Week 1 | Transforensische psychiatrie
Reguliere psychiatrie
- De focus op de stoornis en de behandeling -> behandelen van mensen die klachten hebben in het
psychische
Forensische psychiatrie: de focus op het delict en delictpreventie. Van een forensisch psychiater wordt verwacht
dat hij er voor gaat zorgen dat met interventies niet opnieuw delicten worden gepleegd. Dat heeft te maken met
onderliggende psychiatrische problematiek die behandeling behoeft. Primair is het ervoor om zich te richten op
delicten. Dat is een verschil met een regulier psychiatrie. In de regulier zijn ze er niet van om de maatschappij te
behoeden van het kwade, dat is niet het oogmerk van de psychiater.
Iemand die wel delict gedrag vertoont maar nog geen delict heeft gepleegd
Er is sprake van ernstige psychopathologie, met daaruit voortvloeiend disruptief gedrag, dat nog niet
gekwalificeerd is als delict gedrag
De kloof: het niemandsland tussen reguliere en forensische psychiatrie -> de oplossing heet transforensische
psychiatrie
Psychopathologie en disruptief gedrag: toebedeling patiënt aan regulier dan wel forensische domein is vaak
arbitrair. Patiënten zijn vaak ergens ingedeeld terwijl ze misschien wel beter ergens anders zouden thuishoren.
Waar hoort de verwarde persoon thuis?
- Prevaleert zorg of veiligheid?
- Crisisdiensten en/of politie maken afweging
Moord op Els borst was aanleiding voor de discussie die nog steeds loopt over verwarde personen. De
problematiek van de verwarde persoon is nog steeds actueel. Het aantal meldingen van deze profielen neemt
alleen maar toe. Mondriaan met transforensische psychiatrie is zich gaan richten op de verwarde persoon, dat is
een goed teken want er wordt iets aan gedaan.
Gaat de verwarde persoon naar blauw of wit? Dokter of politie? En speelt toeval een rol? Nette zorginstellingen
willen liever geen ex -gedetineerden omdat ze die vaak niet aan kunnen en ze weten niet wat ze hiermee moeten
doen.
De man met de tatoeages -> getal van de duivel (666)
Kwam steeds in de gevangenis vanwege straatgeweld. Staat in het dorp bekend als een agressieve man.
Plots dramatisch iets veranderen aan het uiterlijk is vaak geen goed teken. Kan laten zien dat het niet goed gaat
met iemand, die zitten er vaak tegenaan om out of reality te gaan. Bepaalde tatoeages zou ook kunnen
betekenen wat er in iemand om gaat. De man vertelde dat hij een pact heeft met de duivel en via de tatoeage
probeer ik dat duidelijk te maken en zo is het ook duidelijk dat mensen uit de buurt moeten blijven en als ze in de
buurt komen dan moet ik ze in elkaar slaan -> paranoïde psychose. Is deze man niet vooral gedreven door zijn
psychopathologie? Hij is in een psychose behandeling geweest. De man was niet meer agressief, maar eigenlijk
gewoon normaal en hij kwam niet meer in aanraking met politie.
Disruptief gedrag
Het doen van aangifte maakt disruptief gedrag tot delictgedrag -> anders zit het nog niet in het strafrecht. Je krijgt
ook vaak een vertekening van het beeld omdat bij bv huiselijk geweld vaak bij minder gestelde gezinnen aangifte
wordt gedaan en bij betere gezinnen niet.
De vernieler van het beeld van Nicky verstappen
De extreem -rechtse student die de derde wereldoorlog wilde starten -> dat iemand deze ideeën heeft is geen
reden om hem op te laten nemen. Pas later wordt vastgesteld dat hij psychisch niet in orde is. Maar er is pas een
reden om hem op te nemen als hij brand sticht. Dan is er pas sprake van gevaarzetting. Hiervoor was daar nooit
sprake van dus ‘kon’ hij ook niet worden opgenomen. Hij wilde niet behandeld worden ook al was er een
vermoeden dat hij een sterke psychose had waarbij hij ook dingen hoort en ziet die er niet zijn. Op een bepaald
moment heeft hij een plan gemaakt om brand te stichten en te vluchten uit de stichting. Is deze dreiging nu een
mogelijkheid om deze persoon te handelen terwijl hij dat weigert? -> dwangbehandeling. De toestemming
hiervoor kregen ze, daar zijn veel voorwaarden aan verbonden. De man werd een heel ander persoon en de
gevaarzetting verdween; hij kon weer naar huis. Na heel veel jaren gaat het toch weer fout en hij komt in de
forensische psychiatrie terecht. Hij had een molotovcocktail gegooid naar de politie. Daardoor had hij direct met
de politie te maken en dat is het verschil met tien jaar eerder. Hij krijgt een strafrechtelijke machtiging en daardoor
komt hij in de forensische zorg terecht.
Hier leren we van dat het gaat om hetzelfde probleemgedrag; eenzelfde soort psychopathologie; dezelfde
persoon, die afhankelijk van de tijd en wie er primair zich er mee bemoeit (reguliere zorg of politie) die eerst een
regulier patiënt is en jaren later een forensische patiënt.
1
,Dilemma
Het dilemma is dus dat veel regulier gedwongen opgenomen patiënten vertonen disruptief gedrag doch blijven
verstoken van een forensisch behandelaanbod. In de gewone psychologie klagen ze dat er veel mensen zitten
die te gevaarlijk zijn en die dus beter af zouden zijn in de forensische psychiatrie
Een meerderheid van de forensische patiënten was eerder in contact met de reguliere GGZ en werd niet
adequaat behandeld.
Criminalisatie hypothese -> schizofrene patiënten kunnen delicten gaan plegen t.g.v tekorten in de reguliere zorg.
De tekorten in de zorg kunnen er dus voor zorgen dat mensen delicten gaan plegen. Dat is een blijvende
discussie.
Geweld bij eerste psychose vooral voorafgaande aan behandeling -> onbehandelde psychose kan leiden tot
crimneel gedrag maar als het op tijd behandeld wordt hoet dat niet plaats te vinden
Het probleem
- De schisis (breuk) tussen reguliere en forensische psychiatrie is te groot
- Risico van ontwrichting en criminalisering. De uitkomst zou kunnen zijn dat juist criminaliteit toeneemt.
Een afgewezen patiënt kan verder doorglijden naar ernstigere delicten. De man die Els Borst heeft
vermoord bleek uiteindelijk te leiden aan wanen. Hij zat ook in het niemandsland omdat zorg en de
rechter zich er niet mee bezig hielden. -> moord minister Borst
- Malek F.
De oplossing
- Kijk naar psychopathologie, gedragsrepertoire en zorgbehoefte
- Doe wat nodig is en stop het afschuiven van moeilijke mensen
- Kijk naar het gedrag van de patient en handel daarop.
- De enige instelling die deze mensen aankan zit in Heerlen waardoor er nu mensen worden afgewezen
en dat leidt tot meer criminaliteit.
Kijk door het gerechtelijke heen ->je hebt de civielrechtelijke zorg (week 2) en je hebt de strafrechtelijke zorg
(week 5). Maar je zou eigenlijk iets moeten hebben waardoor je kan doen wat er nodig is en dat je niet per se
hoeft te kiezen tussen deze twee -> neem de patiënt op voordat hij een crimineel wordt. De reguliere
zorginstellingen willen dit alleen niet en hebben geen zin om deze mensen op te nemen.
In Den Bosch is nu een hele kleine afdeling geopend voor transforensische psychiatrie.
Transforensische psychiatrie
Transforensische psychiatrie is dus de missing link tussen reguliere en forensische psychiatrie.
De afdeling transforensische psychiatrie:
- Een lacune in de zorg is opgelost
- Een ventiel voor overspannen reguliere zorgaanbieders -> het is een opluchting voor de afdeling die het
niet hoeft te doen -> je ontlast dus andere hulpverleners
- Een antwoord op een maatschappelijk probleem -> de verwarde persoon die zorgt voor gedoe en soms
zelfs ernstige delicten.
- Voor wie? -> mensen die lijden aan ernstige psychopathologie en daaruit voortvloeiende disruptief/ pre-
delictgedrag -> dit is de definitie van de transforensische psychiatrische patiënt
o Pre delict -> je voelt aan dat het mis gaat (uitschelden, bedreigen, gooien) je voelt dat het niet
goed gaat komen.
Het aanbod
- Aandacht voor behandeling van het onderliggend lijden -> de psychopathologie, de aandoening die ten
grondslag ligt aan het disruptieve gedrag. Dit is meestal gecompliceerd door verslavingsgedrag (week 4)
- Aandacht voor risicomanagement -> dit gebeurt in de reguliere psychiatrie niet
Het beste voor beide zorgdomeinen probeer je bij elkaar te brengen -> het behandelen en omgaan met
risicotaxatie/ risicomanagement
Ambulant aanbod
- Transforensische polikliniek
- Transforensische flexible assertive communit treatment -> je pakt alle soorten zorg tegelijk aan -> een
soort wijkgroep/ team. Ter voorkoming van opname
- Ambulant = niet opgenomen -> je bent gewoon thuis.
Profiel ambulante TF patiënt
- Alle mogelijke problematiek met disruptief gedragsrepertoire als uitkomst -> bv schizofrenie en van
daaruit disruptief gedrag vertonen of mensen met ADHD die ordeverstorend gedrag vertonen,
zedendelinquenten hebben vaak autisme.
- In de reguliere zorg vaak afgewezenen
- Geen reclasseringstoezicht (omdat ze niet veroordeeld zijn)
2
, Als iemand veroordeeld is, dan betaalt justitie. Bij geen veroordeling betaald de zorgverzekering. De tegenstand
komt dit vooral door geld. Het kost heel veel geld om iemand door een justitieel proces te laten gaan. De
tegenstand komt ook uit de politiek. Uiteindelijk is het alleen veel duurder als iemand niet wordt opgenomen
omdat er vaak al veel dingen gebeuren met de patiënt (inclusief brandweer, politie, ambulance enz) die ook veel
geld kosten.
Week 2 | Verplichte zorg in een civielrechtelijk kader
De nieuwe wetgeving heeft ervoor gezorgd dat er sprake is van een verplicht zorgkader. Inmiddels is de Wet
BOPZ verlaten en is er een nieuwe wet ingetreden.
Verplichte zorg is een delicaat ding, dat kan je niet zomaar verplichten aan mensen. Het is gelukkig uitzonderlijk.
De reguliere geestelijke gezondheidszorg herbergt een hele grote groep mensen die vrijwillig onder behandeling
zijn. Er is maar een paar procent van de patiënten die een verplicht zorgkader hebben.
We leven in een democratisch land. Dus dan is het nogl wat als je bij een bepaald aantal mensenbesluit om zorg
op te leggen. Er zijn landen waar om politieke of religieuze redenen mensen worden verborgen in instellingen en
daar willen we van vandaan blijven. Daarom hebben we in Nederland zo’n goede wetgeving met veel respect
voor de autonomie.
Verplichte (gedwongen) zorg
Bij verplichte zorg heb je te maken met een aantal kleine zaken die in het geding zijn, zoals:
- Het grondrecht van vrijheid
- Grondrecht op autonomie
- Onaantastbaarheid menselijk lichaam in het geding bij dwangmedicatie.
Gelukkig is dit uitzonderlijk.
Wij hebben in Nederland twee manieren(wegen) om mensen een verplicht zorgkader op te leggen
- Civiele recht -> verplichte zorg in de reguliere- en transforensische psychiatrie.
- Strafrecht
Krankzinnigenwet (1884 tot 1994)
- Bestwilcriterium
- Paternalistisch
- Dwangopname en dwangbehandeling hand in hand
De wet besloeg maar 1 a-viertje. Dit was een hele eenvoudige wet. Het uitgangsprincipe van deze wet was het
bestwilcriterium. Wat goed is voor deze mens moeten wij doen. Er werd een groot vertrouwen gegeven aan de
psychiater die dit moest doen, en het werd ook vrij makkelijk gedaan. Het hele systeem was vrij betuttelend
(paternalistisch) -> de dokter weet het het beste en beschikt over de vrijheid en autonomie van de mensen. Als je
in die tijd iemand opnam had je ook gelijk een vrijbrief om iemand te behandelen. Pas in de loop van de nieuwe
wetgeving werd duidelijk dat je niet zomaar iedereen een behandeling kan geven.
Voorbeeld uit de tijd van de krankzinnigenwet:
Hele oude ggz instelling met een gesloten afdeling. Er werd een man van 45 opgenomen, hij was een vader die al
twee jaar op de bank lag en niks zei. Hij was geleidelijk depressief geworden. De huisarts heeft gezegd dat die
man moest worden opgenomen. Hij werd gedwongen opgenomen op de gesloten afdeling. Hij was vervuild dus
hij moest schoongespoeld worden (mag je dat doen?). Het was moeilijk om in contact te komen omdat hij niet
sprak. Er was geen bank dus hij kon niet liggen en daarom stond hij gewoon midden in de gang zonder iets te
doen als een standbeeld en ’s avonds werd hij in bed gelegd. Er was niets mee te beginnen. Er was sprake van
psychotische depressie (katatonisch). Er werd vastgesteld dat er een egin gemaakt moest worden met de
medicatie. In dit geval antidepressiva en anti- nog iets -> tegen depressie en voor een vrolijkere stemming. Er kon
natuurlijk geen toestemming gevraagd worden, dus kan dit wel en hoe kan je medicatie geven als iemand niet
meewerkt?
De verplegers stelden voor om zijn neus dicht te knijpen en zo de medicijnen in de mond te doen. Dit werd een
tijd zo gedaan. Er was geen compliance-> informed consent is nu wel nodig. De man knapt helemaal op na 10
dagen en gaat weer praten. Mag je nu zeggen dat dit op deze manier kan?
Iedereen is er uiteindelijk bij gebaat, maar het kan eigenlijk niet. Nu wordt het niet meer gedaan. Nu
moet je kijken of er in de voorwaarden medicatie is opgenomen en iemand weigert dit of geeft geen
toestemming, dan moet je kijken of je onder dwangmedicatie toe kan passen. Je moet een second
opinion hebben en toestemming van de directeur en daarna nog een inspectie. Het zou nu nooit met de
neus dichtknijpen worden gedaan, maar per injectie.
Wet BOPZ 1994
- Afschaffing bestwilcriterium
- Introductie gevaarcriterium
- Scheiding tussen opneming en behandeling.
3
Reguliere psychiatrie
- De focus op de stoornis en de behandeling -> behandelen van mensen die klachten hebben in het
psychische
Forensische psychiatrie: de focus op het delict en delictpreventie. Van een forensisch psychiater wordt verwacht
dat hij er voor gaat zorgen dat met interventies niet opnieuw delicten worden gepleegd. Dat heeft te maken met
onderliggende psychiatrische problematiek die behandeling behoeft. Primair is het ervoor om zich te richten op
delicten. Dat is een verschil met een regulier psychiatrie. In de regulier zijn ze er niet van om de maatschappij te
behoeden van het kwade, dat is niet het oogmerk van de psychiater.
Iemand die wel delict gedrag vertoont maar nog geen delict heeft gepleegd
Er is sprake van ernstige psychopathologie, met daaruit voortvloeiend disruptief gedrag, dat nog niet
gekwalificeerd is als delict gedrag
De kloof: het niemandsland tussen reguliere en forensische psychiatrie -> de oplossing heet transforensische
psychiatrie
Psychopathologie en disruptief gedrag: toebedeling patiënt aan regulier dan wel forensische domein is vaak
arbitrair. Patiënten zijn vaak ergens ingedeeld terwijl ze misschien wel beter ergens anders zouden thuishoren.
Waar hoort de verwarde persoon thuis?
- Prevaleert zorg of veiligheid?
- Crisisdiensten en/of politie maken afweging
Moord op Els borst was aanleiding voor de discussie die nog steeds loopt over verwarde personen. De
problematiek van de verwarde persoon is nog steeds actueel. Het aantal meldingen van deze profielen neemt
alleen maar toe. Mondriaan met transforensische psychiatrie is zich gaan richten op de verwarde persoon, dat is
een goed teken want er wordt iets aan gedaan.
Gaat de verwarde persoon naar blauw of wit? Dokter of politie? En speelt toeval een rol? Nette zorginstellingen
willen liever geen ex -gedetineerden omdat ze die vaak niet aan kunnen en ze weten niet wat ze hiermee moeten
doen.
De man met de tatoeages -> getal van de duivel (666)
Kwam steeds in de gevangenis vanwege straatgeweld. Staat in het dorp bekend als een agressieve man.
Plots dramatisch iets veranderen aan het uiterlijk is vaak geen goed teken. Kan laten zien dat het niet goed gaat
met iemand, die zitten er vaak tegenaan om out of reality te gaan. Bepaalde tatoeages zou ook kunnen
betekenen wat er in iemand om gaat. De man vertelde dat hij een pact heeft met de duivel en via de tatoeage
probeer ik dat duidelijk te maken en zo is het ook duidelijk dat mensen uit de buurt moeten blijven en als ze in de
buurt komen dan moet ik ze in elkaar slaan -> paranoïde psychose. Is deze man niet vooral gedreven door zijn
psychopathologie? Hij is in een psychose behandeling geweest. De man was niet meer agressief, maar eigenlijk
gewoon normaal en hij kwam niet meer in aanraking met politie.
Disruptief gedrag
Het doen van aangifte maakt disruptief gedrag tot delictgedrag -> anders zit het nog niet in het strafrecht. Je krijgt
ook vaak een vertekening van het beeld omdat bij bv huiselijk geweld vaak bij minder gestelde gezinnen aangifte
wordt gedaan en bij betere gezinnen niet.
De vernieler van het beeld van Nicky verstappen
De extreem -rechtse student die de derde wereldoorlog wilde starten -> dat iemand deze ideeën heeft is geen
reden om hem op te laten nemen. Pas later wordt vastgesteld dat hij psychisch niet in orde is. Maar er is pas een
reden om hem op te nemen als hij brand sticht. Dan is er pas sprake van gevaarzetting. Hiervoor was daar nooit
sprake van dus ‘kon’ hij ook niet worden opgenomen. Hij wilde niet behandeld worden ook al was er een
vermoeden dat hij een sterke psychose had waarbij hij ook dingen hoort en ziet die er niet zijn. Op een bepaald
moment heeft hij een plan gemaakt om brand te stichten en te vluchten uit de stichting. Is deze dreiging nu een
mogelijkheid om deze persoon te handelen terwijl hij dat weigert? -> dwangbehandeling. De toestemming
hiervoor kregen ze, daar zijn veel voorwaarden aan verbonden. De man werd een heel ander persoon en de
gevaarzetting verdween; hij kon weer naar huis. Na heel veel jaren gaat het toch weer fout en hij komt in de
forensische psychiatrie terecht. Hij had een molotovcocktail gegooid naar de politie. Daardoor had hij direct met
de politie te maken en dat is het verschil met tien jaar eerder. Hij krijgt een strafrechtelijke machtiging en daardoor
komt hij in de forensische zorg terecht.
Hier leren we van dat het gaat om hetzelfde probleemgedrag; eenzelfde soort psychopathologie; dezelfde
persoon, die afhankelijk van de tijd en wie er primair zich er mee bemoeit (reguliere zorg of politie) die eerst een
regulier patiënt is en jaren later een forensische patiënt.
1
,Dilemma
Het dilemma is dus dat veel regulier gedwongen opgenomen patiënten vertonen disruptief gedrag doch blijven
verstoken van een forensisch behandelaanbod. In de gewone psychologie klagen ze dat er veel mensen zitten
die te gevaarlijk zijn en die dus beter af zouden zijn in de forensische psychiatrie
Een meerderheid van de forensische patiënten was eerder in contact met de reguliere GGZ en werd niet
adequaat behandeld.
Criminalisatie hypothese -> schizofrene patiënten kunnen delicten gaan plegen t.g.v tekorten in de reguliere zorg.
De tekorten in de zorg kunnen er dus voor zorgen dat mensen delicten gaan plegen. Dat is een blijvende
discussie.
Geweld bij eerste psychose vooral voorafgaande aan behandeling -> onbehandelde psychose kan leiden tot
crimneel gedrag maar als het op tijd behandeld wordt hoet dat niet plaats te vinden
Het probleem
- De schisis (breuk) tussen reguliere en forensische psychiatrie is te groot
- Risico van ontwrichting en criminalisering. De uitkomst zou kunnen zijn dat juist criminaliteit toeneemt.
Een afgewezen patiënt kan verder doorglijden naar ernstigere delicten. De man die Els Borst heeft
vermoord bleek uiteindelijk te leiden aan wanen. Hij zat ook in het niemandsland omdat zorg en de
rechter zich er niet mee bezig hielden. -> moord minister Borst
- Malek F.
De oplossing
- Kijk naar psychopathologie, gedragsrepertoire en zorgbehoefte
- Doe wat nodig is en stop het afschuiven van moeilijke mensen
- Kijk naar het gedrag van de patient en handel daarop.
- De enige instelling die deze mensen aankan zit in Heerlen waardoor er nu mensen worden afgewezen
en dat leidt tot meer criminaliteit.
Kijk door het gerechtelijke heen ->je hebt de civielrechtelijke zorg (week 2) en je hebt de strafrechtelijke zorg
(week 5). Maar je zou eigenlijk iets moeten hebben waardoor je kan doen wat er nodig is en dat je niet per se
hoeft te kiezen tussen deze twee -> neem de patiënt op voordat hij een crimineel wordt. De reguliere
zorginstellingen willen dit alleen niet en hebben geen zin om deze mensen op te nemen.
In Den Bosch is nu een hele kleine afdeling geopend voor transforensische psychiatrie.
Transforensische psychiatrie
Transforensische psychiatrie is dus de missing link tussen reguliere en forensische psychiatrie.
De afdeling transforensische psychiatrie:
- Een lacune in de zorg is opgelost
- Een ventiel voor overspannen reguliere zorgaanbieders -> het is een opluchting voor de afdeling die het
niet hoeft te doen -> je ontlast dus andere hulpverleners
- Een antwoord op een maatschappelijk probleem -> de verwarde persoon die zorgt voor gedoe en soms
zelfs ernstige delicten.
- Voor wie? -> mensen die lijden aan ernstige psychopathologie en daaruit voortvloeiende disruptief/ pre-
delictgedrag -> dit is de definitie van de transforensische psychiatrische patiënt
o Pre delict -> je voelt aan dat het mis gaat (uitschelden, bedreigen, gooien) je voelt dat het niet
goed gaat komen.
Het aanbod
- Aandacht voor behandeling van het onderliggend lijden -> de psychopathologie, de aandoening die ten
grondslag ligt aan het disruptieve gedrag. Dit is meestal gecompliceerd door verslavingsgedrag (week 4)
- Aandacht voor risicomanagement -> dit gebeurt in de reguliere psychiatrie niet
Het beste voor beide zorgdomeinen probeer je bij elkaar te brengen -> het behandelen en omgaan met
risicotaxatie/ risicomanagement
Ambulant aanbod
- Transforensische polikliniek
- Transforensische flexible assertive communit treatment -> je pakt alle soorten zorg tegelijk aan -> een
soort wijkgroep/ team. Ter voorkoming van opname
- Ambulant = niet opgenomen -> je bent gewoon thuis.
Profiel ambulante TF patiënt
- Alle mogelijke problematiek met disruptief gedragsrepertoire als uitkomst -> bv schizofrenie en van
daaruit disruptief gedrag vertonen of mensen met ADHD die ordeverstorend gedrag vertonen,
zedendelinquenten hebben vaak autisme.
- In de reguliere zorg vaak afgewezenen
- Geen reclasseringstoezicht (omdat ze niet veroordeeld zijn)
2
, Als iemand veroordeeld is, dan betaalt justitie. Bij geen veroordeling betaald de zorgverzekering. De tegenstand
komt dit vooral door geld. Het kost heel veel geld om iemand door een justitieel proces te laten gaan. De
tegenstand komt ook uit de politiek. Uiteindelijk is het alleen veel duurder als iemand niet wordt opgenomen
omdat er vaak al veel dingen gebeuren met de patiënt (inclusief brandweer, politie, ambulance enz) die ook veel
geld kosten.
Week 2 | Verplichte zorg in een civielrechtelijk kader
De nieuwe wetgeving heeft ervoor gezorgd dat er sprake is van een verplicht zorgkader. Inmiddels is de Wet
BOPZ verlaten en is er een nieuwe wet ingetreden.
Verplichte zorg is een delicaat ding, dat kan je niet zomaar verplichten aan mensen. Het is gelukkig uitzonderlijk.
De reguliere geestelijke gezondheidszorg herbergt een hele grote groep mensen die vrijwillig onder behandeling
zijn. Er is maar een paar procent van de patiënten die een verplicht zorgkader hebben.
We leven in een democratisch land. Dus dan is het nogl wat als je bij een bepaald aantal mensenbesluit om zorg
op te leggen. Er zijn landen waar om politieke of religieuze redenen mensen worden verborgen in instellingen en
daar willen we van vandaan blijven. Daarom hebben we in Nederland zo’n goede wetgeving met veel respect
voor de autonomie.
Verplichte (gedwongen) zorg
Bij verplichte zorg heb je te maken met een aantal kleine zaken die in het geding zijn, zoals:
- Het grondrecht van vrijheid
- Grondrecht op autonomie
- Onaantastbaarheid menselijk lichaam in het geding bij dwangmedicatie.
Gelukkig is dit uitzonderlijk.
Wij hebben in Nederland twee manieren(wegen) om mensen een verplicht zorgkader op te leggen
- Civiele recht -> verplichte zorg in de reguliere- en transforensische psychiatrie.
- Strafrecht
Krankzinnigenwet (1884 tot 1994)
- Bestwilcriterium
- Paternalistisch
- Dwangopname en dwangbehandeling hand in hand
De wet besloeg maar 1 a-viertje. Dit was een hele eenvoudige wet. Het uitgangsprincipe van deze wet was het
bestwilcriterium. Wat goed is voor deze mens moeten wij doen. Er werd een groot vertrouwen gegeven aan de
psychiater die dit moest doen, en het werd ook vrij makkelijk gedaan. Het hele systeem was vrij betuttelend
(paternalistisch) -> de dokter weet het het beste en beschikt over de vrijheid en autonomie van de mensen. Als je
in die tijd iemand opnam had je ook gelijk een vrijbrief om iemand te behandelen. Pas in de loop van de nieuwe
wetgeving werd duidelijk dat je niet zomaar iedereen een behandeling kan geven.
Voorbeeld uit de tijd van de krankzinnigenwet:
Hele oude ggz instelling met een gesloten afdeling. Er werd een man van 45 opgenomen, hij was een vader die al
twee jaar op de bank lag en niks zei. Hij was geleidelijk depressief geworden. De huisarts heeft gezegd dat die
man moest worden opgenomen. Hij werd gedwongen opgenomen op de gesloten afdeling. Hij was vervuild dus
hij moest schoongespoeld worden (mag je dat doen?). Het was moeilijk om in contact te komen omdat hij niet
sprak. Er was geen bank dus hij kon niet liggen en daarom stond hij gewoon midden in de gang zonder iets te
doen als een standbeeld en ’s avonds werd hij in bed gelegd. Er was niets mee te beginnen. Er was sprake van
psychotische depressie (katatonisch). Er werd vastgesteld dat er een egin gemaakt moest worden met de
medicatie. In dit geval antidepressiva en anti- nog iets -> tegen depressie en voor een vrolijkere stemming. Er kon
natuurlijk geen toestemming gevraagd worden, dus kan dit wel en hoe kan je medicatie geven als iemand niet
meewerkt?
De verplegers stelden voor om zijn neus dicht te knijpen en zo de medicijnen in de mond te doen. Dit werd een
tijd zo gedaan. Er was geen compliance-> informed consent is nu wel nodig. De man knapt helemaal op na 10
dagen en gaat weer praten. Mag je nu zeggen dat dit op deze manier kan?
Iedereen is er uiteindelijk bij gebaat, maar het kan eigenlijk niet. Nu wordt het niet meer gedaan. Nu
moet je kijken of er in de voorwaarden medicatie is opgenomen en iemand weigert dit of geeft geen
toestemming, dan moet je kijken of je onder dwangmedicatie toe kan passen. Je moet een second
opinion hebben en toestemming van de directeur en daarna nog een inspectie. Het zou nu nooit met de
neus dichtknijpen worden gedaan, maar per injectie.
Wet BOPZ 1994
- Afschaffing bestwilcriterium
- Introductie gevaarcriterium
- Scheiding tussen opneming en behandeling.
3
