Forensische Accountancy

Forensische Accountancy Hoorcollege 1 & 2
Algemene achtergrond forensische accountancy & witwassen

Aandachtsgebieden
 (Forensische) Accountancy -> ‘Follow the money’
 Fraude en boekhoudschandalen
 Corruptie
 Witwassen
 Faillissementsonderzoeken
 Integriteitsvraagstukken
 Corporate governance

Onderzoeken – onderwerpen (o.a.)
 Fiscale fraude
 (Hollandse) drugsnetwerken
 Beursfraude
 Bouwfraude
 Faillissementen

Onderzoeken – concreet (o.a.)
 Surinaamse legerleider Bouterse (drugshandel)
 Holleeder/Endstra/Paarlberg
 Vestia
 DSB
 Madoff
 Imtech (faillissement beursgenoteerde onderneming)

Hoorcolleges
 Uitleg te behandelen onderwerp
 Literatuur wordt als gelezen en dus bekend verondersteld
 Vragen over literatuur behandelen
 Duiding aan de hand van praktijkvoorbeelden en actuele casuïstiek (volg daarom het nieuws)

Belangrijke leerlijnen
 Risicotaxatie: kennis en vaardigheden ontwikkelen inzake risico’s op financieel-economische
criminaliteit (preventief gericht, casuïstiek, daderkenmerken, fraudedriehoek) Fraudedriehoek: ‘De
gelegenheid maakt de dief’ -> Druk, gelegenheid & rationalisatie
 Bewijswaardering: kennis en vaardigheden ontwikkelen inzake bijdrage forensische accountancy aan
bewijsvoering (repressief gericht, herkennen fraude- en witwasconstructies, vergaren kennis
delictsomschrijvingen, do & dont’s inzake bewijsvoering)
 Arbeidsmarktoriëntatie: wat je met kennis over het vakgebied forensische accountancy kan doen
(werkgebieden, werkgevers)

Fraude is van alle tijden: welke grote zaken speelden er de afgelopen periode?
 Van Strien -> verkenner van PVV
 Vestia
 Ajax
 Vitesse
 Examenfraude door accountants




Recente voorbeelden

,  Mondkapjes Siewert van der Linden
 NOW-subsidies en andere Covid-gerelateerde zaken
 Wirecard
 Sjoemelnotaris
 Steinhoff
 Jumbo-topman Frits van E. (sportsponsoring, fiscaal, witwassen)
 Crypto’s (FTX)
 Greenwashing

Accountancy
 Wat is een accountant? Niet alleen iemand die controleert op fraude, maar ook normale foutjes eruit
halen en corrigeren. Hij geeft een accountantsverklaring af -> hieraan kan vertrouwen worden
ontleend
 Wat doet een accountant? Een accountant doet de controle van een jaarrekening (document van een
bedrijf dat een balans opmaakt en een winst/verlies rekening) -> administraties
 Waar komen we accountants tegen?
 Wat verwacht men van een accountant op het gebied van fraude? Te veel

Ontwikkeling Accountancy
 Pincoffs-affaire (1879): fraude als ontstaansreden beroep -> bekende zakenman in Rotterdam, maar
ook iemand die veel deed aan het openbaar bestuur bij de gemeenteraad etc, in de politiek actief was,
actief bij veel liefdadigheidsstichtingen en een man van aanzien. Belangrijkste bedrijf wat hij had, was
de AHV die haalden kruiden en specerijen uit het buitenland met schepen. Door stormen werden
sommige ladingen waardeloos, dus kon hij ze niet meer verkopen. Daardoor ging het steeds slechter
met de onderneming (want hij maakte dan geen winst dus kon ook zijn werknemers niet betalen etc).
Hierdoor ging hij zijn boekhouding verfraaien, voorraden op de balans mooier maken dan ze waren.
Dus de accountant als een soort waakhond -> fraude moet bestreden worden
 Limperg (1926-1933): accountant als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer. Hoogleraar
heeft de belangrijke fundamenten van accountancy uitgetekend -> wat is de functie etc. -> stukje
zekerheid of vertrouwen toevoegen aan de jaarrekening van de onderneming en daarom zet hij zijn
handtekening. De accountant wordt betaald door de onderneming om de jaarrekening te controleren,
maar hij geeft daarmee vertrouwen aan banken die geld willen verstrekken. Als de accountant zegt dat
het allemaal goed is bij een bedrijf dan moet je daarop kunnen vertrouwen
 ’80-er jaren: internationalisering, schaalvergroting, multidisciplinariteit -> naast accountant ook de rol
van adviseur op zich nemen omdat ze inzicht hadden in gegevens van het bedrijf (van bijvoorbeeld
automatisering en de beveiliging daarvan). De adviestakken zijn enorm gegroeid, mensen betalen
natuurlijk liever voor iets wat hen helpt om beter te worden dan geld betalen voor controles waarna
ze misschien geld moeten betalen. Veel geld verdienen met de adviezen, weinig geld verdienen met
de controles. Gevaar van deze 2 systemen samen is omdat je met advies heel veel geld verdient je je
controletaak verachtzaamt. Geld verdienen werd belangrijker dan zekerheid verstrekken ten behoeve
van het maatschappelijke verkeer.
 21e eeuw: boekhoudschandalen, financieel-economische crisis, kritiek op het accountantsberoep ->
sinds 2006 toezichthouders op accountants en verbod bij grote bedrijven om door hetzelfde kantoor
zowel controle als advies te krijgen. Het ene kantoor verstrekt de adviesdiensten en het andere
kantoor doet de controles.

Kritiek uit vele hoeken
 Cliënten (te streng, te bureaucratisch, te weinig toegevoegde waarde)
 Toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (kwaliteitsgebreken, incidenten, interne toetsingen)
 Politiek (na incidenten: ‘de maat is vol’)
 Overige deelnemers maatschappelijk verkeer (aandeelhouders, financiers, belastingdienst, burgers)




Gevolg kritiek
 Handhavingsacties toezichthouder AFM (boetes)

,  Tuchtklachten (door belanghebbenden)
 Civiele claims en schikkingen (schuldeisers, aandeelhouders, curatoren)
 Negatieve publiciteit (over de rol van de ‘gewone’ accountant)

Weeffout (denk aan de leerlijn ‘risicotaxatie’): wat is de weeffout in de opzet van de accountancy?
Accountancy wordt sinds Limperg geacht om te werken voor het maatschappelijk verkeer, maar het
maatschappelijk verkeer betaalt de rekening van de accountant niet want dat doet de cliënt. Dat creëert het
risico dat de accountant afhankelijk wordt en onder invloed staat van de cliënt die hem betaalt.
Maatschappelijk verkeer is dus niet de feitelijke opdrachtgever maar wel de belangrijkste gebruiker van de
jaarrekening en daar geen invloed op heeft en dat is een onafhankelijkheidsrisico.

Verwachtingskloof (met name inzake: fraude en discontinuïteit)
Het onderscheid tussen de prestatie- en communicatiekloof kan als volgt worden weergegeven:

Werkelijke prestaties Wettelijke en andere eisen Verwachtingen maatschappelijk verkeer

Prestatiekloof Communicatiekloof

 Accountants zullen altijd de nadruk leggen op de communicatiekloof -> het maatschappelijk verkeer
verwacht te veel. ‘Wij doen wat in de wet staat, maar het maatschappelijk verkeer verwachtte te veel
van mij’.
 Toezichthouders zullen de nadruk leggen op de prestatiekloof -> je werkelijke prestaties zijn minder
dan wat je had moeten doen, je controle is niet intensief genoeg geweest. Steekproef moet voldoende
groot zijn
 Er wordt niet van een accountant verwacht dat hij alle fraudes ontdekt, omdat de accountant ook zelf
misleid kan zijn

Forensische accountancy
 Wat is een forensisch accountant? Een specialist op het gebied van fraude, corruptie, kartelvorming,
witwassen. Het verschil met een normale accountant is dat een forensische juridische kennis heeft; hij
werkt ten behoeve van het gerecht.
 Wat doet een forensisch accountant? Gericht op het uiteenrafelen van wat is er gebeurd van
bijvoorbeeld het fraudeschema. Feiten en omstandigheden in kaart brengen die iets vertellen over
wat er gebeurd is
 Waar komen we forensisch accountants tegen?
 Wat verwacht men van een forensisch accountant op het gebied van fraude?

Fases in de ontwikkeling Forensische Accountancy
Weten: wat omvat de fase en welke karakteristieken heeft deze?

A. Publieke behoefte (1980-1993)
B. Ontginning van de private markt (1993-1997)
C. Stabilisatie en institutionalisering (1997-1999)
D. Verbreding en uitbouw (1999- medio 2000)
E. Tegenwind (medio 2000-2002)
F. Heroriëntatie en nieuw leven (2003-2014)
G. Weinig nieuws (2014-heden), concurrentie van advocaten




Ontwikkeling vanaf 2014
 Erkende specialisten fraude-onderzoek na incidenten