch toegang tot
beroepsprocedure voor belanghebbende, incl. algemeen
belangengroeperingen.
- Belanghebbende: zienswijze ingebracht (of verschoonbaar geen/te laat
zienswijze ingebracht) = die de zienswijze ingebracht heeft geen
belanghebbende is (!); afwijking van art. 8:1 Awb.
- Relativiteitsvereiste (art. 8:69a Awb) blijft wel overeind: consequentie
beroep van niet belanghebbende zal daardoor vaak niet tot
gegrondverklaring leiden.
