Hoorcolleges Uitzonderlijk geweld
Inleiding
‘Zuster Ada’
• 18 augustus 1974, Ter Aar
Aaltje van der Plaat (44) -> Op een dag liep ze van de kerk naar huis toen ze werd gespot
door een man op een brommer. Die man verklaart later dat hij een gedachte had dat hij ‘iets
met de vrouw wilde doen’ en hij grijpt haar vanaf zijn brommer. Uiteindelijk steekt hij haar
27 keer, snijdt haar buik open, snijdt haar keel door en hij snijdt haar linker-tepel af.
Willem
• 21 augustus 1974
• Willem van Eijk (33)
• Arm gezin, 6 kinderen
• Onbetrouwbaar, eigenzinnig, achterdochtig, kil
• Jeugd – ‘Gekke Willempie’
“eenden doodschoppen, katten verdrinken, hond in brand steken”
➔ Er wordt een man opgepakt voor het misdrijf van Aaltje genaamd Willem van Eijk.
Cora
• 20 juni 1971
• Cora Mantel (15)
• Verkracht, gewurgd
• Willem fantaseerde eerder over het oppikken van een lifter. De omstandigheden zijn
gunstig, het is laat, donker, ze is alleen en er zijn weinig mensen op straat.
• “Ze bood me nog een sigaret aan, een menthol. Ik had al voor mezelf besloten dat ik
haar ging doden en toen ik vlak bij Uithoorn een andere weg insloeg dan ze aangaf en
daar stopte, zei ik tegen haar: we gaan effe leuk afscheid van elkaar nemen. Toen ze
weigerde en uit de auto probeerde te stappen, toen is het ongeluk gebeurd.”
➔ Ze ging liften want ze had de laatste bus naar huis gemist. Willem zag haar en bood
haar een lift aan. Hij wilde seks met haar en zij verzette zich dus hij verkrachtte haar
en wurgde haar erna. Zij wordt later gevonden in het water, haar zwarte kleding
wordt apart gevonden en haar schoenen ook. Op het moment dat hij wordt opgepakt
voor de moord op Aaltje, bekend hij ook de moord op Cora.
De eerste veroordeling
• Veroordeeld voor moord op Aaltje van der Plaat en Cora Mantel
• 18 jaar cel en TBR (= voormalige TBS) (HB)
o 1 maart 1976 (Van Mesdagkliniek, Groningen)
• Contactadvertentie landelijk dagblad: ‘Jonge man, 38 jaar, zoekt kennismaking met
vrouw. Kinderen geen bezwaar’
o Adri (gescheiden, vijf kinderen)
o Trouwen op 19 oktober 1982 (Van Mesdagkliniek)
, • Vervroegde vrijlating 8 oktober 1990 (14 jaar)
o Psychiater: geen behandeling, geen verbetering -> weigert behandeling en
weigert medicatie in te nemen
o Goede invloed relatie Adri
Na zijn vrijlating
• Gaat met Adri in Harkstede wonen (Groningen)
• Relatie gaat slechter, want Willem begint met drinken
Ondertussen in Groningen…
• Michelle Fatol (4 november 1993)
o Prostituee, Roemenië, 23 jaar
o Gewurgd, gevonden in een sloot ten westen van Groningen
• Annelise Reinders (11 december 1994)
o Prostituee, NL, 31 jaar
o Gewurgd met een touw, gevonden in een kanaal (1 jaar later)
• Antoinette Bont (31 juli 1995)
o Prostituee, NL, 24 jaar
o Romp in plastic zak, onder water gehouden met een steen
o Benen en armen worden later teruggevonden, hoofd is nooit gevonden
• Anne de Ruijter de Wildt (1 mei 1997)
o Studente, NL, 18 jaar
o Gewurgd
• Shirley Hereijgers (2 mei 1997)
o Prostituee, NL, 19 jaar
o Gewurgd
• Jolanda Catharina Meijer (vermissing)
o Prostituee, alleenstaande moeder, NL, 34 jaar
• Sasja Schenker (17 juli 2001)
o Prostituee, NL, 34 jaar
o Gewurgd, spullen gevonden in kanaal
➔ Groen: Willem heeft bekend
De tweede veroordeling
• Proces 2002 tot en met 2005 (hoge raad)
• Vaste routine
- Hij pikt een vrouw (prostituee) van de straat op en wil met haar vrijen,
maar plotseling wurgt hij de vrouw met zijn handen. Hij legt haar
achter in zijn auto en gaat een eind rijden, parkeert ergens en gaat
achterin bij het dode slachtoffer in de auto zitten.
- Daarna gooit hij het naakte slachtoffer in het water op een manier dat
zij voorover komt te liggen. Hij neemt haar kleren mee en dumpt deze
in het water.
- Waarom hij dat doet, dat weet hij niet. Zegt hij
• Vonnis: levenslang/overleden 2019 in Vught
,Uitzonderlijk geweld
• Moord en doodslag
o Soorten en prevalentie, trends en ontwikkelingen
o Achtergronden en theoretische verklaringen
o Bijzondere vormen van uitzonderlijk geweld
▪ Binnen de familie
▪ Meervoudig
o Mediaberichtgeving
o Aanpak, bestraffing en preventie
College 1: Prevalentie en soorten uitzonderlijk geweld, trends
Moord en doodslag in Nederland
• Doodslag = opzettelijk beroving van het leven (art. 287, 288 en 290 Sr: doodslag,
doodslag in combinatie met een ander strafbaar feit en kinderdoodslag)
• Moord = doodslag met voorbedachten rade (art. 289 en 291: moord en
kindermoord)
- Bezinning, enig beraad
- Wanneer is er sprake van bezinning/beraad? -> Je moet wel echt de
tijd hebben kunnen nemen, je moet het even kunnen reflecteren, tot
bezinning kunnen komen en dat moet ook aantoonbaar zijn.
➔ Door de wijziging (criterium bezinning/beraad is minder ruim) wordt het moeilijker
om moord te bewijzen dus de moordcijfers gaan omlaag en de doodslagcijfers gaan
omhoog
Recent in het nieuws
• Ontsnapte tbs’er veroordeeld tot tien jaar cel voor neersteken ex
• Rapper Bigidagoe doodgeschoten
• Verdachte moordzaak Peter R. de Vries biedt excuses aan: ‘Ben onder druk gezet’
• Verdachte bekent moord op drie vrouwen in Weens bordeel
➔ Doordat je dit zoveel in het nieuws ziet, lijkt het ook alsof dit veel voorkomt maar
daarvoor zijn cijfers nodig!
Moord en Doodslag: onderzoek
• Internationaal: moeilijk! (Rogers & Pridemore, 2017)
- Cijfers VN (juridische kwalificatie van delicten in de landen die zij
onderzoeken)/WHO (kijkt naar de autopsieverslagen van de patholoog
dus die trekt hem wat breder)
- Verschillende definities
- Verschillende registraties (aantal zaken of aantal slachtoffers)
• In Nederland: moeilijk!
- Slechte registratie t.o.v. andere landen (tot 1992)
- Geen langdurige traditie grootschalig onderzoek naar moord en
doodslag
- Tekortkomingen in bestaande databanken CBS, Rechtbanken, Politie
, - -> niet elke zaak wordt opgelost (bij de politie kan een zaak gestart
worden, maar hoe het verder gaat daar heb je niet genoeg informatie
over als ze niet genoeg onderzoek konden doen)
- -> bij de rechtbank heb je alleen de vervolgingen dus als er niet
vervolgd wordt dan heb je ook geen zaak
Moord en Doodslag Monitor
Vanaf 1992: NSCR, Paul Nieuwbeerta
- ANP berichten
(krantenberichten)
- Jaarlijkse overzichten Elsevier
- VICLAS bestand (nationale
recherche)
- Openbaar Ministerie
- Gegevens van alle politieregio’s
- Strafregister Ministerie van
Justitie
- WODC data
European Homicide Monitor
Vanaf 2009:
Combinatie van databanken uit Nederland, Nederlandse Antillen, Zweden, Finland en
Zwitserland
- Zweden: politiegegevens, vonnissen, forensisch psychiatrische data
- Finland: gegevens uit politieonderzoek
- Zwitserland: autopsiegegevens, politie- en rechtbankgegevens
➔ Hier zie je weer terug dat er in verschillende landen verschillende databronnen
worden gebruikt om hun cijfers op te baseren. In Zweden houden ze ook rekening
met de forensisch psychiatrische data wat heel interessant kan zijn, omdat je dan ook
de motieven van de dader kunt meenemen in je statistieken.
➔ Zelfmoordpoging na de delictpleging. Dat kan heel interessant zijn voor onderzoek,
omdat uit onderzoek al blijkt dat bepaalde delicten samengaan met een
zelfmoordpoging achteraf.
Inleiding
‘Zuster Ada’
• 18 augustus 1974, Ter Aar
Aaltje van der Plaat (44) -> Op een dag liep ze van de kerk naar huis toen ze werd gespot
door een man op een brommer. Die man verklaart later dat hij een gedachte had dat hij ‘iets
met de vrouw wilde doen’ en hij grijpt haar vanaf zijn brommer. Uiteindelijk steekt hij haar
27 keer, snijdt haar buik open, snijdt haar keel door en hij snijdt haar linker-tepel af.
Willem
• 21 augustus 1974
• Willem van Eijk (33)
• Arm gezin, 6 kinderen
• Onbetrouwbaar, eigenzinnig, achterdochtig, kil
• Jeugd – ‘Gekke Willempie’
“eenden doodschoppen, katten verdrinken, hond in brand steken”
➔ Er wordt een man opgepakt voor het misdrijf van Aaltje genaamd Willem van Eijk.
Cora
• 20 juni 1971
• Cora Mantel (15)
• Verkracht, gewurgd
• Willem fantaseerde eerder over het oppikken van een lifter. De omstandigheden zijn
gunstig, het is laat, donker, ze is alleen en er zijn weinig mensen op straat.
• “Ze bood me nog een sigaret aan, een menthol. Ik had al voor mezelf besloten dat ik
haar ging doden en toen ik vlak bij Uithoorn een andere weg insloeg dan ze aangaf en
daar stopte, zei ik tegen haar: we gaan effe leuk afscheid van elkaar nemen. Toen ze
weigerde en uit de auto probeerde te stappen, toen is het ongeluk gebeurd.”
➔ Ze ging liften want ze had de laatste bus naar huis gemist. Willem zag haar en bood
haar een lift aan. Hij wilde seks met haar en zij verzette zich dus hij verkrachtte haar
en wurgde haar erna. Zij wordt later gevonden in het water, haar zwarte kleding
wordt apart gevonden en haar schoenen ook. Op het moment dat hij wordt opgepakt
voor de moord op Aaltje, bekend hij ook de moord op Cora.
De eerste veroordeling
• Veroordeeld voor moord op Aaltje van der Plaat en Cora Mantel
• 18 jaar cel en TBR (= voormalige TBS) (HB)
o 1 maart 1976 (Van Mesdagkliniek, Groningen)
• Contactadvertentie landelijk dagblad: ‘Jonge man, 38 jaar, zoekt kennismaking met
vrouw. Kinderen geen bezwaar’
o Adri (gescheiden, vijf kinderen)
o Trouwen op 19 oktober 1982 (Van Mesdagkliniek)
, • Vervroegde vrijlating 8 oktober 1990 (14 jaar)
o Psychiater: geen behandeling, geen verbetering -> weigert behandeling en
weigert medicatie in te nemen
o Goede invloed relatie Adri
Na zijn vrijlating
• Gaat met Adri in Harkstede wonen (Groningen)
• Relatie gaat slechter, want Willem begint met drinken
Ondertussen in Groningen…
• Michelle Fatol (4 november 1993)
o Prostituee, Roemenië, 23 jaar
o Gewurgd, gevonden in een sloot ten westen van Groningen
• Annelise Reinders (11 december 1994)
o Prostituee, NL, 31 jaar
o Gewurgd met een touw, gevonden in een kanaal (1 jaar later)
• Antoinette Bont (31 juli 1995)
o Prostituee, NL, 24 jaar
o Romp in plastic zak, onder water gehouden met een steen
o Benen en armen worden later teruggevonden, hoofd is nooit gevonden
• Anne de Ruijter de Wildt (1 mei 1997)
o Studente, NL, 18 jaar
o Gewurgd
• Shirley Hereijgers (2 mei 1997)
o Prostituee, NL, 19 jaar
o Gewurgd
• Jolanda Catharina Meijer (vermissing)
o Prostituee, alleenstaande moeder, NL, 34 jaar
• Sasja Schenker (17 juli 2001)
o Prostituee, NL, 34 jaar
o Gewurgd, spullen gevonden in kanaal
➔ Groen: Willem heeft bekend
De tweede veroordeling
• Proces 2002 tot en met 2005 (hoge raad)
• Vaste routine
- Hij pikt een vrouw (prostituee) van de straat op en wil met haar vrijen,
maar plotseling wurgt hij de vrouw met zijn handen. Hij legt haar
achter in zijn auto en gaat een eind rijden, parkeert ergens en gaat
achterin bij het dode slachtoffer in de auto zitten.
- Daarna gooit hij het naakte slachtoffer in het water op een manier dat
zij voorover komt te liggen. Hij neemt haar kleren mee en dumpt deze
in het water.
- Waarom hij dat doet, dat weet hij niet. Zegt hij
• Vonnis: levenslang/overleden 2019 in Vught
,Uitzonderlijk geweld
• Moord en doodslag
o Soorten en prevalentie, trends en ontwikkelingen
o Achtergronden en theoretische verklaringen
o Bijzondere vormen van uitzonderlijk geweld
▪ Binnen de familie
▪ Meervoudig
o Mediaberichtgeving
o Aanpak, bestraffing en preventie
College 1: Prevalentie en soorten uitzonderlijk geweld, trends
Moord en doodslag in Nederland
• Doodslag = opzettelijk beroving van het leven (art. 287, 288 en 290 Sr: doodslag,
doodslag in combinatie met een ander strafbaar feit en kinderdoodslag)
• Moord = doodslag met voorbedachten rade (art. 289 en 291: moord en
kindermoord)
- Bezinning, enig beraad
- Wanneer is er sprake van bezinning/beraad? -> Je moet wel echt de
tijd hebben kunnen nemen, je moet het even kunnen reflecteren, tot
bezinning kunnen komen en dat moet ook aantoonbaar zijn.
➔ Door de wijziging (criterium bezinning/beraad is minder ruim) wordt het moeilijker
om moord te bewijzen dus de moordcijfers gaan omlaag en de doodslagcijfers gaan
omhoog
Recent in het nieuws
• Ontsnapte tbs’er veroordeeld tot tien jaar cel voor neersteken ex
• Rapper Bigidagoe doodgeschoten
• Verdachte moordzaak Peter R. de Vries biedt excuses aan: ‘Ben onder druk gezet’
• Verdachte bekent moord op drie vrouwen in Weens bordeel
➔ Doordat je dit zoveel in het nieuws ziet, lijkt het ook alsof dit veel voorkomt maar
daarvoor zijn cijfers nodig!
Moord en Doodslag: onderzoek
• Internationaal: moeilijk! (Rogers & Pridemore, 2017)
- Cijfers VN (juridische kwalificatie van delicten in de landen die zij
onderzoeken)/WHO (kijkt naar de autopsieverslagen van de patholoog
dus die trekt hem wat breder)
- Verschillende definities
- Verschillende registraties (aantal zaken of aantal slachtoffers)
• In Nederland: moeilijk!
- Slechte registratie t.o.v. andere landen (tot 1992)
- Geen langdurige traditie grootschalig onderzoek naar moord en
doodslag
- Tekortkomingen in bestaande databanken CBS, Rechtbanken, Politie
, - -> niet elke zaak wordt opgelost (bij de politie kan een zaak gestart
worden, maar hoe het verder gaat daar heb je niet genoeg informatie
over als ze niet genoeg onderzoek konden doen)
- -> bij de rechtbank heb je alleen de vervolgingen dus als er niet
vervolgd wordt dan heb je ook geen zaak
Moord en Doodslag Monitor
Vanaf 1992: NSCR, Paul Nieuwbeerta
- ANP berichten
(krantenberichten)
- Jaarlijkse overzichten Elsevier
- VICLAS bestand (nationale
recherche)
- Openbaar Ministerie
- Gegevens van alle politieregio’s
- Strafregister Ministerie van
Justitie
- WODC data
European Homicide Monitor
Vanaf 2009:
Combinatie van databanken uit Nederland, Nederlandse Antillen, Zweden, Finland en
Zwitserland
- Zweden: politiegegevens, vonnissen, forensisch psychiatrische data
- Finland: gegevens uit politieonderzoek
- Zwitserland: autopsiegegevens, politie- en rechtbankgegevens
➔ Hier zie je weer terug dat er in verschillende landen verschillende databronnen
worden gebruikt om hun cijfers op te baseren. In Zweden houden ze ook rekening
met de forensisch psychiatrische data wat heel interessant kan zijn, omdat je dan ook
de motieven van de dader kunt meenemen in je statistieken.
➔ Zelfmoordpoging na de delictpleging. Dat kan heel interessant zijn voor onderzoek,
omdat uit onderzoek al blijkt dat bepaalde delicten samengaan met een
zelfmoordpoging achteraf.
