Mindy Delissen I Minor Verslavingskunde I Samenvatting en lesdoelen CLL Basiskennis
Kennissessie 1: Drugs en de hersenen
(1.5 t/m 1.7 DrugsAlcohol)
1. De student heeft kennis over de werking van drugs op de hersenen
1.7.1
Zenuwstelsel
Bestaat uit het centrale zenuwstelsel én het perifere zenuwstelsel.
- Centraal zenuwstelsel (czs)
Bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg.
- Perifeer zenuwstelsel (pzs)
Bestaat uit hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen.
Vangt sensorische- en motorische signalen op.
- Somatische zenuwstelsel (willekeurig)
Stuurt vrijwillige bewegingen aan.
- Autonome zenuwstelsel
Bestuurt zelfregulerende functies van interne organen en klieren.
Bijvoorbeeld werking organen als hart, klieren, spijsvertering, ademhaling.
- Sympathische zenuwstelsel
Zorgt dat het lichaam goed reageert op stress of dreiging.
Bijvoorbeeld hartslag gestimuleerd, luchtwegen uitzetten en spieren
aanspannen.
Gekoppeld aan drugs als cocaïne en amfetamine.
- Parasympatisch zenuwstelsel
Brengt het lichaam in rust wanneer dreiging voorbij is.
Bijvoorbeeld harstslag en ademhaling gaan weer omlaag.
Gekoppeld aan drugs als heroïne.
1.7.2 Verslaving kan gezien worden als een aandoening van de hersenen. De hersenen
bestaan uit een oud primitief deel (hersenstam, middenhersenen) en een evolutie ontwikkeld
nieuw deel (neocortex).
De volgende factoren zijn van belang bij het ontstaan van verslaving:
Beloningscentrum
De mate waarin het beloningscentrum prettige gevoelens kan oproepen verschilt per
mens. Werkt het beloningscentrum minder goed, dan kunnen mensen minder
1
, genieten van alledaagse beloningen en zullen extreme ervaringen, zoals drugs, grote
invloed hebben. Door langdurig gebruik zal dit centrum nog minder goed gaan
werken.
Geheugen
Het positieve gevoel na gebruik en de situatie waarin het plaatsvond, zullen worden
opgeslagen en een zeer sterke herinnering vormen. Dit kan later een sterk verlangen
(craving) oproepen.
Nieuwe hersenen
Heeft te maken met conflicten tussen verlangens.
Bijvoorbeeld ik kan ook geen drugs doen en een goede vriend bellen.
Bij verslaafden mensen werkt het deel van de hersenen dat gaat over interne
conflicten minder goed en kunnen daarmee geen weerstand bieden tegen de impuls
tot gebruik.
2. De student noemt de functie van de neocortex, middenhersenen, hersenstam,
beloningscentrum, en een zenuwcel.
Neocortex
Het rationele deel van de hersenen.
Hierdoor kunnen we informatie interpreteren, begrijpen
en beoordelen.
Middenhersenen (mesencefalon)
Zijn betrokken bij onbewust instinctief gedrag, emoties
en stemmingen.
Bijvoorbeeld angst, woede, dorst en honger.
Hersenstam
Vanuit hier worden vitale functies bestuurd.
Bijvoorbeeld ademhaling, hartslag, bloeddruk,
spijsvertering en slapen.
Beloningscentrum
Onderdeel van de middenhersenen.
Zorgt ervoor dat gedragingen met een prettig gevoel beloond worden.
Bijvoorbeeld drinken bij dorst, bij honger en seksuele activiteit bij het zien van je
partner.
Doordat het gedrag met een prettig gevoel beloond wordt, is de kans groot dat dit
gedrag zich herhaalt.
Zenuwcel
De zenuwcellen vormen de bouwstenen van de hersenen.
3. De student heeft inzicht in prikkeloverdracht tussen zenuwen en heeft in dit
verband ook kennis over de invloed die alcohol en drugs hebben op dit
systeem.
1.7.3 Alcohol en drugs verstoren de prikkeloverdracht tussen zenuwen. Een zenuwcel
bestaat uit een cellichaam met enkele korte uitlopers (dendrieten) en een lange uitloper
(axon). Het axon van de ene cel maakt contact met de dendrieten van de andere cel. Tussen
de axon en dendriet ligt een ruimte genaamd de synaptische spleet. Het contact tussen
zenuwen vindt plaatst met behulp van chemische stoffen, oftewel overdrachtsstoffen of
neurotransmitters genoemd.
2
, Figuur 1.3a zenuwcellen Figuur 1.3b de synaps
Neurotransmitters zitten in kleine blaasjes aan het uiteinde van het axon en kunnen vanuit
daar de synaptische spleet oversteken en zich hechten aan bepaalde structuren van de
dendriet of volgende cel. Deze structuren worden receptoren genoemd. Neurotransmitters
zijn dus stoffen die zorgen voor de communicatie, ofwel prikkeloverdracht tussen zenuwen.
Het proces van prikkeloverdracht gaat als volgt:
1. De boodschap, het elektrische signaal, komt bij het uiteinde van de axon aan.
2. De zakjes aan het uiteinde van het axon gaan open en neurotransmitters komen vrij.
3. De neurotransmitters komen in de synaptische spleet terecht en steken over.
4. De neurotransmitters hechten zich aan de receptoren.
5. De elektrische lading van de dendriet verandert. De ontvangende zenuw zal harder of
juist minder hard gaan vuren.
6. De neurotransmitter koppelt zich los.
7. De neurotransmitter wordt afgebroken of
De neurotransmitter wordt door de transsporter naar de oorspronkelijke zenuw
teruggebracht.
Alcohol en drugs veranderen de werking van neurotransmitters. Het leidt tot een andere
prikkeloverdracht. Hierdoor wordt het beloningscentrum extra geprikkeld en veranderen
lichamelijke processen.
Drugs kunnen neurotransmissie op de volgende manieren beïnvloeden:
1. Afgifte van neurotransmitters stimuleren
Drugs dringen in de zakjes aan het uiteinde van de zenuw binnen en duwen de
neurotransmitters naar buiten.
2. Werking van neurotransmitters imiteren
Drugs bezetten de receptor en geven dezelfde signalen af als de neurotransmitter.
Omgekeerd kunnen ze de werking van de receptor ook blokkeren.
3. Teruggaan van neurotransmitters naar oorspronkelijk zenuw blokkeren
Drugs blokkeren de transsporter waardoor de neurotransmitter niet terug kan naar de
oorspronkelijke zenuw. De neurotransmitters blijven actief en signalen uitzenden.
4. Enzymen remmen die neurotransmitters afbreken
Als neurotransmitters zich loskoppelen van de receptor blijven ze in de synaptische
spleet zweven. Ze worden afgebroken door enzymen.
Drugs kunnen de activiteit van deze enzymen remmen, dan blijven de
neurotransmitters langer actief.
5. Tekort aan neurotransmitters veroorzaken
Drugs kunnen de productie van neurotransmitters remmen of zorgen dat ze
geleidelijk weglekken uit blaasjes.
3
, Er zijn ongeveer 80 neurotransmitters ontdekt. Bijvoorbeeld:
Dopamine
Betrokken bij beloning, motivatie en stemming.
Serotonine
Speelt een rol in stemming, slaap, eetlust en lichaamstemperatuur.
GABA
Remmende neurotransmitter, die kalmerende effecten heeft.
Glutamaat
Stimulerende neurotransmitter, die betrokken is bij leren en geheugen.
Noradrenaline
Belangrijk voor alertheid en reactie op stress.
Genen bevatten de informatie voor erfelijke eigenschappen, zoals de kleur van het haar en
de ogen. Genen zijn ook van invloed op de aanmaak en afbraak van neurotransmitters en
receptoren. Een ongunstige variant van een bepaald gen zorgt ervoor dat er minder
dopaminereceptoren zijn. Daarmee functioneert het beloningscentrum minder goed.
Down regulation
Als receptoren herhaaldelijk door drugs bezet worden, zal het zenuwstelsel zich aan
de overprikkeling aanpassen door de receptoren gevoeliger te maken of het aantal te
verminderen.
Up regulation
Als er te weinig binding is, dan is het zenuwstelsel geneigd de receptoren gevoeliger
te maken of het aantal te laten toenemen.
4
Kennissessie 1: Drugs en de hersenen
(1.5 t/m 1.7 DrugsAlcohol)
1. De student heeft kennis over de werking van drugs op de hersenen
1.7.1
Zenuwstelsel
Bestaat uit het centrale zenuwstelsel én het perifere zenuwstelsel.
- Centraal zenuwstelsel (czs)
Bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg.
- Perifeer zenuwstelsel (pzs)
Bestaat uit hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen.
Vangt sensorische- en motorische signalen op.
- Somatische zenuwstelsel (willekeurig)
Stuurt vrijwillige bewegingen aan.
- Autonome zenuwstelsel
Bestuurt zelfregulerende functies van interne organen en klieren.
Bijvoorbeeld werking organen als hart, klieren, spijsvertering, ademhaling.
- Sympathische zenuwstelsel
Zorgt dat het lichaam goed reageert op stress of dreiging.
Bijvoorbeeld hartslag gestimuleerd, luchtwegen uitzetten en spieren
aanspannen.
Gekoppeld aan drugs als cocaïne en amfetamine.
- Parasympatisch zenuwstelsel
Brengt het lichaam in rust wanneer dreiging voorbij is.
Bijvoorbeeld harstslag en ademhaling gaan weer omlaag.
Gekoppeld aan drugs als heroïne.
1.7.2 Verslaving kan gezien worden als een aandoening van de hersenen. De hersenen
bestaan uit een oud primitief deel (hersenstam, middenhersenen) en een evolutie ontwikkeld
nieuw deel (neocortex).
De volgende factoren zijn van belang bij het ontstaan van verslaving:
Beloningscentrum
De mate waarin het beloningscentrum prettige gevoelens kan oproepen verschilt per
mens. Werkt het beloningscentrum minder goed, dan kunnen mensen minder
1
, genieten van alledaagse beloningen en zullen extreme ervaringen, zoals drugs, grote
invloed hebben. Door langdurig gebruik zal dit centrum nog minder goed gaan
werken.
Geheugen
Het positieve gevoel na gebruik en de situatie waarin het plaatsvond, zullen worden
opgeslagen en een zeer sterke herinnering vormen. Dit kan later een sterk verlangen
(craving) oproepen.
Nieuwe hersenen
Heeft te maken met conflicten tussen verlangens.
Bijvoorbeeld ik kan ook geen drugs doen en een goede vriend bellen.
Bij verslaafden mensen werkt het deel van de hersenen dat gaat over interne
conflicten minder goed en kunnen daarmee geen weerstand bieden tegen de impuls
tot gebruik.
2. De student noemt de functie van de neocortex, middenhersenen, hersenstam,
beloningscentrum, en een zenuwcel.
Neocortex
Het rationele deel van de hersenen.
Hierdoor kunnen we informatie interpreteren, begrijpen
en beoordelen.
Middenhersenen (mesencefalon)
Zijn betrokken bij onbewust instinctief gedrag, emoties
en stemmingen.
Bijvoorbeeld angst, woede, dorst en honger.
Hersenstam
Vanuit hier worden vitale functies bestuurd.
Bijvoorbeeld ademhaling, hartslag, bloeddruk,
spijsvertering en slapen.
Beloningscentrum
Onderdeel van de middenhersenen.
Zorgt ervoor dat gedragingen met een prettig gevoel beloond worden.
Bijvoorbeeld drinken bij dorst, bij honger en seksuele activiteit bij het zien van je
partner.
Doordat het gedrag met een prettig gevoel beloond wordt, is de kans groot dat dit
gedrag zich herhaalt.
Zenuwcel
De zenuwcellen vormen de bouwstenen van de hersenen.
3. De student heeft inzicht in prikkeloverdracht tussen zenuwen en heeft in dit
verband ook kennis over de invloed die alcohol en drugs hebben op dit
systeem.
1.7.3 Alcohol en drugs verstoren de prikkeloverdracht tussen zenuwen. Een zenuwcel
bestaat uit een cellichaam met enkele korte uitlopers (dendrieten) en een lange uitloper
(axon). Het axon van de ene cel maakt contact met de dendrieten van de andere cel. Tussen
de axon en dendriet ligt een ruimte genaamd de synaptische spleet. Het contact tussen
zenuwen vindt plaatst met behulp van chemische stoffen, oftewel overdrachtsstoffen of
neurotransmitters genoemd.
2
, Figuur 1.3a zenuwcellen Figuur 1.3b de synaps
Neurotransmitters zitten in kleine blaasjes aan het uiteinde van het axon en kunnen vanuit
daar de synaptische spleet oversteken en zich hechten aan bepaalde structuren van de
dendriet of volgende cel. Deze structuren worden receptoren genoemd. Neurotransmitters
zijn dus stoffen die zorgen voor de communicatie, ofwel prikkeloverdracht tussen zenuwen.
Het proces van prikkeloverdracht gaat als volgt:
1. De boodschap, het elektrische signaal, komt bij het uiteinde van de axon aan.
2. De zakjes aan het uiteinde van het axon gaan open en neurotransmitters komen vrij.
3. De neurotransmitters komen in de synaptische spleet terecht en steken over.
4. De neurotransmitters hechten zich aan de receptoren.
5. De elektrische lading van de dendriet verandert. De ontvangende zenuw zal harder of
juist minder hard gaan vuren.
6. De neurotransmitter koppelt zich los.
7. De neurotransmitter wordt afgebroken of
De neurotransmitter wordt door de transsporter naar de oorspronkelijke zenuw
teruggebracht.
Alcohol en drugs veranderen de werking van neurotransmitters. Het leidt tot een andere
prikkeloverdracht. Hierdoor wordt het beloningscentrum extra geprikkeld en veranderen
lichamelijke processen.
Drugs kunnen neurotransmissie op de volgende manieren beïnvloeden:
1. Afgifte van neurotransmitters stimuleren
Drugs dringen in de zakjes aan het uiteinde van de zenuw binnen en duwen de
neurotransmitters naar buiten.
2. Werking van neurotransmitters imiteren
Drugs bezetten de receptor en geven dezelfde signalen af als de neurotransmitter.
Omgekeerd kunnen ze de werking van de receptor ook blokkeren.
3. Teruggaan van neurotransmitters naar oorspronkelijk zenuw blokkeren
Drugs blokkeren de transsporter waardoor de neurotransmitter niet terug kan naar de
oorspronkelijke zenuw. De neurotransmitters blijven actief en signalen uitzenden.
4. Enzymen remmen die neurotransmitters afbreken
Als neurotransmitters zich loskoppelen van de receptor blijven ze in de synaptische
spleet zweven. Ze worden afgebroken door enzymen.
Drugs kunnen de activiteit van deze enzymen remmen, dan blijven de
neurotransmitters langer actief.
5. Tekort aan neurotransmitters veroorzaken
Drugs kunnen de productie van neurotransmitters remmen of zorgen dat ze
geleidelijk weglekken uit blaasjes.
3
, Er zijn ongeveer 80 neurotransmitters ontdekt. Bijvoorbeeld:
Dopamine
Betrokken bij beloning, motivatie en stemming.
Serotonine
Speelt een rol in stemming, slaap, eetlust en lichaamstemperatuur.
GABA
Remmende neurotransmitter, die kalmerende effecten heeft.
Glutamaat
Stimulerende neurotransmitter, die betrokken is bij leren en geheugen.
Noradrenaline
Belangrijk voor alertheid en reactie op stress.
Genen bevatten de informatie voor erfelijke eigenschappen, zoals de kleur van het haar en
de ogen. Genen zijn ook van invloed op de aanmaak en afbraak van neurotransmitters en
receptoren. Een ongunstige variant van een bepaald gen zorgt ervoor dat er minder
dopaminereceptoren zijn. Daarmee functioneert het beloningscentrum minder goed.
Down regulation
Als receptoren herhaaldelijk door drugs bezet worden, zal het zenuwstelsel zich aan
de overprikkeling aanpassen door de receptoren gevoeliger te maken of het aantal te
verminderen.
Up regulation
Als er te weinig binding is, dan is het zenuwstelsel geneigd de receptoren gevoeliger
te maken of het aantal te laten toenemen.
4
