H10 Burgerlijk Procesrecht
Het burgerlijk proces heeft een aantal kenmerken die bepalend zijn voor
de civiele procesgang in Nederland. Er zijn een aantal beginselen van
rechtspraak: recht op een eerlijk proces, het motiveringsbeginsel en het
beginsel van hoor en wederhoor. Er zijn 6 kenmerken van het civiele
proces:
1. Partij-autonomie
2. Lijdelijkheid van de rechter
3. Verplichte procesvertegenwoordiging
4. Het proces verloopt in hoofdzaak schriftelijk
5. De procedure is niet kosteloos
6. Zo nodig een toevoeging
Bij kantonzaken geldt geen verplichte procesvertegenwoordiging.
Voordat een rechter een zaak in behandeling neemt, kan hij worden
geconfronteerd met de vraag of hij bevoegd is de zaak te berechten. De
burgerlijke rechter is alleen bevoegd wanneer het geschil zuiver
privaatrechtelijk is. De opvatting dat in geschillen met een
overheidsorgaan de burgerlijke rechter alleen bevoegd is als die
rechtsverhouding zuiver privaatrechtelijk is, staat bekend als de leer van
het fundamentum petendi. Deze opvatting gold tot 1915. In dat jaar heeft
de Hoge Raad de leer van het fundamentum petendi verlaten in het
hieronder te bespreken arrest Guldemond/Noordwijkerhout. In dit arrest
breidt de Hoge Raad de bevoegdheid van de burgerlijke rechter
aanmerkelijk uit. Hij beslist dat de zuiver privaatrechtelijke verhouding
tussen partijen niet meer beslissend is voor de bevoegdheid van de
burgerlijke rechter. Voortaan gaat het alleen om de vraag of de eiser zijn
vordering baseert op een regel van burgerlijk recht. Als eiser bescherming
zoekt in een regel van burgerlijk recht acht de burgerlijke rechter zich
zonder meer bevoegd. Deze opvatting staat bekend als het objectum litis.
Het gevolg van het arrest is dat voortaan ook geschillen met een
publiekrechtelijk karakter kunnen worden voorgelegd aan de burgerlijke
rechter.
Een gevolg van de in het arrest Guldemond/Noordwijkerhout
geformuleerde leer is te vinden in het arrest Alkmaar/Noord-Holland.
In een aantal gevallen voorziet de wet echter wel in een procedure bij een
andere rechter, doorgaans een procedure bij de bestuursrechter. In het
arrest Schellen/Deuropeners beslist de hoge raad dat eiser bij de
burgerlijke rechter niet-ontvankelijk is in zijn vordering als de wet voor de
beslechting van het geschil een andere rechtsgang – zoals die bij de
bestuursrechter – heeft aangewezen.
Het burgerlijk procesrecht begint met een dagvaarding of met een
verzoekschrift. De dagvaarding is het geschrift waarin de eiser de
gedaagde oproept om op een bepaalde dag voor de rechter te verschijnen.
Verder bevat de daagvaarding een omschrijving van de vordering (de eis)
die eiser op gedaagde meent te hebben.
, De dagvaarding wordt opgesteld door de advocaat van de eiser. De
dagvaarding moet door een deurwaarder aan de gedaagde in persoon of
aan een van diens huisgenoten worden overhandigd. Dit is de
zogenaamde betekening. Als de gedaagde niet heeft gereageerd op de
dagvaarding wijst de rechter de vordering in beginsel toe. Het vonnis
wordt dan – zoals dat heet – bij verstek gewezen.
De dagvaarding moet onder meer vermelden:
1. De naam, woonplaats van de eiser, afhankelijk van het soort
procedure, de naam van zijn advocaat of gemachtigde.
2. De eis met de grond daarvan. De dagvaarding wordt dus
aangegeven wat de eiser vordert van de gedaagde en op welke
grond hij dat doet. De eis wordt het petitum genoemd en de grond
van de eisen noemen we het fundamentum petendi.
3. De aanwijzing van het gerecht dat van de zaak moet kennisnemen
4. De dag en uur waarop de gedaagde bij de rechter moet verschijnen.
Die dag wordt de roldatum genoemd.
5. Verweren die de gedaagde voordat de procedure begon tegen de eis
heeft aangevoerd, en de gronden daartoe.
6. De bewijsmiddelen die de eiser op verzoek kan overleggen, en de
namen van getuigen die hij desgevraagd door de rechter kan laten
horen om daarmee het bestaan en de gegrondheid van zijn
vordering te bewijzen.
Naast procedures die worden ingeleid met een dagvaarding, kent het
burgerlijk procesrecht procedures die met een verzoekschrift beginnen.
Voor procedures die met een verzoekschrift moeten beginnen is de
wetgever in veel gevallen duidelijk: hij gebruikt dan termen als “verzoek”
of “verzoekschrift”. Als de wetgever niet apart vermeldt welke procedure
moet worden gevolgd, of als de wetgever de term “vordering” gebruikt, is
de dagvaardingsprocedure van toepassing. Oorspronkelijk is de
verzoekschriftprocedure door de wetgever alleen bedoeld voor gevallen
waarbij een rechterlijke uitspraak nodig is, zonder dat van een geschil met
een wederpartij sprake is of hoeft te zijn. Tegenwoordig schrijft de
wetgever de verzoekschriftprocedure ook voor gevallen waarin wel van
een geschil tussen twee partijen spraken is. Dat is een voorbeeld van de
alimentatieprocedure.
De verzoekschriftprocedure begint met het door de verzoeker indienen
van het verzoekschrift. Net zoals bij de dagvaarding dient het
verzoekschrift onder meer de naam, woonplaats van de verzoeker,
alsmede een duidelijke omschrijving van het verzoek en de gronden
waarop het berust. De wederpartij in het verzoekschrift heet de
verweerder. Hij kan op het verzoekschrift reageren door het indienen van
een verweerschrift. Ten slotte doet de rechter een uitspraak in een
zogenoemde beschikking, die ook zo wordt genoemd in hoger beroep en
cassatie.
Wanneer de advocaat van de gedaagde niet verschijnt op de roldatum van
de dagvaarding, zal de rolrechter verstek verlenen. De rechter zal dan een
verstekvonnis wijzen. Hij wijst daarin de vordering toe, tenzij deze hem
onrechtmatig of ongegrond uitkomt.
Het burgerlijk proces heeft een aantal kenmerken die bepalend zijn voor
de civiele procesgang in Nederland. Er zijn een aantal beginselen van
rechtspraak: recht op een eerlijk proces, het motiveringsbeginsel en het
beginsel van hoor en wederhoor. Er zijn 6 kenmerken van het civiele
proces:
1. Partij-autonomie
2. Lijdelijkheid van de rechter
3. Verplichte procesvertegenwoordiging
4. Het proces verloopt in hoofdzaak schriftelijk
5. De procedure is niet kosteloos
6. Zo nodig een toevoeging
Bij kantonzaken geldt geen verplichte procesvertegenwoordiging.
Voordat een rechter een zaak in behandeling neemt, kan hij worden
geconfronteerd met de vraag of hij bevoegd is de zaak te berechten. De
burgerlijke rechter is alleen bevoegd wanneer het geschil zuiver
privaatrechtelijk is. De opvatting dat in geschillen met een
overheidsorgaan de burgerlijke rechter alleen bevoegd is als die
rechtsverhouding zuiver privaatrechtelijk is, staat bekend als de leer van
het fundamentum petendi. Deze opvatting gold tot 1915. In dat jaar heeft
de Hoge Raad de leer van het fundamentum petendi verlaten in het
hieronder te bespreken arrest Guldemond/Noordwijkerhout. In dit arrest
breidt de Hoge Raad de bevoegdheid van de burgerlijke rechter
aanmerkelijk uit. Hij beslist dat de zuiver privaatrechtelijke verhouding
tussen partijen niet meer beslissend is voor de bevoegdheid van de
burgerlijke rechter. Voortaan gaat het alleen om de vraag of de eiser zijn
vordering baseert op een regel van burgerlijk recht. Als eiser bescherming
zoekt in een regel van burgerlijk recht acht de burgerlijke rechter zich
zonder meer bevoegd. Deze opvatting staat bekend als het objectum litis.
Het gevolg van het arrest is dat voortaan ook geschillen met een
publiekrechtelijk karakter kunnen worden voorgelegd aan de burgerlijke
rechter.
Een gevolg van de in het arrest Guldemond/Noordwijkerhout
geformuleerde leer is te vinden in het arrest Alkmaar/Noord-Holland.
In een aantal gevallen voorziet de wet echter wel in een procedure bij een
andere rechter, doorgaans een procedure bij de bestuursrechter. In het
arrest Schellen/Deuropeners beslist de hoge raad dat eiser bij de
burgerlijke rechter niet-ontvankelijk is in zijn vordering als de wet voor de
beslechting van het geschil een andere rechtsgang – zoals die bij de
bestuursrechter – heeft aangewezen.
Het burgerlijk procesrecht begint met een dagvaarding of met een
verzoekschrift. De dagvaarding is het geschrift waarin de eiser de
gedaagde oproept om op een bepaalde dag voor de rechter te verschijnen.
Verder bevat de daagvaarding een omschrijving van de vordering (de eis)
die eiser op gedaagde meent te hebben.
, De dagvaarding wordt opgesteld door de advocaat van de eiser. De
dagvaarding moet door een deurwaarder aan de gedaagde in persoon of
aan een van diens huisgenoten worden overhandigd. Dit is de
zogenaamde betekening. Als de gedaagde niet heeft gereageerd op de
dagvaarding wijst de rechter de vordering in beginsel toe. Het vonnis
wordt dan – zoals dat heet – bij verstek gewezen.
De dagvaarding moet onder meer vermelden:
1. De naam, woonplaats van de eiser, afhankelijk van het soort
procedure, de naam van zijn advocaat of gemachtigde.
2. De eis met de grond daarvan. De dagvaarding wordt dus
aangegeven wat de eiser vordert van de gedaagde en op welke
grond hij dat doet. De eis wordt het petitum genoemd en de grond
van de eisen noemen we het fundamentum petendi.
3. De aanwijzing van het gerecht dat van de zaak moet kennisnemen
4. De dag en uur waarop de gedaagde bij de rechter moet verschijnen.
Die dag wordt de roldatum genoemd.
5. Verweren die de gedaagde voordat de procedure begon tegen de eis
heeft aangevoerd, en de gronden daartoe.
6. De bewijsmiddelen die de eiser op verzoek kan overleggen, en de
namen van getuigen die hij desgevraagd door de rechter kan laten
horen om daarmee het bestaan en de gegrondheid van zijn
vordering te bewijzen.
Naast procedures die worden ingeleid met een dagvaarding, kent het
burgerlijk procesrecht procedures die met een verzoekschrift beginnen.
Voor procedures die met een verzoekschrift moeten beginnen is de
wetgever in veel gevallen duidelijk: hij gebruikt dan termen als “verzoek”
of “verzoekschrift”. Als de wetgever niet apart vermeldt welke procedure
moet worden gevolgd, of als de wetgever de term “vordering” gebruikt, is
de dagvaardingsprocedure van toepassing. Oorspronkelijk is de
verzoekschriftprocedure door de wetgever alleen bedoeld voor gevallen
waarbij een rechterlijke uitspraak nodig is, zonder dat van een geschil met
een wederpartij sprake is of hoeft te zijn. Tegenwoordig schrijft de
wetgever de verzoekschriftprocedure ook voor gevallen waarin wel van
een geschil tussen twee partijen spraken is. Dat is een voorbeeld van de
alimentatieprocedure.
De verzoekschriftprocedure begint met het door de verzoeker indienen
van het verzoekschrift. Net zoals bij de dagvaarding dient het
verzoekschrift onder meer de naam, woonplaats van de verzoeker,
alsmede een duidelijke omschrijving van het verzoek en de gronden
waarop het berust. De wederpartij in het verzoekschrift heet de
verweerder. Hij kan op het verzoekschrift reageren door het indienen van
een verweerschrift. Ten slotte doet de rechter een uitspraak in een
zogenoemde beschikking, die ook zo wordt genoemd in hoger beroep en
cassatie.
Wanneer de advocaat van de gedaagde niet verschijnt op de roldatum van
de dagvaarding, zal de rolrechter verstek verlenen. De rechter zal dan een
verstekvonnis wijzen. Hij wijst daarin de vordering toe, tenzij deze hem
onrechtmatig of ongegrond uitkomt.
