Hs 5: Tijd van Ontdekkers en Hervormers 1500-1600
Kenmerkend Aspect: Het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting
van een Nederlandse staat.
In de 15e eeuw behoorde Nederland tot Bourgondië
(tijdvak 4). De hertogen van Bourgondië probeerden hun
gebied en dus ook Nederland te centraliseren. Er kwam
heel veel verzet tegen vanuit Nederland omdat de
steden hun privileges kwijt zouden raken hierdoor. Toch
lukte het toch om de centralisatie steeds meer door te
voeren.
De Nederlanden hoorden in de 16de eeuw tot het
Spaanse Habsburgse rijk, geregeerd door Karel V en
zijn zoon Filips II. Karel probeerde een centraal
bestuursapparaat te vestigen (de Staten-Generaal) met
3 raden: de Raad van Financiën (hier regelden edelen
en juristen het jaarlijkse verzoek om geld en het innen
van de belastingen), de Raad van State (hier gaven
edelen en juristen politieke adviezen) en de Geheime Raad (hier werden nieuwe centrale
wetten en regels opgesteld). Hij stelde in Nederland een landvoogd aan en in elk gewest
een stadhouder als zijn plaatsvervanger. In gewestelijke staten overlegden de edelen en
de stadsbestuurders van een gewest over gemeenschappelijke dingen.
Ook in Nederland kon Karel de kerkhervorming niet tegen gaan. Om de ketters toch nog te
kunnen vervolgen stelde hij in 1550 de bloedplakkaten in. Het lukte Karel ook niet om een
verder centraal bestuur te creëren, want de steden en gewesten hielden zich vast aan
middeleeuwse privileges. De strijd kostte zoveel geld dat dit leidde tot de Augsburgse
Religievrede in 1555. Hierna trad Karel V af.
Filips II, zoon van Karel V, zette de plannen van zijn vader door. Hij deelde de bisdommen
opnieuw in. Er kwam alleen heel veel verzet tegen zijn plannen en die van de Paus. Het
verzet groeide en groeide en uiteindelijk, na de beeldenstorm en het Smeekschrift der
Edelen in 1566 kwamen de Nederlanden in opstand.
Oorzaken conflict:
● Religieuze reden: Spanje was overtuigd katholiek, de Nederlanders waren
calvinistisch. Ketters werden in Nederland streng vervolgd. Hierover ontstond
onvrede. Dit heeft ook te maken met de centralisatiepolitiek
● Politieke reden: Kritiek op de centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II: de Spaanse
machthebbers wilden de Nederlanden, toen 14 gewesten, graag centraliseren. De
lokale adel wilde dat niet omdat zij macht kwijt zouden raken door vervanging door
geschoolde ambtenaren. Om te centraliseren, werden bloedplakkaten ingesteld: de
wrede achtervolgingen van ketters. Hierdoor zou het land katholiek moeten worden.
● Economische reden: de belasting ging omhoog. (ook weer te maken met
centralisatiepolitiek)
Dit zou resulteren in een opstand/de Tachtigjarige oorlog.
De opstand:
● Willem van Oranje, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, wilde eerst een
compromis sluiten, maar dat was uitgesloten.
Kenmerkend Aspect: Het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting
van een Nederlandse staat.
In de 15e eeuw behoorde Nederland tot Bourgondië
(tijdvak 4). De hertogen van Bourgondië probeerden hun
gebied en dus ook Nederland te centraliseren. Er kwam
heel veel verzet tegen vanuit Nederland omdat de
steden hun privileges kwijt zouden raken hierdoor. Toch
lukte het toch om de centralisatie steeds meer door te
voeren.
De Nederlanden hoorden in de 16de eeuw tot het
Spaanse Habsburgse rijk, geregeerd door Karel V en
zijn zoon Filips II. Karel probeerde een centraal
bestuursapparaat te vestigen (de Staten-Generaal) met
3 raden: de Raad van Financiën (hier regelden edelen
en juristen het jaarlijkse verzoek om geld en het innen
van de belastingen), de Raad van State (hier gaven
edelen en juristen politieke adviezen) en de Geheime Raad (hier werden nieuwe centrale
wetten en regels opgesteld). Hij stelde in Nederland een landvoogd aan en in elk gewest
een stadhouder als zijn plaatsvervanger. In gewestelijke staten overlegden de edelen en
de stadsbestuurders van een gewest over gemeenschappelijke dingen.
Ook in Nederland kon Karel de kerkhervorming niet tegen gaan. Om de ketters toch nog te
kunnen vervolgen stelde hij in 1550 de bloedplakkaten in. Het lukte Karel ook niet om een
verder centraal bestuur te creëren, want de steden en gewesten hielden zich vast aan
middeleeuwse privileges. De strijd kostte zoveel geld dat dit leidde tot de Augsburgse
Religievrede in 1555. Hierna trad Karel V af.
Filips II, zoon van Karel V, zette de plannen van zijn vader door. Hij deelde de bisdommen
opnieuw in. Er kwam alleen heel veel verzet tegen zijn plannen en die van de Paus. Het
verzet groeide en groeide en uiteindelijk, na de beeldenstorm en het Smeekschrift der
Edelen in 1566 kwamen de Nederlanden in opstand.
Oorzaken conflict:
● Religieuze reden: Spanje was overtuigd katholiek, de Nederlanders waren
calvinistisch. Ketters werden in Nederland streng vervolgd. Hierover ontstond
onvrede. Dit heeft ook te maken met de centralisatiepolitiek
● Politieke reden: Kritiek op de centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II: de Spaanse
machthebbers wilden de Nederlanden, toen 14 gewesten, graag centraliseren. De
lokale adel wilde dat niet omdat zij macht kwijt zouden raken door vervanging door
geschoolde ambtenaren. Om te centraliseren, werden bloedplakkaten ingesteld: de
wrede achtervolgingen van ketters. Hierdoor zou het land katholiek moeten worden.
● Economische reden: de belasting ging omhoog. (ook weer te maken met
centralisatiepolitiek)
Dit zou resulteren in een opstand/de Tachtigjarige oorlog.
De opstand:
● Willem van Oranje, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, wilde eerst een
compromis sluiten, maar dat was uitgesloten.
