Summary GSPS midterm (slides)
Lecture 1: Introduction
De cursus volgt een bepaalde logische volgorde van onderwerpen:
1. Vergelijking van politieke systemen.
2. Amerikaanse verkiezingen op 5 november.
3. Representation deficit (tekort aan politieke vertegenwoordiging).
4. Euroscepsis en vertrouwen in de politiek.
5. Populisme, extremisme en de mobilisatie van ontevredenheid.
6. Ongelijkheid en de rol van de staat.
7. Kapitalisme, crises en governance – waarom sociale problemen overheidsingrijpen
vereisen.
!Lecture 1 bestaat vooral uit introductie, zal later verder ingaan op de onderwerpen!
• Europa is een continent van democratieën, maar de stabiliteit ervan staat onder druk.
• Democratic backsliding: proces waarbij democratische waarden en instituties worden
ondermijnd.
Voorbeelden van landen waar dit gebeurt: Hongarije, Polen, Roemenië, Turkije, Rusland en
de Verenigde Staten.
Democracy en Rule of Law
• Democracy: In een democratisch systeem ligt de macht bij het volk, dat deze
uitoefent, hetzij direct, hetzij via vertegenwoordigers. Hoewel verkiezingen een
veelvoorkomend mechanisme zijn, garanderen zij op zichzelf geen echte democratie.
Democratische systemen worden geacht principes te handhaven zoals vrijheid van
meningsuiting, gelijkheid voor de wet en transparantie in bestuur.
• Rule of Law: Dit principe zorgt ervoor dat wetten duidelijk, openbaar en gelijk
toegepast worden. Het beschermt tegen willekeurig bestuur, waarbij niemand
(inclusief degenen in machtsposities) boven de wet staat.
Representative Democracy
• In representative democracies kiezen burgers functionarissen die namens hen
beslissingen nemen. De meeste Europese landen volgen dit model, waarbij gekozen
vertegenwoordigers in het parlement of andere wetgevende organen
verantwoordelijk zijn voor beleidsvorming en bestuur.
• Dit model maakt het mogelijk om grote, diverse bevolkingen te besturen via een
beheersbaar systeem van gekozen functionarissen, die theoretisch verantwoording
verschuldigd zijn aan het volk.
Liberal Democracy
• Liberal democracy legt de nadruk op individuele rechten, zoals vrijheid van
meningsuiting, vergadering, godsdienst en eigendomsrechten. In Europa
worden liberal democracies gekenmerkt door sterke grondwettelijke bescherming
die deze rechten waarborgt tegen inbreuken door de overheid.
, • Instellingen zoals onafhankelijke rechtbanken en constitutionele toetsingsorganen
spelen vaak een cruciale rol bij de bescherming van burgerlijke vrijheden en het
waarborgen dat de overheid democratische principes respecteert.
Parliamentary Democracy
• In een parliamentary democracy ontleent de uitvoerende macht haar legitimiteit
aan het parlement (de wetgevende macht) en is zij hier direct aan verantwoording
verschuldigd. Europese landen met een parliamentary system zijn onder andere het
Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Spanje.
• Doorgaans wordt het hoofd van de regering (bijvoorbeeld de premier) gekozen door
de meerderheidspartij of een coalitie in het parlement, waardoor de uitvoerende en
wetgevende macht op elkaar worden afgestemd, wat idealiter leidt tot een
efficiënter bestuur.
Elections: Democratic but Not Sufficient
• Hoewel verkiezingen een fundamenteel onderdeel zijn van democracies, garanderen
ze op zichzelf nog geen democratisch systeem. Een echte democracy vereist niet
alleen vrije en eerlijke verkiezingen, maar ook een systeem van checks and balances,
een sterke rechterlijke macht, persvrijheid en een actieve civil society.
• Zonder deze elementen kan een land verkiezingen houden, maar toch tekortschieten
in het waarborgen van echte democratische principes.
European Context
• Binnen Europa bestaan er variaties in hoe democracy en rule of law worden
toegepast. De European Union (EU)stelt normen voor democratisch bestuur en
de rule of law voor haar lidstaten, en bevordert deze waarden terwijl nationale
soevereiniteit wordt gerespecteerd.
Common challenges
Europese democratieën staan voor gedeelde uitdagingen, waaronder:
• Erosie van massapolitiek en afname van traditionele partijen.
• Globalisering en Europese integratie, die de rol van nationale staten veranderen.
• Opkomst van populistische en extreemrechtse partijen.
• Democratic backsliding in landen zoals Hongarije en Polen.
• Maatschappelijke crises, zoals de migratiecrisis en de oorlog in Oekraïne.
• Data-analyse per land:
Scandinavië (Zweden, Nederland, Australië, Nieuw-Zeeland): Hoge steun voor democratie.
Verenigde Staten en Groot-Brittannië: Dalende trend, vooral onder jongere generaties.
• Waarom?
Generatieverschillen: Ouderen (geboren in de jaren '30) hechten meer waarde aan
democratie dan jongeren (geboren in de jaren '80).
Ontevredenheid over het functioneren van democratieën: Corruptie, ongelijkheid, gebrek aan
representatie.
,Hoe populisme de traditionele links-rechtsverdeling doorbreekt en hoe politieke
concurrentie tegenwoordig niet alleen economisch, maar ook cultureel en nationalistisch is:
- Economic Left: Voorstanders van staatsregulering, herverdeling en de welvaartsstaat.
- Economic Right: Voorstanders van een vrije markt, deregulering en lage belastingen.
- Cosmopolitan Liberalism: Streeft naar een pluralistische democratie,
multiculturalisme en progressieve waarden.
- Populism: Gekenmerkt door anti-establishment retoriek, nationalisme en traditionele
waarden.
Populisme als een tegenreactie op onzekerheid en sociale precariteit.
• Politics as conflict: Politiek draait om strijd tussen concurrerende belangen en doelen.
• Increased polarisation: In Europa is politiek sterker gepolariseerd en conflictueuzer dan in
lange tijd.
• Populism as push-back: Populisme wordt gezien als een reactie op economische
onzekerheid en sociale angst.
Hoe nieuwe media en populisme verbonden staat:
• Individualised civic environment: Nieuwe media creëren een steeds meer
geïndividualiseerde publieke sfeer, waarbij politieke betrokkenheid een persoonlijke
ervaring wordt in plaats van een collectieve activiteit.
• Blurring of private and public sphere: De scheiding tussen de privé- en publieke
sfeer vervaagt, evenals de grens tussen professioneel en privéleven.
• Filter bubbles and selective exposure: Mensen komen door algoritmes vooral in
aanraking met informatie die hun bestaande overtuigingen bevestigt, waardoor ze
worden geïsoleerd van andere meningen.
, Lecture 2: Political parties and the transformation of the political space across Europe
Functions of Political Parties (Functies van politieke partijen)
1. Representation: Politieke partijen fungeren als een schakel tussen het publiek en de
overheid, waarbij ze specifieke belangen, waarden en ideologieën binnen de
samenleving vertegenwoordigen.
2. Recruitment and Training: Partijen rekruteren en trainen kandidaten voor publieke
functies, waarbij ze leiderschap ontwikkelen en kandidaten voorbereiden op
regeringsverantwoordelijkheden.
3. Policy Formulation: Partijen ontwikkelen en promoten beleidsagenda’s en bieden
samenhangende programma’s om sociale, economische en politieke kwesties aan te
pakken.
4. Socialization and Mobilization: Door campagnes en publieksactiviteiten socialiseren
partijen individuen in het politieke leven en mobiliseren zij hen om te stemmen of
deel te nemen aan politieke activiteiten.
5. Government Organization: Zodra partijen in de regering zitten, organiseren zij het
bestuur door de wetgevende macht te structureren, kabinetten te vormen en het
beleid te ondersteunen.
6. Accountability: Partijen bieden een mechanisme waarmee kiezers
regeringsfunctionarissen verantwoordelijk kunnen houden door hen op basis van
prestaties en naleving van beloften te herverkiezen of af te straffen.
Cleavages is a historically determined social or cultural line which divides citizens within a
society into groups with differing political interests and the Origin of Party Families
(Breuklijnen en de oorsprong van partijfamilies)
1. Reformation: the 1648 settlement (Reformatie en de Vrede van Westfalen,
1648)
à Center-Periphery Cleavage
- Critical issues: Consolidatie van de territoriale staat, het recht om valuta vast te
stellen en belastingen te heffen. à Deze cleavage is een conflict tussen
de gecentraliseerde, vaak geürbaniseerde staat en perifere regio's met een eigen
identiteit (zoals taal, religie of cultuur).
- Cleavage: Periphery versus state-building centre – Conflict tussen regionale of lokale
machten en de centrale staat.
- Party family: Conservative, ethnic, linguistic and regionalist parties
Toelichting:
De Vrede van Westfalen (1648) markeerde het begin van de moderne natiestaat en gaf
vorsten de macht om hun eigen belastingen en wetten vast te stellen. Dit leidde tot
spanningen tussen centrale overheden en regionale of etnische groepen, wat resulteerde in
politieke partijen die de belangen van regio’s of minderheden vertegenwoordigden.
2. National Revolution (Nationale Revolutie) à Religious Cleavage
- Critical issues: Controle over massamedia, onderwijs, burgerlijk leven en
wetshandhaving. à weerspiegelt de conflicten over de rol van religie in het publieke
leven.
Lecture 1: Introduction
De cursus volgt een bepaalde logische volgorde van onderwerpen:
1. Vergelijking van politieke systemen.
2. Amerikaanse verkiezingen op 5 november.
3. Representation deficit (tekort aan politieke vertegenwoordiging).
4. Euroscepsis en vertrouwen in de politiek.
5. Populisme, extremisme en de mobilisatie van ontevredenheid.
6. Ongelijkheid en de rol van de staat.
7. Kapitalisme, crises en governance – waarom sociale problemen overheidsingrijpen
vereisen.
!Lecture 1 bestaat vooral uit introductie, zal later verder ingaan op de onderwerpen!
• Europa is een continent van democratieën, maar de stabiliteit ervan staat onder druk.
• Democratic backsliding: proces waarbij democratische waarden en instituties worden
ondermijnd.
Voorbeelden van landen waar dit gebeurt: Hongarije, Polen, Roemenië, Turkije, Rusland en
de Verenigde Staten.
Democracy en Rule of Law
• Democracy: In een democratisch systeem ligt de macht bij het volk, dat deze
uitoefent, hetzij direct, hetzij via vertegenwoordigers. Hoewel verkiezingen een
veelvoorkomend mechanisme zijn, garanderen zij op zichzelf geen echte democratie.
Democratische systemen worden geacht principes te handhaven zoals vrijheid van
meningsuiting, gelijkheid voor de wet en transparantie in bestuur.
• Rule of Law: Dit principe zorgt ervoor dat wetten duidelijk, openbaar en gelijk
toegepast worden. Het beschermt tegen willekeurig bestuur, waarbij niemand
(inclusief degenen in machtsposities) boven de wet staat.
Representative Democracy
• In representative democracies kiezen burgers functionarissen die namens hen
beslissingen nemen. De meeste Europese landen volgen dit model, waarbij gekozen
vertegenwoordigers in het parlement of andere wetgevende organen
verantwoordelijk zijn voor beleidsvorming en bestuur.
• Dit model maakt het mogelijk om grote, diverse bevolkingen te besturen via een
beheersbaar systeem van gekozen functionarissen, die theoretisch verantwoording
verschuldigd zijn aan het volk.
Liberal Democracy
• Liberal democracy legt de nadruk op individuele rechten, zoals vrijheid van
meningsuiting, vergadering, godsdienst en eigendomsrechten. In Europa
worden liberal democracies gekenmerkt door sterke grondwettelijke bescherming
die deze rechten waarborgt tegen inbreuken door de overheid.
, • Instellingen zoals onafhankelijke rechtbanken en constitutionele toetsingsorganen
spelen vaak een cruciale rol bij de bescherming van burgerlijke vrijheden en het
waarborgen dat de overheid democratische principes respecteert.
Parliamentary Democracy
• In een parliamentary democracy ontleent de uitvoerende macht haar legitimiteit
aan het parlement (de wetgevende macht) en is zij hier direct aan verantwoording
verschuldigd. Europese landen met een parliamentary system zijn onder andere het
Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Spanje.
• Doorgaans wordt het hoofd van de regering (bijvoorbeeld de premier) gekozen door
de meerderheidspartij of een coalitie in het parlement, waardoor de uitvoerende en
wetgevende macht op elkaar worden afgestemd, wat idealiter leidt tot een
efficiënter bestuur.
Elections: Democratic but Not Sufficient
• Hoewel verkiezingen een fundamenteel onderdeel zijn van democracies, garanderen
ze op zichzelf nog geen democratisch systeem. Een echte democracy vereist niet
alleen vrije en eerlijke verkiezingen, maar ook een systeem van checks and balances,
een sterke rechterlijke macht, persvrijheid en een actieve civil society.
• Zonder deze elementen kan een land verkiezingen houden, maar toch tekortschieten
in het waarborgen van echte democratische principes.
European Context
• Binnen Europa bestaan er variaties in hoe democracy en rule of law worden
toegepast. De European Union (EU)stelt normen voor democratisch bestuur en
de rule of law voor haar lidstaten, en bevordert deze waarden terwijl nationale
soevereiniteit wordt gerespecteerd.
Common challenges
Europese democratieën staan voor gedeelde uitdagingen, waaronder:
• Erosie van massapolitiek en afname van traditionele partijen.
• Globalisering en Europese integratie, die de rol van nationale staten veranderen.
• Opkomst van populistische en extreemrechtse partijen.
• Democratic backsliding in landen zoals Hongarije en Polen.
• Maatschappelijke crises, zoals de migratiecrisis en de oorlog in Oekraïne.
• Data-analyse per land:
Scandinavië (Zweden, Nederland, Australië, Nieuw-Zeeland): Hoge steun voor democratie.
Verenigde Staten en Groot-Brittannië: Dalende trend, vooral onder jongere generaties.
• Waarom?
Generatieverschillen: Ouderen (geboren in de jaren '30) hechten meer waarde aan
democratie dan jongeren (geboren in de jaren '80).
Ontevredenheid over het functioneren van democratieën: Corruptie, ongelijkheid, gebrek aan
representatie.
,Hoe populisme de traditionele links-rechtsverdeling doorbreekt en hoe politieke
concurrentie tegenwoordig niet alleen economisch, maar ook cultureel en nationalistisch is:
- Economic Left: Voorstanders van staatsregulering, herverdeling en de welvaartsstaat.
- Economic Right: Voorstanders van een vrije markt, deregulering en lage belastingen.
- Cosmopolitan Liberalism: Streeft naar een pluralistische democratie,
multiculturalisme en progressieve waarden.
- Populism: Gekenmerkt door anti-establishment retoriek, nationalisme en traditionele
waarden.
Populisme als een tegenreactie op onzekerheid en sociale precariteit.
• Politics as conflict: Politiek draait om strijd tussen concurrerende belangen en doelen.
• Increased polarisation: In Europa is politiek sterker gepolariseerd en conflictueuzer dan in
lange tijd.
• Populism as push-back: Populisme wordt gezien als een reactie op economische
onzekerheid en sociale angst.
Hoe nieuwe media en populisme verbonden staat:
• Individualised civic environment: Nieuwe media creëren een steeds meer
geïndividualiseerde publieke sfeer, waarbij politieke betrokkenheid een persoonlijke
ervaring wordt in plaats van een collectieve activiteit.
• Blurring of private and public sphere: De scheiding tussen de privé- en publieke
sfeer vervaagt, evenals de grens tussen professioneel en privéleven.
• Filter bubbles and selective exposure: Mensen komen door algoritmes vooral in
aanraking met informatie die hun bestaande overtuigingen bevestigt, waardoor ze
worden geïsoleerd van andere meningen.
, Lecture 2: Political parties and the transformation of the political space across Europe
Functions of Political Parties (Functies van politieke partijen)
1. Representation: Politieke partijen fungeren als een schakel tussen het publiek en de
overheid, waarbij ze specifieke belangen, waarden en ideologieën binnen de
samenleving vertegenwoordigen.
2. Recruitment and Training: Partijen rekruteren en trainen kandidaten voor publieke
functies, waarbij ze leiderschap ontwikkelen en kandidaten voorbereiden op
regeringsverantwoordelijkheden.
3. Policy Formulation: Partijen ontwikkelen en promoten beleidsagenda’s en bieden
samenhangende programma’s om sociale, economische en politieke kwesties aan te
pakken.
4. Socialization and Mobilization: Door campagnes en publieksactiviteiten socialiseren
partijen individuen in het politieke leven en mobiliseren zij hen om te stemmen of
deel te nemen aan politieke activiteiten.
5. Government Organization: Zodra partijen in de regering zitten, organiseren zij het
bestuur door de wetgevende macht te structureren, kabinetten te vormen en het
beleid te ondersteunen.
6. Accountability: Partijen bieden een mechanisme waarmee kiezers
regeringsfunctionarissen verantwoordelijk kunnen houden door hen op basis van
prestaties en naleving van beloften te herverkiezen of af te straffen.
Cleavages is a historically determined social or cultural line which divides citizens within a
society into groups with differing political interests and the Origin of Party Families
(Breuklijnen en de oorsprong van partijfamilies)
1. Reformation: the 1648 settlement (Reformatie en de Vrede van Westfalen,
1648)
à Center-Periphery Cleavage
- Critical issues: Consolidatie van de territoriale staat, het recht om valuta vast te
stellen en belastingen te heffen. à Deze cleavage is een conflict tussen
de gecentraliseerde, vaak geürbaniseerde staat en perifere regio's met een eigen
identiteit (zoals taal, religie of cultuur).
- Cleavage: Periphery versus state-building centre – Conflict tussen regionale of lokale
machten en de centrale staat.
- Party family: Conservative, ethnic, linguistic and regionalist parties
Toelichting:
De Vrede van Westfalen (1648) markeerde het begin van de moderne natiestaat en gaf
vorsten de macht om hun eigen belastingen en wetten vast te stellen. Dit leidde tot
spanningen tussen centrale overheden en regionale of etnische groepen, wat resulteerde in
politieke partijen die de belangen van regio’s of minderheden vertegenwoordigden.
2. National Revolution (Nationale Revolutie) à Religious Cleavage
- Critical issues: Controle over massamedia, onderwijs, burgerlijk leven en
wetshandhaving. à weerspiegelt de conflicten over de rol van religie in het publieke
leven.
